Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

— Так, прадстаўнікі Інстытуту гісторыі пад кіраўніцтвам Алега Іова паказваюць маладым людзям, дзе трэба капаць. Раскопваюць звычайнымі рыдлёўкамі. Глыбіня даволі сур’ёзная. Спачатку капаюць яму каля паўтара мэтра, пасьля капаюць кантрольны шурф – невялікую яміну глыбінёй 3 мэтры, а то й болей.

— Як прайшлі апошнія суткі ў Курапатах, ці не было там канфліктаў?

— Як паведаміў Павал Севярынец, ноч прайшла спакойна, а вось раніцай адбыўся інцыдэнт: некалькі актывістаў КХП БНФ выкапалі пастаўленую ўчора будаўнікамі жалезную агароджу, зьнялі стужку ў раёне поля крыжоў, перад уваходам у Курапаты. Гэтай стужкай была вызначаная мяжа плянаванай дарогі. Неўзабаве ў Курапаты прыехаў кіраўнік арганізацыі «Магістральаўтадор», якая каардынуе работы пашырэньня дарогі, Анатоль Лыцін, ён абвінаваціў актывістаў КХП БНФ у самаўпраўстве, парушэньні дамоўленасьцяў паміж уладамі і грамадзкай ініцыятывай «За ўратаваньне Курапатаў». Паводле Лыціна, усталяваньне агароджы прадугледжанае дамовай.

Сябры КХП БНФ заявілі, што не дапусьцяць пашырэньня дарогі, таму вызначэньне межаў дарогі ня мае сэнсу.

— А што будаўнікі? Ці аднаўляюць гэтую агароджу?

— Не, сёньня гэтая агароджа адноўленая не была, жалезныя трубы ляжаць, складзеныя ў адным месцы – перад уваходам. На дарозе сёньня днём працавала адна машына з будаўнікамі, якія бурылі сьвідравіны: пад плянаванай дарогай мяркуюць будаваць падземны пераход.

9 кастрычніка 2001

УНАЧЫ НЕВЯДОМЫЯ ПРАВЯРАЛІ РАСКОПКІ

Прадстаўнікі Маладога Фронту, «Зубра» і Партыі Свабоды пад кіраўніцтвам археолягаў Інстытуту гісторыі Акадэміі Навук Беларусі ўжо амаль раскапалі шэсьць месцаў уздоўж кальцавой дарогі ў раёне Курапатаў, дзе, як меркавалася, могуць быць магілы ахвяраў масавых рэпрэсіяў.

Альгерд Невяроўскі:

Ніякіх пахаваньняў да гэтага часу ня знойдзена. Раскопкі будуць працягвацца яшчэ, як мінімум, тыдзень. Сёньня ўначы ў Курапатах знаходзілася больш за дзесяць актывістаў маладзёвых арганізацыяў, і адбылося незвычайнае здарэньне: некалькі груп маладых людзей прыехалі ў Курапаты на машынах і цягам начы хадзілі па ўрочышчы. Яны паводзілі сябе вельмі дзіўна. Калі абаронцы спрабавалі да іх наблізіцца, каб высьветліць прычыны зьяўленьня, тыя адразу ўцякалі. Невядомыя засыпалі адно зь месцаў раскопак. Дарэчы, увесь час, калі яны знаходзіліся ў Курапатах, непадалёк на дарозе стаялі дзьве міліцэйскія машыны На думку актывіста Маладога Фронту Сержука Мацкойця, гэта была акцыя псыхалягічнага ціску на абаронцаў Курапатаў.

Сёньня ў Менску прайшло паседжаньне рабочай групы Асамблеі няўрадавых арганізацыяў. Як паведаміла сакратарка грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне Курапатаў» Ірына Жыхар, рабочая група асамблеі вырашыла зьвярнуцца да няўрадавых арганізацыяў з прапановай падрыхтаваць і накіраваць у вайсковую пракуратуру Беларусі зварот з патрабаваньнем рассакрэціць і зрабіць даступнымі вынікі расьсьледаваньня, праведзенага ў Курапатах у 1197—99 гадах.

Паводле гісторыка Ігара Кузьняцова, гэтае расьсьледаваньне, ініцыяванае шэрагам праўрадавых арганізацыяў, чарговы раз пацьвердзіла, што ў курапацкіх магілах ляжаць ахвяры менавіта камуністычнага тэрору. Ініцыятыва «За ўратаваньне Курапатаў» падрыхтавала таксама праект скаргі ў пракуратуру Беларусі, каб даць ацэнку дзеяньням службовых асобаў, якія дазволілі работы ў Курапатах.

Дарэчы, у жніўні мінулага году Аляксандар Лукашэнка сваім распараджэньнем прызначыў адказным за паскоранае пашырэньне кальцавой дарогі цяперашняга кіраўніка ўраду Генадзя Навіцкага, у той час віцэ-прэм’ера і куратара будаўнічай галіны. Лідэры БНФ пастанавілі правесьці 3 лістапада шэсьце і мітынг у Курапатах з нагоды Дня памінаньня продкаў.

