Джон Стейнбек - Гронкi гневу (на белорусском языке)

Мацi крыху пачырванела, сцяла вусны.

- А як я пагляджу, людзi тут прыстойныя, - суха прамовiла яна.

Мiсiс Сандры вылупiла на яе вочы.

- Прыстойныя? - закрычала яна. - Хiба ж прыстойныя людзi будуць танцаваць у абнiмку? Кажу вам: у гэтым лагеры душу не выратуеш. Учора я была на малiтоўным сходзе ва Ўiдпэтчы. Ведаеце, што прапаведнiк нам гаварыў? Ён сказаў: "Лагер гэты - гнездзiшча бязбожнiкаў. Беднякi захацелi жыць, як багатыя! Iм, кажа, трэба лямантаваць i енчыць, замольваючы грахi, а яны танцуюць у абнiмку!" Вось што ён гаворыць. "Хто цяпер не з намi тут, той закаранелы грэшнiк", кажа. Як прыемна было яго слухаць. Мы ведалi, што нам не пагражае кара, мы ж не танцуем.

Мацi была ўся чырвоная. Яна памалу паднялася са скрынi i стала тварам у твар з мiсiс Сандры.

- Iдзi! - загадала яна. - Iдзi прэч зараз жа, пакуль я грэху на душу не ўзяла, не паслала цябе, куды трэба. Iдзi - лямантуй i енчы.

Мiсiс Сандры разявiла рот, потым падалася назад i раптам злосна прагаварыла:

- Я думала, вы добрыя хрысцiяне.

- А мы i ёсць такiя.

- Не, вы грэшнiкi, вам толькi ў пекле гарэць, усiм вам! Я ўсё раскажу на малiтоўным сходзе. Я ўжо бачу, як вашы чорныя душы гараць у пякельным полымi. I нявiннае дзiця ў яе чэраве таксама гарыць.

З вуснаў Ружы Сарона сарваўся працяглы немы крык. Мацi нахiлiлася i падняла з зямлi палку.

- Iдзi прэч! - сурова сказала яна. - I каб духу твайго тут не было. Такiх, як ты, я ведаю. Вы ўсё стараецеся апошнюю радасць у чалавека забраць. - Яна iшла проста на мiсiс Сандры.

Тая адступала перад ёю i раптам закiнула галаву i завыла. Вочы ў яе закацiлiся, плечы ходырам захадзiлi, рукi заматлялiся па баках, з кутка рота выступiла густая, цягучая слiна. Яна абазвалася яшчэ i яшчэ раз дзiкiм, нечалавечым крыкам. З палатак выйшлi людзi, падышлi i абступiлi яе, перапалоханыя, прыцiхлыя. Жанчына паволi асела на каленi, i яе крыкi перайшлi ў перарывiстыя булькатлiвыя стогны. Яна павалiлася на бок, рукi i ногi ў яе сутаргава закалацiлiся. Мiж расплюшчаных павек вiднелiся бялкi вачэй.

Адзiн мужчына цiха сказаў:

- Святы дух. На яе сышоў святы дух.

Мацi стаяла, пазiраючы на цела, што бiлася на зямлi ў сутаргах.

Да палаткi няспешна падышоў маленькi адмiнiстратар.

- Што здарылася? - запытаўся ён. Натоўп расступiўся, прапускаючы яго наперад. - Вось бяда! - сказаў ён. - Хто-небудзь памажыце аднесцi яе ў палатку.

Людзi моўчкi пераступалi з нагi на нагу. Нарэшце двое мужчын паднялi жанчыну з зямлi - адзiн падхапiў яе пад пахi, другi ўзяў за ногi - i панеслi. Натоўп паволi пасунуўся за iмi. Ружа Сарона пайшла пад брызент, лягла на матрац i закрыла твар коўдрай.

Адмiнiстратар глянуў на мацi, убачыў палку, якую яна трымала ў руцэ, i слаба ўсмiхнуўся:

- Вы набiлi яе?

Мацi ўсё яшчэ пазiрала ўслед натоўпу. Яна паволi пакруцiла галавой:

- Не... толькi збiралася. Сёння яна ўжо другi раз дачку маю пужае.

Адмiнiстратар сказаў:

- Не трэба, не бiце яе. Яна хворая, - i цiха дадаў: - Хутчэй бы ўжо паехала адсюль, i ўся яе сям'я. Ад яе адной больш непрыемнасцей, чым ад усiх астатнiх разам.

Мацi ўжо авалодала сабой.

- Хай толькi зноў заявiцца сюды, я наб'ю яе. За сябе не ручаюся. Я не дам ёй страшыць дачку.

- Не хвалюйцеся, мiсiс Джоўд. Больш вы яе тут не ўбачыце. Яна толькi навiчкоў апрацоўвае. Да вас ужо больш не прыйдзе. Яна лiчыць вас грэшнiцай.

- Я i ёсць грэшнiца, - спакойна сказала мацi.

- Правiльна. Усе мы грэшнiкi, толькi не ў тым сэнсе, як яна думае. Яна хворая, мiсiс Джоўд.

