Масей Седнев - Раман Корзюк (на белорусском языке)

Камоцкая, разьвiтваючыся, прасiла Ларысу заходзiць да яе. Яна вярнулася на Кляра Цэткiн, ня надта задаволенай сваiмi адведзiнамi Цыпiнай i чамусьцi дакарала за гэта сябе самую.

37

Раман Корзюк рабiў усё, каб утрымацца, як яму радзiў Цьвiкевiч на "вышынi", не паддавацца смутку, гнаць вон з душы лятуценнасьць i лiрыку - у чаканьнi суду гэта ўсё адмоўныя якасьцi. На прагулку Раманаву камэру не вадзiлi, i ейныя насельнiкi наладжвалi "шпацыр" самi ў сябе: падбiралi з падлогi свае лахманы, на якiх удзень сядзелi, а ўначы спалi, густа садзiлiся сьпiной да сьценаў, падабраўшы ногi, каб было больш прастору. У вынiку вызвалялася невялiкая пляцоўка да хацьбы. Прычым, "прагулку" пачыналi ня ўсе адразу, а чародна: спачатку адна, потым другая палавiна камэры. Корзюк быў iнiцыятарам такiх "прагулак", падаваў, з даручэньня старасты камэры, каманду i рух пачынаўся - у вадзiн i ў другi бок. Карыдорны заглядваў у "ваўчок", дзiвiўся такому "шэсьцю", баяўся толькi аднаго - каб ня было якога бунту. Апрача "прагулак", Корзюк умудраўся пампаваць паветра з карыдору, сьвяжэйшае, чымся ў камэры: прыкладаўся носам да пазоў у дзьвярах i смактаў, убiраў у грудзi, даставаў "азон". Асаблiва доўга прастойваў ён уначы, калi паветра ў карыдоры было халаднейшае. "Асьвяжаў" сябе Корзюк i ў час калi камэру выводзiлi на апраўку: ськiнуўшы кашулю, мыўся пад кранам, плёхаўся, фыркаў, выцiраўся мокрым рушнiком, загартоўваўся. Цьвiкевiч, назiраючы за iм, радваўся, што "хлопец" трымаецца. Корзюк ведаў, што на судзе будуць сьведкi з лiку студэнтаў ягонага курсу, i ён не хацеў паказвацца перад iмi слабым, цi тым больш - змарнелым. Ён хацеў выглядаць у ваблiччы гэтых сьведкаў дужым, героем-пакутнiкам, вышэйшым, чымся яны, гордым, сьведамым сваёй мiсыi, хоць i ня цалкам яснай для яго самога. Ён цешыў сябе думкай - i гэта яго падтрымлiвала - што бальшыня студэнтаў, асаблiва дзяўчаты, спачуваюць яму, што самы факт арышту ўжо ўзвышае яго ў вачох ня толькi студэнтаў, а й у выкладчыкаў.

Супярэчлiвым было ягонае ўяўленьне толькi адносна Валi Камоцкай: у сваiх пачуцьцях да яе Корзюк ня мог добра разабрацца. Апынуўшыся ў турме, ён думаў пра яе больш, чым калi-небудзь, шкадаваў, што ня быў з ёй больш лагодным, не аддаваўся цалкам, як яна таго хацела, ейнай "лiпкай фiзыялёгii". Не разумеў яе. Быў таксама лiпкiм, хацеў яе, але сваю любасьць да яе глумiў сваёю няўстолiвасьцю, няўважлiвасьцяй, а то й грубасьцяй. Я хацеў яе, калi хацеў, i кпiў з яе, калi не хацеў. О, мая Стаянка на краю начы! Гэта была нашая апошняя жарсьць, высокая, зорная, большая за "лiпкую фiзыялёгiю". У гэтай жарсьцi захлынулася гармонiя сусьвету, то было сутыкненьне абсалютнай згоды, звычайнага з нязвычайным, чалавечага з боскiм. Нам ня было сорамна. Гэта ня было грэхам, а злучвом, яднаньнем, iстотай у iстоце. А мо турма нас цяпер разьяднала? Не, гэтага ня можа быць. Я зразумеў, што сапраўды кахаю цябе i хачу цябе. Уласна, у мяне нiкога не засталося, апрача цябе. I калi-б ня было цябе, хiба быў-бы я? У мяне былi бацькi, сястра, але iх няма. Можа й цябе ўжо няма? Можа й ты адыйшла? О, як-бы я хацеў, каб мы i тут былi разам. Гэта надавала-б нашым пакутам асаблiвага значэньня. Даруй - лепш-бы ты заставалася ў мурох, чымся вонках iх. Мне было-б лягчэй. А то - я няўпэўнены. Я сьню цябе - засмучанай, журботнай, такой, якой я хацеў-бы, каб ты была. Засмучанай дзеля мяне. Але ты - якой я цябе бачу ў снох - можа не такая ў сапраўднасьцi. Цi-ж ня так? Або часам - я хачу цябе ў сьне, i ты прыходзiш да мяне, як-бы сапраўды. Гэтак бачу цябе ў сьне, а адплюшчу вочы - цябе няма. Iлюзiя. Бурбалка. Бачу цябе на яве, гляджу, што ты робiш, але-ж ты не са мной... Не магу толькi ўявiць цябе соннай. I ведаеш, што? Часам я думаю, што нехта, як i я калiсьцi, стукаецца ў тваю сьцяну, ля якой стаiць твой ложак, каб ты пачула i адчынiла. Не, ты не такая. Стаянка на краю начы нас зьляпiла навекi ў вадно. Ты непадкупная... А ўсё-ткi, як ты выйшла на волю? Пакiнула тут мяне аднаго? Чаму-б табе не застацца тут дзеля мяне? Мы былi-б тут разам, як на Стаянцы. Назаўсёды. Цябе сьледчыя падкупiлi? Ты iм нешта абяцала? Пагадзiлася на нешта? А мо ты ашукала iх, каб выйсьцi на волю i стуль дапамагаць мне, цягнуць мяне адсюль? Але-ж. Што-б ты магла зрабiць, калi-б ты сядзела разам са мною? Нiчога. Бачыш, ты ўжо адплачваеш iм - выклiкалi-ж цябе на суд за сьведку. Я, канешне, ня турбуюся - мяне ты не прадала. Але ўсё-ткi ты прыйшла на суд. Чаму ты на гэта пагадзiлася? Абараняць мяне? Ну, канешне-ж. Чаму я, ёлапень, ня бачу гэтага? Хутка будзе i мой суд. Ты прыйдзеш? Будзеш сьведчыць? Але. Я пабачуся з табою. I мо астаньнi раз. Злаўлю толькi адзiн твой зiрк, i я разгадаю цябе - мая ты, цi не. А мо зiрнеш ты на мяне i ўбачыш безнадзейнасьць. О, гэта будзе адказнае спатканьне! Калi будзе наогул. Гэта Валя, а што я? Што я такое? Я нiшто. У мяне няма асобы. У мяне пад нагамi няма грунту. Былi бацькi - няма бацькоў. Быў хутар - няма хутару. Вучыўся недавучыўся. Я жыў супярэчнасьцямi i ў гэтым знаходзiў сiлу. Цяпер няма i мяне. Супярэчнасьцi злагоджаныя, зьнятыя, прыведзеныя да адзiнства. I ўсё скончылася. Адзiнства - гэта канец. А што такое тая Беларусь? Цяпер яе таксама няма. Яна ў НКВД. I што засталося? Нiчога. Але гэта ўсё-ж ня так - застаўся я, засталася Беларусь. Але для чаго я сябе прызначаю? Якую стаўляю мэту? Мэта... Мэта... Мэта... Кандраценя казаў - настаў мой судны дзень. Якi дзень? Суд? А што такое суд? Уласна, за што мяне судзяць? Ведаю я? Усьведамляю? Быць годным Корзюкаў? А што такое Корзюкi? Хутар цi нешта большае? Мяне ўсьведамляў высокi польскi чын. Вучыў мяне патрыятызму. Ёсьць ён у мяне? Гатовы я ахвяраваць сабою дзеля яго? А можа я ўжо склаў ахвяру на аўтар патрыятызму? Турма - гэта ахвяра цi толькi пакута? Валя - таксама патрыятызм? Патрыятызм - гэта нацыяналiзм? Ноч... I я адзiн уначы... Што робiць цяпер Цiмошка? Стварае мадэлi? Мадэлюе Беларусь? Я таксама мадэль? Так, мадэль. Аформленая мадэль. Дасюль быў я аморфным. Тут я атрымаў афармленьне.. Аформiўся. Я ўведаў, што над хутарам Корзюка, як правобраз яго, схiлiлася, няпрыкметная для людскога вока, бы журботная Мадонна, Беларусь. Дасюль ня бачыў яе, а цяпер угледзеў. Адкрыў. Усю ў блакiтных сьлязах. Мне дапамог гэта зрабiць Цiмошка. Ён аформiў мяне. Кандраценя гаварыў ня зусiм выразна. Ён ходаўся толькi як-бы дзеля мацi мае. А можа й мацi мая - тая-ж самая Мадонна? Кандраценя ўзяў апеку нада мною, шкадуючы мяне, зноў-жа дзеля мае мацi. Я застаўся адзiн. I гэта быў ейны наказ Кандраценю настаўляць мяне, неразумнага? Бо-ж я тут, а яны там, па той бок мяжы. Мадонна ў смутку сьхiляецца над iмi i нада мною - тут i там. Благаслаўляе нас?

Напалавiну замураванае, з "наморднiкам" акно пачало прапушчаць у камэру змутнелую сiняву нясьмелай верасьнёўскай ранiцы. Раман Корзюк спахвацiўся, спалохаўся як-бы гэтай сiнявы - пачынаўся дзень, i Корзюк, як ачнуўшыся ад сваёй мройнасьцi, ня ведаў, што прынясе яму гэты дзень.