Джон Стейнбек - Гронкi гневу (на белорусском языке)

Малады чалавек у белай форме прыкметна нерваваўся, абслугоўваючы Тома, i супакоiўся толькi тады, калi яму заплацiлi па рахунку.

- Храбры вы народ, - сказаў ён.

Том адарваў вочы ад карты.

- Гэта чаму ж?

- Праз пустыню ў такiм драндулеце?

- А ты сам праз яе пераязджаў?

- I не адзiн раз, толькi не ў гэтакай скрынi.

Том сказаў:

- Калi будзе паломка, хто-небудзь нас, думаю, выручыць.

- Што ж, можа, i выручыць. Але сярод ночы людзi баяцца спыняцца. Я нiзашто б не спынiўся. Храбрасцi не хапiла б.

- Думаеш, мы храбрыя? Нам проста нiчога больш не застаецца. Ну, дзякуй табе. Пацягнемся далей. - Том сеў у кабiну i паехаў ад станцыi.

Малады чалавек у белым увайшоў у домiк з рыфленага жалеза, дзе яго памочнiк праглядаў папку з рахункамi.

- О божа, ну й адчайны народ!

- Хто - Окi? Яны ўсе адчайныя.

- На такiм драндулеце я пабаяўся б i з месца скрануцца.

- У нас з табой здаровы розум. А ў гэтых чортавых Окi нi разумення нiякага няма, нi чалавечых пачуццяў. Яны i не людзi. Сапраўдны чалавек не будзе так жыць, як яны. Сапраўдны чалавек не прымiрыўся б з такiм брудам i ўбоствам. Яны не нашмат лепшыя за гарыл.

- А ўсё ж добра, што мне не трэба ехаць праз пустыню на такiм дапатопным "гудзоне". Тарахцiць, як малатарня.

Памочнiк паглядзеў на папку, што ляжала перад iм. Буйная кропля поту скацiлася з яго пальца i ўпала на ружовыя лiсткi.

- Ведаеш, iх нiчым не напалохаеш. Яны такiя бязмозгiя, нават не ўяўляюць сабе, як гэта небяспечна. I, далiбог, далей свайго носа нiчога не бачаць. Ёсць за каго перажываць!

- Я не перажываю. Проста ўявiў сябе на iх месцы. Не, нiзашто не хацеў бы!

- Бо ты разумееш, што да чаго. А яны нiчога не разумеюць, - сказаў памочнiк i выцер рукавом кроплю з ружовага рахунка.

Грузавiк выехаў на шашу i пачаў узбiрацца на пакаты ўзгорак мiж абламаных, выветраных скал. Вада ў радыятары неўзабаве закiпела, Том прыняў гэта як належнае i паехаў цiшэй. Вышэй i вышэй па доўгiм схiле, дарога выгiналася i пятляла па мёртвай мясцовасцi, выпаленай сонцам да шэрасцi, да белiзны, без нiякiх прыкмет жыцця. Том зрабiў кароткi прыпынак, каб астыў матор, потым рушыў далей. Яны ўзнялiся на перавал яшчэ да захаду сонца i зiрнулi ўнiз на пустыню - чорныя, як сажа, горы ўдалечынi i жоўтыя блiкi сонца на шэрай пустэльнай зямлi. Маленькiя чэзлыя пучкi травы, быльнёг i кусцiкi жорсткага хмызу кiдалi рэзкiя ценi на пясок i на абломкi скал. Сляпучае сонца свяцiла iм проста ў вочы. Том прыкрыў iх рукой, каб вiдаць была дарога. Яны перавалiлi цераз грэбень i пакацiлiся ўнiз з выключаным маторам, каб даць яму астыць. Так яны спускалiся па доўгiм схiле да пустынi, а вентылятар круцiўся, халодзячы ваду ў радыятары. Том, Эл i бацька з Уiнфiлдам на каленях глядзелi на яркае сонца над гарызонтам, i вочы ў iх былi як шкляныя, загарэлыя твары блiшчалi ад поту. Выпаленая зямля i чорныя, як сажа, горы парушалi роўную далеч пустынi i рабiлiся яшчэ страшнейшымi ў пачырванелых промнях заходняга сонца.

Эл сказаў:

- Ну i мясцовасць! А што, калi б давялося iсцi пеша?

- Хадзiлi i пеша, - адказаў Том. - Шмат народу хадзiла, а раз iншыя маглi, значыць, i мы змаглi б.

- Шмат, пэўна, загiнула iх, - сказаў Эл.

- У нас ужо таксама не без страт.

Эл змоўчаў. Пустыня, якая ўсё больш чырванелася, пралятала мiма.

- Як думаеш, мы калi-небудзь убачым зноў гэтых Уiлсанаў? - папытаўся Эл.

Том пакасiўся на iндыкатар узроўню масла i адказаў:

- У мяне такое адчуванне, што нi мы, нi хто iншы больш не ўбачыць мiсiс Уiлсан. Проста адчуванне такое.

Уiнфiлд сказаў:

- Та, я хачу злезцi.

Том глянуў на яго.

- Не шкодзiла б усiх спусцiць да цемнаты. - Ён збавiў хуткасць i спынiў машыну. Уiнфiлд саскочыў на зямлю i памачыўся на краi шашы. Том высунуўся з кабiны. - Яшчэ каму трэба?

- Пацерпiм, - адгукнуўся дзядзька Джон.

Бацька сказаў:

- Ты, Уiнфiлд, лезь наверх. У мяне ногi знямелi цябе трымаць. - Хлопчык зашпiлiў штаны, паслухмяна ўскараскаўся на грузавiк па заднiм борце i пералез на карачках цераз бабчын матрац блiжэй да Руцi.

Машына iшла насустрач нiзкаму сонцу, якое ўжо дакранулася краем да няроўнай рысы гарызонту, залiўшы густой чырванню ўсю пустыню.

Руцi сказала Ўiнфiлду:

- Што, прагналi?

- Я сам не захацеў. Тут лепш. Там легчы няма дзе.

- Толькi сядзi цiха, не балбачы, - сказала Руцi, - бо я хачу заснуць прачнуся, а мы ўжо на месцы! Так Том сказаў. Цiкава будзе паглядзець прыгожы, кажуць, край.

Сонца зайшло, пакiнуўшы на небе вялiкi зiхатлiвы круг. Пад брызентам стала цёмна, як у тунелi з прасветлiнамi ў абодвух канцах, трохвугольнымi прасветлiнамi.

Конi i Ружа Сарона сядзелi, прыхiнуўшыся да кабiны, i гарачы вецер, якi ўрываўся пад навес, бiў iм у патылiцу, а брызент ляпаў i гуў, як барабан, у iх над галавой. Яны цiха перамаўлялiся пад ляпанне брызенту, каб нiхто iх не чуў. Конi паварочваў галаву i шаптаў жонцы на вуха, i Ружа Сарона, адказваючы, рабiла тое самае. Яна сказала:

- Мы адно толькi робiм - едзем i едзем, i, здаецца, нiколi канца гэтаму не будзе. Мне надакучыла.

Конi павярнуўся да яе вуха:

- Можа, ранiцай... Ты б хацела, каб мы пабылi адны? - У змроку ён пагладзiў рукою яе бядро.

Яна сказала:

- Не трэба. А то я завядуся, як шлюха. Кiнь. - I павярнулася вухам да яго, каб пачуць, што ён адкажа.

- Можа... калi ўсе заснуць.

- Можа... - сказала Ружа Сарона, - Толькi пачакай, пакуль заснуць.

- Я больш не магу, - сказаў Конi.

- Ведаю. Я таксама. Давай пагаворым, як там усё будзе, а ты адсунься, пакуль галава ў мяне не закружылася.

Конi крыху адсунуўся.

- Значыць, адразу, як прыедзем, я пачну вучыцца вечарамi, - сказаў ён. Ружа Сарона глыбока ўздыхнула. - Я дастану кнiжачку такую, дзе ўсё пра гэта гаворыцца, выражу з яе падпiсны бланк i адразу пашлю.

- А чакаць доўга давядзецца?

- Чаго чакаць?

- Калi ты пачнеш зарабляць вялiкiя грошы i ў нас будзе лёд.

- Гэта цяжка сказаць, - важна прамовiў Конi. - Загадзя сказаць не магу. Да Каляд, а то i раней, думаю, вывучуся.

- Ты вывучышся, i мы купiм сабе лёд i ўсё астатняе, так?

Конi хмыкнуў:

- Гэта ў цябе ад спёкi. Нашто табе лёд на Каляды?

Ружа Сарона ўсмiхнулася:

- I праўда. Але так хочацца, каб ён у нас заўсёды быў. Ну, перастань. А то я завядуся!

Сутонне перайшло ў цемру, i лагоднае неба над пустыняй усыпалi зоркi калючыя, вострыя, з рэдкiмi кароткiмi i доўгiмi промнямi. I гарачыня стала iншая. Пакуль сонца стаяла ў небе, гарачыня хвастала, працiнала наскрозь, а цяпер яна падымалася знiзу, ад зямлi, i шчыльна ахiнала людзей. Загарэлiся фары, i цьмяна завiднеўся наперадзе кавалак шашы i паласа пустынi абапал яе. Час ад часу ўдалечынi паблiсквалi вочы якой-небудзь жывёлiны, але самой яе не было вiдаць. Пад брызентам цяпер зрабiлася зусiм цёмна. Дзядзька Джон i прапаведнiк ляжалi, скурчыўшыся i апiраючыся на локцi, пасярэдзiне грузавiка i глядзелi на дарогу праз заднi трохкутны праём навеса. Блiжэй да задняга борта яны бачылi два няясныя выступы - гэта былi бабка i мацi; мацi раз-пораз варушылася, i ў праёме мiльгалi абрысы яе рукi.