Мацi з удзячнасцю глянула на адмiнiстратара i крыкнула дачцэ:

- Ты чуеш, Разашарна? Яна хворая. Вар'ятка. - Але Ружа Сарона не падняла галавы. Мацi сказала: - Я папярэджваю вас, мiстэр: калi яна яшчэ раз прыйдзе, мне давяраць нельга. Я наб'ю яе.

Адмiнiстратар крыва ўсмiхнуўся:

- Я разумею вас. I ўсё ж пастарайцеся стрымаць сябе. Большага ад вас я нiчога не прашу - толькi пастарайцеся стрымацца. - Ён няспешна пайшоў да палаткi, у якую занеслi мiсiс Сандры.

Мацi зайшла пад навес i села каля Ружы Сарона.

- Ну, глянь на мацi, - сказала яна, але Ружа Сарона не варухнулася. Мацi асцярожна адкiнула коўдру з галавы дачкi. - Жанчына гэтая амаль вар'ятка. Ты ёй не вер.

Ружа Сарона прашаптала ў жаху:

- Яна як сказала пра пекла... я адчула, быццам у мяне ўсярэдзiне ўсё гарыць.

- Гэтага быць не можа, - сказала мацi.

- У мяне зусiм сiлы няма, - прашаптала Ружа Сарона. - Колькi ўжо ўсяго здарылася, я так стамiлася... Спаць хачу. Хачу спаць.

- Ну дык спi. Месца тут добрае. Можаш паспаць.

- А раптам яна зноў прыйдзе?

- Не прыйдзе. Я сяду каля палаткi i блiзка яе не падпушчу, калi яна сюды паткнецца. Ты паспi, табе трэба адпачыць, бо неўзабаве пойдзеш працаваць у дзiцячы пакой.

Мацi цяжка паднялася на ногi, выйшла з-пад брызенту, села на скрыню, абаперлася локцямi аб каленi i паклала падбародак на далонi. Яна бачыла людзей, што хадзiлi па лагеры, чула галасы дзяцей, стук малатка па жалезным вобадзе, але вочы яе глядзелi кудысьцi далёка.

Падышоўшы да палаткi, бацька так i застаў яе ў гэтай позе. Ён апусцiўся каля яе на кукiшкi. Мацi паволi перавяла на яго позiрк.

- Ну, знайшлi што? - запыталася яна.

- Не, - збянтэжана адказаў бацька. - Дзе мы толькi не шукалi.

- А Эл дзе i Джон? Дзе грузавiк?

- Эл нешта рамантуе ў машыне. Давялося ў людзей папрасiць iнструменту. Сказалi, каб Эл рабiў усё там, на месцы.

Мацi сумна сказала:

- Добра тут. Можна было б тут пажыць хоць крыху.

- Калi знойдзем працу.

- Ага. Калi знойдзем працу.

Бацька адчуў яе смутак i пiльна паглядзеў на яе твар.

- Чаго ты так засмуцiлася? Сама ж кажаш, добра тут. Чаго ж засмучацца.

Мацi глянула на яго i паволi заплюшчыла вочы.

- Дзiўна ўсё неяк, праўда? Колькi ўжо дзён мы ў дарозе, перабiраемся з месца на месца, i нi разу я не задумвалася. Людзi тут добра мяне прынялi, проста вельмi добра. А я што раблю? Прыгадваю ўсё самае сумнае: тую ноч, калi памёр дзед i мы яго пахавалi. У мяне тады адна толькi дарога была ў галаве цэлымi днямi трэслiся ў машыне, усё едзеш i едзеш, i я нiчога ўжо такога дрэннага не адчувала. А цяпер, калi сюды прыехалi, цяпер у мяне горш на душы стала. Бабка... i яшчэ Ной пайшоў ад нас. Узяў i пайшоў унiз па рацэ. Усё было неяк паасобку, а цяпер разам на мяне навалiлася. Бабка памерла, як жабрачка, i яе, як жабрачку, пахавалi. Цяпер ад гэтага балюча мне. Ной пайшоў унiз па рацэ. Не ведаў, што яго там можа чакаць. Адкуль яму ведаць? I мы таксама не ведаем. I так i не будзем ведаць, цi жывы ён, цi мёртвы. I нiколi не даведаемся. А тут яшчэ Конi ўпотайкi пакiнуў нас. Раней не было ў мяне часу пра ўсё гэта думаць, а цяпер думкi роем налятаюць на мяне. А мне ж бы толькi радавацца, што мы трапiлi ў такое добрае месца. - Бацька глядзеў, як варушацца яе губы. Яна гаварыла, заплюшчыўшы вочы. - Я памятаю, якiя былi горы каля той рэчкi, дзе Ной нас пакiнуў, - вышчарбленыя, вострыя, як зубы старога. Памятаю, якая калючая была трава там, дзе пахавалi дзеда. I калоду на ферме - пяро да яе прыстала, уся пасечаная, чорная ад курынай крывi.