Шэсьце пачнецца а 13-й гадзіне зь менскай плошчы Якуба Коласа.

10 кастрычніка 2001

РАСКОПКІ Ў КУРАПАТАХ СЁНЬНЯ ПРАЦЯГВАЛІСЯ ПАКУЛЬ БЕЗВЫНІКОВА

На простай тэлефоннай сувязі – наша карэспандэнтка Ганна Соусь:

— З раніцы з-за дажджу не капалі. Але вось у другой палове дня надвор’е палепшылася, і літаральна 5 хвілін таму хлопцы ўзяліся за рыдлёўкі. Капаюць яму, якая раней ужо была пачатая. Яе глыбіня 1 мэтар, шырыня 1 мэтар, даўжыня 3 мэтры.

— Якая была мэтодыка выбару месца, дзе цяпер капаюць?

— Гэтае пытаньне я пераадрасоўваю лідэру Маладога Фронту Паўлу Севярынцу, які знаходзіцца побач са мной.

СЕВЯРЫНЕЦ: Аснова мэтодыкі ўзятая з працаў Зянона Пазьняка і яго калегаў, якія пачалі тут капаць паўтара дзясятка гадоў таму. Паказаньнем для раскопак служыць яміна. Звычайна запоўненая трупамі яміна з часам правальвалася на мэтар ці болей. Такіх ямінаў шмат у Курапацкім лесе. Разам з тым прасаджаная яміна можа знакаваць і тое, што была эксгумацыя, калі целы перахоўвалі. Тое, што мы нічога не знайшлі, можа сьведчыць, што частка ямінаў прыроднага паходжаньня, а частка — перазахаваныя. Непадалёк ад дарогі маглі перазахоўваць, каб не пакідаць сьлядоў. Ну а далей у лес… відаць, такой настойлівасьці ўжо не было.

— Наколькі нечаканай была заява Аляксандра Лукашэнкі, што трэба праявіць увагу да Курапатаў, бо там, маўляў, ляжаць і нашыя людзі?

СЕВЯРЫНЕЦ: Яна была абсалютна прадказальная. Зараз Лукашэнку патрэбнае міжнароднае прызнаньне, трэба выглядаць добрым царом. Я не выключаю, што Лукашэнка можа нават зьявіцца ў Курапатах, можа нават на Дзяды, можа аб’явіць аб пабудове мэмарыялу ці нейкай сьценкі, якая б знакавала ўвагу ўладаў да месца трагедыі. Карацей, чарговы раз згуляць у папулізм. Мы бачым такую магчымасьць, і думаем, нездарма нядаўна тут ноччу зьяўлялася некалькі машынаў, высаджвалася некалькі групаў людзей у цывільным, хадзілі з рацыямі па лесе.

— Павал, а ці прымеце вы ідэю мэмарыялу, калі яна будзе зыходзіць ад Лукашэнкі?

СЕВЯРЫНЕЦ: Чаму не? Калі гэта будзе ідэя паўнавартаснага мэмарыялу, калі дарога пройдзе не па костках, а ў абыход Курапатаў, а тут будзе добраўпарадкаваная тэрыторыя і ўсталяваная нейкая стэла, то, безумоўна, мы прымем гэта. Але я сумняюся, што Лукашэнка будзе гэта рабіць, бо такім чынам ён абрынае сваю ўласную канцэпцыю кіраваньня, бо робіць шмат у чым тое самае, што рабілася ў Беларусі ў 30-я гады – зьнішчае мову, культуру. І гэта будзе для яго ненатуральны крок, калі ён пойдзе на поўнае прызнаньне таго, што адбылося ў Курапатах, і на пабудову тут мэмарыялу.

Паралельна з раскопкамі ладзіцца яшчэ адна акцыя Маладога Фронту – ідзе збор подпісаў сярод жыхароў мікрараёну Зялёны Луг-6 за тое, каб участак Менскай кальцавой дарогі каля Курапатаў быў зачынены, і каб была праведзеная аб’язная дарога. Учора ўвечары маладафронтаўцы прайшлі некалькі пад’ездаў на вуліцы Мірашнічэнкі і сабралі ўжо больш за 100 подпісаў. У квартале, што прылягае да ўрочышча, жыве каля 5000 чалавек. І сябры Маладога Фронту плянуюць зьвярнуцца да кожнага зь іх. Зьбіральнікі подпісаў адзначаюць, што практычна ўсе жыхары Зялёнага Лугу вітаюць акцыю, якая цяпер праходзіць у Курапатах. Людзі не задаволеныя, як адбываецца рэканструкцыя, бо высякаюцца дрэвы, зьнішчаюцца дзіцячыя пляцоўкі, адпаведна, павялічваецца загазаванасьць і расьце шум ад дарогі.