Михаил Бойцов - Зодчие, конунги, понтифики в средневековой Европе
- Название:Зодчие, конунги, понтифики в средневековой Европе
- Автор:
- Жанр:
- Издательство:Издательский дом Высшей школы экономики
- Год:2021
- Город:Москва
- ISBN:978-5-7598-2219-6
- Рейтинг:
- Избранное:Добавить в избранное
-
Отзывы:
-
Ваша оценка:
Михаил Бойцов - Зодчие, конунги, понтифики в средневековой Европе краткое содержание
Книга будет интересна историкам, филологам, историкам искусства, религиоведам, культурологам и политологам.
Второе издание, переработанное и дополненное.
Зодчие, конунги, понтифики в средневековой Европе - читать онлайн бесплатно ознакомительный отрывок
Интервал:
Закладка:
407
Jantzen H. Die Naumburger Stifterfiguren. Stuttgart, 1959. S. 14.
408
Demus O. Byzantine Art and the West. N. Y., 1970. P. 170. Эрнст Китцингер и Отто Демус на конкретных примерах показали, что создатели готического натурализма вдохновлялись как новейшими для своего времени тенденциями византийской живописи и пластики, так и более ранними, классическими для самой Византии образцами юстиниановского времени и Македонского ренессанса ( Kitzinger E. The Byzantine Contribution to Western Art of the Twelfth and Thirteenth Century // Dumbarton Oaks Papers. 1966. Vol. 20. P. 25–47).
409
Chastel A. L’Italie et Byzance. P., 1999. P. 163.
410
Schubert E. Bemerkungen zu Studien zur frühgotischen Architektur und Skulptur des Naumburger Doms // Kunstchronik. 1999. Bd. 52. Nr. 12. S. 577–588; Strähle G. Der Naumburger Meister in der deutschen Kunstgeschichte: einhundert Jahre deutscher Kunstgeschichtsschreibung. 1886–1989: Diss. München, 2009.
411
Belting H. Wappen und Porträt. Zwei Medien des Körpers // Das Porträt vor der Erfindung des Porträts / hrsg. v. M. Büchsel, P. Schmidt. Mainz, 2003. S. 90; Dale Th. The Portrait as Imprinted Image and the Concept of the Individual in the Romanesque Period // Le portrait. La représentation de l’individu / a cura di A. Paravicini Bagliani, J.-M. Spieser, J. Wirth. Firenze, 2007. P. 97. (Micrologus’ Libr.; 17).
412
Пословица зафиксирована Квинтилианом, а около 1500 г. — в «Адагиях» Эразма Роттердамского (3, 1, 60) ( Moos P. von. An vestis virum facit? Das mittelalterliche Kleid als Identitätssymbol und Identifikationsmittel // Unverwechselbarkeit. Persönliche Identität u. Identifikation in der vormodernen Ges. / hrsg. v. P. von Moos. Köln; Weimar; Wien, 2004. S. 123–146).
413
«…leonina facies quasi in quadrangulum se dilatat. Eminentia naris ad totius corporis venustatem naturali est moderatione propensa, arcuati pedes, equestres tibiae, thorax extensior, lacerti pugiles virum fortem, agilem et audacem denuntiant; in quodam tamen articulo pedis eius pars unguis innascitur carni, atque in contumeliam totius pedis vehementer increscit. Manus eius quadam grossitie sua hominis incuriam protestantur; earum enim cultum prorsus negligit» ( Petrus Blesensis. Epistola LXVI // PL. Vol. 207. Col. 197B — C).
414
«Ut enim iuxta consuetudinem hominum loquamur, qui imagines regum uel potentum componunt, formae figuram parificant amictuque purpureo regalem dignitatem depingunt, diciturque etiam secundum humanam consuetudinem imago rex…» ( Guillelmus a Sancto Theodorico. De natura corporis et animae libri duo / ed. P. Verdeyen SJ // Idem. Opera omnia. P. III: Opera didactica et spiritualia / ed. by St. Ceglar SDB, P. Verdeyen SJ. Turnhout, 2003. Chap. 85. P. 133. (Corpus Christianorum. Continuatio mediaevalis; LXXXVIII)).
415
Цит. по: Recht R. Le portrait et le principe de réalité dans la sculpture: Philippe le Bel et l’image royale // Europäische Kunst um 1300. Wien; Köln; Graz, 1986. S. 196.
416
Canetti L. Impronte di gloria. Effigie e ornamento nell’Europa cristiana. Roma, 2012. P. 203–242. (Studi storici Carocci).
417
Виллибальд Зауэрлендер, едва ли не самый авторитетный из ныне живущих историков средневековой пластики и одновременно один из самых свободных от каких-либо национальных предрассудков, неоднократно критиковал разного рода националистические, ностальгические, психологические и характерологические прочтения наумбургской программы и родственных ей памятников Германии, начиная с классического исследования 1977 г., написанного в связи с масштабной штутгартской выставкой, посвященной Штауфенам, и заканчивая относительно недавними работами ( Sauerländer W. Die Naumburger Stifterfiguren. Rückblick und Fragen // Die Zeit der Staufer. Geschichte — Kunst — Kultur: in 5 Bd. / hrsg. v. R. Haussherr, C. Väterlein. Stuttgart, 1979. Bd. 5. S. 169–178; Idem. Phisionomia est doctrina salutis. Über Physiognomik und Porträt im Jahrhundert Ludwigs des Heiligen // Das Porträt vor der Erfindung des Porträts / hrsg. v. M. Buchsel, P. Schmidt. Mainz, 2003. S. 119). Сомневаюсь, что можно считать наумбургскую программу «учебником физиогномики», как предлагает не без оснований, но несколько поспешно мой друг Жан Вирт ( Wirth J. L’image à l’époque gothique (1140–1280). P., 2008. P. 148–149).
