Махмуд Самандаров - МУЛОҲАЗА: иқтисодий урбанизация. Ўқув қўлланма

Қорақалпоғистон Республикасининг қишлоқ жойларида уй-жой муаммоси жуда долзарб бўлиб қолмоқда. Сўров натижаларига кўра, уй-жой қурилишининг яхшиланишидан норозиликнинг асосий сабаблари қурилиш учун ер ажратиш билан боғлиқ муаммолар (46,7%) ва қурилиш материалларининг узоқлиги сабабли қўшимча транспорт харажатлари билан боғлиқ нарх (40,0%). қишлоқ аҳоли пунктлари.

Минтақаларда бу сабаблар кескин фарқланади. Шундай қилиб, айрим ҳудудларда қурилиш материаллари нархи биринчи ўринда (50,0%), ер участкалари иккинчи ўринда туради.

Урбанизация жараёнларини режалаштиришда демографик омилни ҳисобга олиш зарур. Экспертларининг ҳисоб-китобларига кўра, оилавий ва никоҳ тузилишининг демографик прогнозига кўра, умуман республикада 2021 йилгача бўлган қисқа муддатда никоҳлар сони 300 га қадар барқарорлашиши кутилмоқда мингтани ташкил этди, 2035 йилдан кейин ва 2035 йилгача 1990-йилларнинг охири ва 2000-йилларнинг ўрталарига келиб туғилганлар сонининг камайиши туфайли никоҳлар сонининг бироз пасайиши мумкин. Бу, шунга кўра, турмуш қурганларнинг сонида акс этади. Ва 2040 йилга келиб, никоҳлар сони аста-секин йилига 320 мингтага кўпайиши мумкин.

Шу билан бирга, ёш оилаларга эътибор қаратиб, никоҳлар сонига ва янги оилаларни шакллантиришга эътиборни оила ва никоҳ тузилишининг минтақавий хусусиятлари контекстида алоҳида кўриб чиқиш керак.

Масалан, Қорақалпоғистон Республикаси ва Тошкент шаҳрида, шунингдек Сирдарё вилоятида никоҳлар сони амалдаги даражада сақланиб қолади ва келажакда ҳатто маълум даврларда камаяди.

Aндижон ва Самарқанд вилоятларида никоҳлар сонининг сезиларли даражада кўпайиши кузатилади ва шу сабабли янги ёш оилалар бутун узоқ муддат давомида. Шуни ҳам ҳисобга олиш керакки, 34 ёшгача бўлган оилаларнинг деярли 46 фоизида камида 3 фарзанд бор ва бу табиийки

Шунингдек, у катта яшаш майдонини эгаллайди. Ўртача, агар бир кишига уй-жой етказиб бериш умумий майдоннинг 15,4 м2 майдонига тўғри келса, уларнинг ҳаммаси ҳам «турар-жой» қисми эмаслигини ҳисобга олсак, фаровонлик даражасини ошириш учун турар-жой биноларини режалаштириш коэффицентини тўғри ҳисоблаш керак. замонавий яшаш шароитларини ҳисобга олиш.

Умуман олганда, республика урбанизация жараёнларини кенгайтириш учун жуда муҳим салоҳиятга эга: ҳозирги пайтда қарийб 2 минг қишлоқ аҳоли пунктининг ҳар бирида 2000 кишидан ва ундан кўпроқ киши истиқомат қилади.

Узоқ муддатли истиқболда урбанизация жараёнларининг кутилаётган фаоллашуви, бир томондан, республикадан ташқарида аҳолининг миграция оқимининг барқарорлашиши, бошқа томондан, барқарор иқтисодий ўсиш, амалга ошириш билан боғлиқ бўлади.

Бир қатор давлат дастурлари – иқтисодиётни таркибий ўзгартиришлар ва модернизация қилиш стратегиялари, хизмат кўрсатиш соҳасини жадал ривожлантириш ва хизмат кўрсатиш, ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлаш бўйича энг муҳим лойиҳаларни амалга ошириш бўйича чора-тадбирлар.

Шуни таъкидлаш керакки, янги шаҳарларни яратиш ва режалаштириш мавжуд шаҳарларнинг муаммоларини ҳал қилиш билан бирга кетиши керак: ишдан чиқаётган эски уй-жой фонди, коммунал хизматлар билан тўлиқ таъминлаш, ижтимоий инфратузилма ва шаҳар бошқарувини яхшилаш, технологияларни ривожлантириш, табиий ресурслардан ва интеллектуал салоҳиятдан оқилона фойдаланиш, бу мамлакатда барқарор иш ўринларини яратишни ва бошқаларни назарда тутади.

Юқорида айтиб ўтилган комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш қишлоқ аҳолисининг аҳолининг яшаш шароитларига ўтиш имкониятларини кенгайтиради, миграцияни сезиларли даражада оширмасдан тегишли шароитларни яратишда шаҳар тоифаси.

«Сингапур модели» ни яратиш орқали шаҳар ва қишлоқ аҳолисининг уй-жой муаммоларини ҳал қилиш бўйича Сингапур тажрибаси қизиқ.

Уй-жой сиёсатини шакллантиришнинг бошида Сингапурда шартлар қуйидагича эди: профессионал ишчи кучининг етишмаслиги, етарли қурилиш саноати ва чекланган молиявий имкониятлар, шаҳар марказида аҳоли зичлиги 1 км2 га 50 мингдан ошган ва одамлар доимий равишда ёмонлашиб бораётган тўлиб тошган квартираларда яшайдилар, тегишли инфратузилма ҳақида гапирмаса ҳам, ижтимоий хизматлар деярли йўқ эди.

Одамлар шаҳарнинг гавжум марказий қисмида урушгача бўлган хароба уйларда яшар эдилар.

Сингапурда давлат уйлари фуқароларнинг давлатнинг масъулияти эканлигини таъминлаш ҳуқуқи сифатида қаралади.

Сингапур Уй-жой ва тараққиёт кенгаши, гарчи ҳукумат маблағлари томонидан қўллаб-қувватланса-да, асосан хусусий ишлаб чиқарувчидир. Уй-жой қурилиши соҳасида эркин бозор шароитлари чекланган, аммо тижорат бозори тўлиқ чиқариб ташланмайди, бу эса янги қурилиш даврлари учун молиявий ресурсларни жалб қилишга имкон беради.

Бу нархлар, одатда, аҳолининг катта қисми учун ололмайдиган эркин уй-жой бозорининг камчиликларидан ва социалистик ёндашувдан қочишга ёрдам беради, бу асосан давлат уйларини янада таъминлаш учун молиявий ресурсларнинг етишмаслигидан келиб чиқади.

Уй-жой қуриш ва ривожлантириш қўмитаси уй-жой сотиш ва ижарага бериш нархини белгилашдан ташқари, уй-жой қуриш давлат дастурининг барча жиҳатлари учун жавобгардир.

Бу Миллий ривожланиш вазирлиги томонидан амалга оширилади. Уй-жой ва тараққиёт қўмитасига ерларни сотиб олиш, кўчириш, шаҳар дизайни, архитектура дизайни, муҳандислик ва қурилиш материаллари ишлаб чиқариш бўйича кенг ваколатлар берилган.

Уй-жой қуриш ва тараққиёт қўмитаси томонидан қурилган уй-жой зарур эҳтиёжларни тўлиқ қондиради (битта оилага тўғри келадиган уйларнинг умумий майдони ўртача 80 м2).

Транспортни жамоат ишлари департаменти, автобус компаниялари мувофиқлаштиради. Тез транзит ҳисобга олинади ва таъминланади, яъни. тижорат, саноат, институционал ва дам олиш масканларидан осон фойдаланиш.

Уй-жой қуриш ва тараққиёт қўмитаси томонидан амалга оширилаётган кенг кўламли вазифалар ва лойиҳалар даромад олиш учун кенг имкониятлар яратмоқда. Сотиш ва ижара ушбу манбалардан биридир. Даромадлар, шунингдек, автотураргоҳлар ва бозорлар каби ёрдамчи иншоотлар ҳисобидан ҳосил бўлади. Ушбу фаолият туридан тушган маблағлар тўғридан-тўғри кейинги уй-жой қурилишини молиялаштиришга йўналтирилади.

Давлат уй-жойлари учун ерларнинг мавжудлиги Уй-жой қуриш ва тараққиёт қўмитаси учун жуда қийин бўлган. Сингапурда ерларнинг жуда камлиги туфайли ер нархи жуда тез кўтарилмоқда. Ҳокимият органларига давлат уйларини қуриш учун ерларни тез ва арзон нархларда сотиб олишга рухсат бериш мақсадида, ерларни олишни тартибга солувчи турли хил қонун ҳужжатлари қабул қилинди.