Вера Смирнова - Героi Элады (З мiфаў старажытнай Грэцыi) (на белорусском языке)

Красуня нявеста ўзрадавалася падарунку, адразу ж надзела на галаву карону i захуталася ў пакрывала. Раптам ёй зрабiлася цяжка: залатая карона сцiскала, пякла ёй галаву, чароўнае пакрывала душыла яе.

Яна хацела скiнуць з сябе ўбранне, але адзенне на ёй у адно iмгненне ўспыхнула, i агонь ахапiў яе ўсю. Яна закрычала.

Бацька прыбег ёй на дапамогу, пачаў зрываць з яе палаючае адзенне - агонь перакiнуўся на яго, i яны абое, ахопленыя полымем, нiбы жывыя вогнiшчы, кiдалiся па палацы, i нiхто не мог iм памагчы.

З жахам убачыў Язон iх абвугленыя трупы. Сэрца яго сцiснулася - страшна яму зрабiлася i сорамна. Ён пабег дадому, хацеў абняць сыноў. Позна! Медэя ў шаленстве забiла сваiх дзяцей, i крылатыя драконы знеслi яе з Карынфа.

Язон застаўся адзiн-адзiнюткi на свеце. Нiхто не хацеў жыць разам з iм, нiхто не слухаў больш яго расказаў.

Ён хадзiў з горада ў горад i нiдзе не мог знайсцi сабе нi занятку, нi спакою.

Аднойчы ён прыйшоў на бераг мора. Перад iм на пяску, амаль увесь разбураны, абадраны, стаяў на падпорках карабель. Язон пазнаў яго: гэта быў "Арго", гэтакi ж адзiнокi i ўсiмi забыты, як ён сам. Язон абышоў яго, агледзеў i, стомлены, лёг у засенi карабля, пад кармой. Ён ляжаў i ўспамiнаў шчаслiвыя днi паходу: адважных таварышаў, далёкiя чужыя землi, i ўпершыню за шмат дзён у яго было лёгка i спакойна на душы.

Потым ён заснуў.

Пакуль ён спаў, наляцеў вецер, i стары "Арго" абвалiўся i пахаваў пад сабою правадыра арганаўтаў.

ПЕРСЕЙ

У Аргосе жыў цар, якому прадказалi, што яго заб'е ўнук.

У цара была дачка Даная, такая красуня, што чуткi пра яе iшлi па ўсёй Грэцыi.

Цар спалохаўся, што Даная народзiць сына, якi заб'е яго, i вырашыў нiколi не аддаваць яе замуж. Ён загадаў пабудаваць падземны дом з цвёрдага каменя, з меднымi дзвярамi, з моцнымi заваламi i замкнуў там дачку, каб нiхто з мужчын не мог убачыць яе.

Але Грамавержац Зеўс маланкай прабiў камень, залатым дажджом прасачыўся ў падзямелле, куды схавалi Данаю, i яна стала яго жонкай.

У Данаi нарадзiўся сын, яна назвала яго Персеем.

Аднойчы бацька Данаi, iдучы над тайнiком, пачуў дзiцячы крык. Цар здзiвiўся, адамкнуў уваход у падзямелле, спусцiўся ў жыллё Данаi i ўбачыў на руках у дачкi прыгожага хлопчыка.

Страх ахапiў цара. Ён пачаў думаць, як яму пазбегнуць страшнага лёсу. Нарэшце ён загадаў пасадзiць Данаю з сынам у вялiкую скрыню i тайком кiнуць у мора.

Вецер доўга насiў скрыню па моры i прыгнаў да выспы Серыфа. На беразе рыбак лавiў рыбу. Ён закiнуў сетку ў мора i злавiў замест рыбы вялiкую скрыню. Бедны рыбак захацеў хутчэй даведацца, што гэта за ўлоў паслала яму мора, выцягнуў знаходку на бераг, сарваў са скрынi накрыўку - i адтуль выйшла красуня i з ёю хлопчык. Даведаўшыся пра тое, хто яны i што з iмi здарылася, рыбак пашкадаваў iх i ўзяў у свой дом. Персей рос не па днях, а па гадзiнах, вырас высокiм, стройным юнаком, i нiхто ў Серыфе не мог з iм зраўняцца ў прыгажосцi, спрыце i сiле.

Пачуў пра яго цар выспы Серыфа Палiдэкт i загадаў Персею разам з мацi з'явiцца ў палац. Прыгажосць Данаi зачаравала Палiдэкта, ён ласкава сустрэў царыцу з сынам i пасялiў iх у сваiм палацы.

Аднойчы застаў Персей мацi ў слязах; яна прызналася яму, што Палiдэкт прымушае яе выйсцi за яго замуж, i папрасiла сына абаранiць яе. Персей горача заступiўся за мацi.