418
Katzenellenbogen A. The Sculptural Programs of Chartres Cathedral. Christ — Mary — Ecclesia. N. Y., 1959. P. 91–102.
419
Sauerländer W. Die Naumburger Stifterfiguren… S. 196. «Пришельцем» называет себя собственно автор, Томмазино Черкьяри, клирик из романской языковой среды, писавший на географически близком, но все же чужом для него средневерхненемецком. Наиболее удобным способом знакомства с этим замечательным текстом в различных формах его бытования в позднее Средневековье следует считать проект его цифрового издания, подготовленный в Гейдельбергском университете: [Thomasin von Zerklaere] [Electronic resource]. URL: http://digi.ub.uni-heidelberg.de/wgd/index/thomasin.html(date of access: 03.06.2016).
420
Danielis Becclesiensis. Urbanus magnus / ed. G. Smyly. Dublin; L., 1939. (Dublin Univ. Press Ser.).
421
Иосиф Эксетерский. Илиада / пер. Р. Шмаракова. М., 2012. С. 78 (IV. 79–84). (Пространство перевода). Латинский текст каталога: Josephus Iscanus. Ilias / ed. L. Gompf. Leiden, 1970. Р. 139–147 (IV, 35–208); Дарет Фригийский. История о разрушении Трои / рус. пер., коммент., вступ. ст., сост. А. Б. Захаровой, гекзаметр. пер. Д. О. Торшилова. СПб., 1997. («Антич. б-ка». Антич. история).
422
Распущенные волосы, часто трактовавшиеся в Средние века как признак распущенности во всех смыслах, здесь, напротив, отсылают к эротическому мотиву античной поэзии (см., например: Овидий. Метаморфозы. I. 497; X. 592).
423
«Afram forma decens beat; huic natura decori / Artifices studuit apposuisse manus. / Est natu tenuis et re, sed gratia forme / Ampliat et reficit quod minus esse potest. / Pauperiem species redimit tenuisque facultas / Forme pensatur uberiore bono. / Non opere nutricis egens coma precipit aurum; / Arbitrio fungi liberiore suum. / Supplicat in facie patientia blanda puelle, / Verba vocative pagina frontis habet. / Blanda supercilii nota vicinatur ocellis, / Consulto spatio nec fugiente modum. / Non hospes colit ora color: ne purpura vultus / Languescat, niveo disputat ore rubor. / Nec depressa nec est surgendi prodiga naris / Et medium recolens vitat utrumque malum. / Preradiant oculi; modico surgencia risu / Purpurat assiduus grata labella rubor. / Colla nivi certant, ebori certando polito / Legitima dentes in stacione sedent. / Ne legem tumor excedat, racione tumoris / Precastigati parva mamilla sedet. / Excessu statura carens mediumque reservans / Nec nimis ascendit nec sine lege iacet. / Quis favor, immo favus lateat, que gaudia, quante / Delicie, vultus esse propheta potest: / Argumentose faciei signa beatus / Qui videt, immo cui tangere visa licet; / Cetera cui tractare, tenere, fovere licebit / Cum fortunatis se numerare potest» ( Matheus Vindocinensis. Milo / ed. F. Munari. Opera. Roma, 1982. Vol. II. P. 59–61 (9–38)).
424
Sivo F. Il ritratto della bella donna. Parole e immagini di un canone // Le portrait… P. 36–41.
425
Помимо классического исследования Джорджа Эконому ( Economou G. The Goddess Natura in Medieval Literature. Cambridge, MA, 1972) см.: Modersohn M. Natura als Göttin im Mittelalter. Ikonographische Studien zu Darstellungen der personifizierten Natur. Berlin, 1997. S. 23–29; Newman B. God and the Goddesses. Vision, Poetry, and Belief in the Middle Ages. Philadelphia, 2003. P. 51–89. (The Middle Ages Ser.).
426
Овидий. Любовные элегии / пер. С. Шервинского // Он же. Элегии и малые поэмы / сост. и предисл. М. Л. Гаспарова. М., 1973. С. 38 (I. 5, 17–24).
427
Отличный перевод соответствующего фрагмента можно найти в специальной работе Михаила Гаспарова (Средневековые латинские поэтики в системе средневековой грамматики и риторики // Проблемы лит. теории в Византии и латин. Средневековье / отв. ред. М. Л. Гаспаров. М., 1986. С. 131–134).
428
Гаспаров М. Л. Три подступа к поэзии Овидия // Овидий. Элегии и малые поэмы. С. 17.
429
Ars versificatoria // Mathei Vindocinensis. Opera / ed. F. Munari. Roma, 1988. Vol. III. P. 95 (I. 74). (Storia e letteratura; 171). О месте этого текста (где, кстати, дается множество примеров описания внешности и поведения людей) в истории средневековой латинской поэтики см.: Гаспаров М. Л. Средневековые латинские поэтики… С. 112–115.
430
Bernardus Silvestris. Mathematicus / hrsg. v. J. Prelog, M. Heim, M. Kießlich. St. Ottilien, 1993. S. 98 (635–646).
Читать дальшеИнтервал:
Закладка: