К Акула - За волю (на белорусском языке)

- Цi агент наш добра iх пацiснуў?

- Няўжо-ж! Веру яму. Але што ты зробiш з гэтымi ўпартымi асламi?!

- Боль росту...

Крыху памаўчалi.

- Сяньня пра тваё падарожжа гаварыць ня будзем. Неўзабаве мушу некага пабачыць, - казаў Давiд Алесю. - Заўтра ранiцай прыходзь на гадзiну дзявятую на сустрэчу экзэкутывы. Мяркую, што цябе пакуль што варта затрымаць каля дому, каб ты мне памог, пакуль я заняты з гэтымi пацукамi.

Пацукамi Зэлман называў суседзяў, што зь яго "скуру хочуць садраць". Алесь Якiмовiч думаў пра тое, што ўласьнiк крамы сказаў. Як заўсёды ў Зэлмана, усё пыхкала наперад экспрэсам, а часта важнае зьлятала зь ягонага языка незаўважна, мiмаходам. Такое разявяка можа лёгка празяваць. Алесь зразумеў адразу.

- Вы што, павышэньне мне даеце? - спытаўся ў боса.

- Але, вiншую! - падаў Давiд Алесю руку.

- Дзякую, бос, дзякую! - усьцешыўся Алесь.

- Будзеш мець многа нагодаў, каб выказаць мне сваю ўдзячнасьць, тлумачыў Зэлман. - Мусiш узяць у рукi пэўныя пазыцыi, некаторыя матар'ялы ня йдуць так, як павiнны... Вось яно тымчасам. Згода?

- Пастараюся як найлепш, - абяцяў Алесь.

- Ня маю сумлеву, што будзеш намагацца. Цяпер можаш iсьцi дамоў i адпачыць. Заўтра пабачымся.

Пакiдаючы краму, Алесь прыгадаў, што добра было-бы даведацца ў сакратаркi пра тую новую дзяўчыну. Ды няхай яна пачакае. Трэба насамперш паразважаць, супакоiцца, памеркаваць пра тую новую пазыцыю, якую заўтра мае заняць.

6

Алесь жыў у паўночным прадмесьцi. У тым дзесяцiпаверхавым будынку жылi пераважна людзi зь сярэдняе вышынi заработкамi. Арэнда тут высокая. Алесяў апартамэнт меў добра ўмэбляваную сьвятлiцу, спальню, кухню й ванну з прыбiральняй. Дзьверы са сьвятлiцы выходзiлi на балькон чацьвёртага паверху. Адсюль раскрывалася велiчная панарама гораду, што цяпер рос як на дражджох.

Летнi дзень, з дробнымi хмаркамi ў вышынi, лёгкiм ветрыкам i тэмпэратурай каля сямiдзесяцi Фарэнгайта спанукаў Алеся на балькон. У кухнi нарыхтаваў сабе сёе-тое, каб "замарыць чарвяка": вiскi, ваду, лёд, алiўкi, копчаныя устрыцы, пару кавалкаў жытняга хлеба й кiслы агурок. На бальконе паставiў паднос з гэтым дабром на пераносным столiку побач крэсла-гойдаўкi. Любiў гэтае крэсла. Як хораша з кнiжкай у руцэ адпачываць цi думаць, гойдаючыся ў iм, калi намагаешся апынуцца ў iншым сьвеце чымся той, што бяз стомы наступае на цябе з усiх бакоў.

З гэтага балькону можна было назiраць хуткi рух на тэй супэрэкспрэсвэй - вялiзнай дарозе, што перасякала горад. Вочы вандруюць далей на поўдзень да вялiкага прастору цяпер шэра-сiняга возера. Там групы ветразьных лодак, магчыма ў нейкiх спартовых гонках. Налева крыху - цэнтар гораду, горб найвышэйшых будынкаў расьце ўверх i ўшыр. Зь вялiзнага лётнiшча на захадзе чуваць гул.

Якiмовiч ня думаў пра тое, што бачыў з выгаднага крэсла-гойдаўкi. Выпiў паўшклянкi вiскi зь лёдам, закусiў устрыцай з агурком i хлебам. Сяньняшнiя падзеi змусiлi яго зiрнуць у мiнулае - адкуль i як пачаў тут, у гэтым горадзе, - ды падумаць i пра будучыню.

Гады цi ня тры назад пачаў працаваць у Трыфты Тонi. Прыгадваецца душны лiпеньскi дзень. Падбiты, змучаны, смага ў горле, душнае-парнае, характэрнае ў раёне вялiкiх вазёраў Амэрыкi, - надвор'е. Зьнямога. Карцiць прылегчы дзесьцi ў цяньку пад дрэвам у парку. Спакуса! Лепш прэч, вон яе! Там бамы. Гэта мясцовыя гультаi-абiбокi, што мала чым, апроч пошукаў бутэлькi вiна й якога гат-дога, цiкавiлiся. А гэтта побач iх зладзеi, прастытуткi, наркаманы. Не, Алесю туды нельга. Ён верыць, што нейкую працу сабе абавязкова знойдзе. Ходзiць гэтак па горадзе ўжо ня першы дзень, у шматлiкiя дзьверы стукае. Бегае па многiх адрасох, што з абвестак у газэтах. Дарэмна. Ломаная ангельская мова, нiякай канкрэтнай прафэсii. Што ты хочаш у вялiкiм чужым горадзе?! Гэта ўсё пасьля таго, як адгакаў год кантракту ў пушчы на поўначы. Цяпер-жа - падбiтыя ногi, зьнямога духовая i фiзычная. Трэба шукаць сваiх. Недзе-ж яны тут ёсьць. Але тымчасам... што гэта вось тут на рагу? Гляньце, людцы мiлыя! Дзiвосы нейкiя. Падыйдзем, прыгледзiмся.

Разiнуўшы ад зьдзiўленьня рот, стаяў перад рэклямай, падобнай якой i ў гэтым горадзе ня знойдзеш. Наверсе будынку, што на рагу вулiцаў, на цэлую даўжыню, можа мэтраў дваццаць, франтавой сьцяны вялiзнымi лiтарамi напiсана:

THRIFTY TONY IS NO BALONEY HE WORKS HARD TO SAVE YOU MONEY! Пабеларуску гэта гучэла так: Трыфты Тонi ня ёсьць абiбокам. Ён цяжка працуе, каб заашчадзiць табе грошы!

А нiжэй на мэтры два ад таго верхняга Трыфты Тонi скардзiўся:

SMALL PROFIT THAT WE MAKE KEEPS US MANY NIGHTS AWAKE!

Гэта трэба разумець так: Наш малы даход морыць нас начамi бяссоньнiцай.

Апроч гэтых двух галоўных напiсаў, па сьценах былi распаўзьлiся розныя варыянты гандлёвай этыкi Трыфты Тонi. Агульным назоўнiкам, цi, - калi вам падабаецца, - крыкам гэтай прапаганды, быў-бы лёзунг: сьпяшыце да нас, усе людзi добрыя, паадзiночна i разам! Мiж аграмадных напiсаў тырчэлi каляровыя галовы клоўнаў, што быццам рагаталi зь бiзнэсавай этыкi Трыфты Тонi. Алесь перайшоў вулiцу, каб прыгледзiцца гэтаму дзiвосу зь iншага боку.

Людзi таўклiся ля выставачных вокнаў быццам пчолы ля лёткi вульля ў сонечны вясеньнi дзень. Нiзы сьценаў абляпiлiся здымкамi вялiкiх чэргаў у дзьвярох крамы. Побач iх - лiсьлiвы твар самога ўласьнiка крамы падахвочваў гэты шчасьлiвы спажывецкi народ. Ура! Хадзiце. паўзiце, налятайце, спажывайце! Няспынным гужам сьпяшыце ў дзьверы крамы!

Надта павялiчаныя газэтныя артыкулы, таксама ў гумарыстычным тоне распавядалi пра выдатнага чалавека гэнага самага Трыфты Тонi, каторы адно для твайго дабра на гэты сьвет зьявiўся. Уся гэтая рэклямная кампазыцыя, у вясёлым тоне карнавальная маска вечарам зiхацела й пералiвалася-рухалася сьвётламi электрыкi.

Алесь меркаваў цi варта i яму заглянуць у сярэдзiну. З тае пушчы ўжо на спадзе былi ягоныя сьцiплыя фiнансы, але-ж можна адно паглядзець, не абавязкова купляць. Увайшоўшы ў краму тут-жа сустрэў стоража. Вопратка ягоная, быццам палiцэйская, цёмна-сiняга колеру, з рознымi блiскучкамi, як у нейкага адмiрала. I фiгура самога дзядзькi гэтага надта-ж аўтарытэтная. Заданьне ягонае, вiдаць, памагаць цi даваць iнфармацыi тым надта добрым клiентам, якiх шчасьлiвы лёс сюды прынёс. Пэўне-ж, - i гэта, магчыма, галоўны абавязак вартаўнiка, - за зладзеямi трэба сачыць.

Алесь акунуўся ў нейкае сьцюдзянейшае паветра. Ага. Тут, пэўне, у гэтай вялiкай краме, быў ахаладжальнiк паветра. Магчыма, запраўды, гэты Трыфты Тонi пра клiентаў дбаў! Падбадзёраны, асьвежаны Алесь пастанавiў заняцца разьведкай.

Горы тавараў. Гушча народу. Алесевы вочы разьбягалiся, калi задаволены, што зайшоўся сюды, разглядаўся i меркаваў, што рабiць далей. Прыгадалася яму захапленьне аднаго сябры, калi прыехалi ў Канаду. Той, зачараваны багацьцем усялякага дабра ў крамах, узьнёслым голасам захапляўся:

- Але-ж i Канада! Усяго ўсяго поўна! Абы толькi грошы!