Тады Палiдэкт вырашыў пазбавiцца ад Персея, паклiкаў яго i сказаў:

- Ты ўжо вырас i ўзмужнеў i стаў такi дужы, што можаш цяпер адплацiць мне за тое, што я даў прытулак табе i мацi. Выпраўляйся ў дарогу i прынясi мне галаву Медузы.

Персей развiтаўся з мацi i падаўся ў свет - шукаць Медузу, пра якую нiчога дагэтуль не ведаў.

У сне да яго з'явiлася багiня мудрасцi Афiна i адкрыла яму, што Медуза адна з трох сясцёр Гаргон, жывуць яны на краi свету, у Краiне Ночы, усе яны пачварныя страшыдлы, але самая страшная - Медуза: замест валасоў на галаве ў яе звiваюцца ядавiтыя змеi, вочы палаюць нясцерпным агнём i такiя злосныя, што кожны, хто зiрне ў iх, адразу ператвараецца ў камень. Афiна дала Персею свой шчыт, гладкi i блiскучы, нiбы люстэрка, каб ён мог закрыцца ад страшных вачэй Медузы.

Потым на дарозе дагнаў яго шпарканогi Гермес, пасланец Зеўса: ён расказаў Персею, як яму iсцi, i падарыў свой меч, такi востры, што iм можна было рэзаць, як воск, жалеза i камень.

Доўга iшоў Персей у той бок, куды заходзiць Сонца. Нарэшце дабраўся да Краiны Ночы. Уваход у гэту краiну вартавалi тры старыя бабулi - Грайi. Яны былi такiя старыя, што на ўсiх трох мелi ўсяго адно толькi вока i адзiн зуб. I ўсё ж такi яны добра ахоўвалi ўваход у Краiну Ночы i нiкога не прапускалi туды. Па чарзе глядзелi яны адным вокам, перадаючы яго адна адной.

Персей цiхенька падкраўся да Грайяў, дачакаўся, калi адна з iх выняла вока, каб перадаць яго сястры, працягнуў руку i выхапiў у старой вельмi дарагое для iх вока. I адразу ж зрабiлiся Грайi нядужымi сляпымi бабулькамi. Жаласна прасiлi яны Персея аддаць iм iх адзiнае вока.

- Пусцiце мяне ў Краiну Ночы, скажыце мне, як знайсцi Медузу, i я аддам вам ваша вока, - адказаў старым Персей.

Але старыя Грайi не хацелi пускаць Персея, не хацелi гаварыць яму, дзе знайсцi Медузу, - Гаргоны ж былi iх родныя сёстры. Тады Персей прыгразiў старым, што разаб'е iх вока аб камень, - i Грайям давялося паказаць яму дарогу.

Персей аддаў Грайям iх вока i пайшоў далей на захад.

Па дарозе трапiлiся яму тры добрыя нiмфы. Адна падарыла Персею шлем Аiда, уладара падземнага царства, - той, хто надзяваў гэты шлем, рабiўся невiдзiмкай; другая дала Персею крылатыя сандалi - той, хто надзяваў iх, мог лятаць над зямлёй, як птушка; трэцяя нiмфа ўручыла юнаку торбу, якая магла памяншацца i павялiчвацца па жаданнi таго, хто насiў яе.

Персей павесiў на плячо торбу, абуў крылатыя сандалi, надзеў на галаву шлем - i, не бачны нiкому, узняўся высока ў неба i паляцеў над зямлёй. Неўзабаве ён дабраўся да края зямлi i доўга ляцеў над пустыннай роўняддзю мора, пакуль унiзе не зачарнела адзiнокая скалiстая выспа. Персей пачаў кружыцца над выспаю i ўбачыў на скале Гаргон, якiя ў гэты час спалi. У iх былi залатыя крылы, пакрытыя луской, i медныя рукi з вострымi кiпцюрамi.

Персей убачыў Медузу - яна была блiжэй за ўсiх да мора. Ён апусцiўся на скалу побач з ёю. Змеi на галаве Медузы засыкалi, пачуўшы ворага. Медуза прачнулася, расплюшчыла вочы. Персей адвярнуўся, каб не зiрнуць у гэтыя страшныя вочы i не ператварыцца навек у мёртвы камень. Ён узняў шчыт Афiны, блiскучы, нiбы люстэрка, навёў на Медузу i, пазiраючы ў яго, дастаў меч Гермеса i адсек ёй галаву.

Тут прачнулiся дзве другiя Гаргоны, распасцерлi крылы i пачалi кружыцца над выспаю, шукаючы ворага. Але Персей быў нябачны. Хуценька засунуў ён галаву Медузы ў сваю чароўную торбу, сапхнуў цела Гаргоны ў мора i паляцеў прэч. Ён спяшаўся дадому, хутка мiнуў мора i паляцеў над Лiвiйскай пустыняй. Кроў з галавы Медузы капала з торбы на зямлю, i кожная кропля ператваралася на пяску ў ядавiтую змяю.