Николай Чергинец - За секунду да выстралу

Дзяўчына задумалася, потым, павольна вымаўляючы словы, услых пачала ўспамінаць яго прыкметы:

— З выгляду яму гады дваццаць чатыры. Рост вышэй сярэдняга, прыблізна такі, як ваш.

— Значыць, сто восемдзесят сантыметраў. А валасы?

— Валасы доўгія, цёмна-русыя з каштанавым адценнем.

— Вочы якія ў яго?

— Карыя. Густыя бровы і доўгія вейкі.

— А лоб які, падбародак?

— Лоб. такі высокі. прамы, падбародак. круглы. Так, у яго няма верхняга пярэдняга зуба. Адпусціў маленькія светлыя вусікі. І яшчэ. у яго рукі вялікія, скура чырвоная, пальцы тоўстыя з вельмі кароткімі пазногцямі.

— Не заўважылі на твары радзімак ці на руках татуіровак?

— Не, хоць. пастойце, у яго справа пад правым вокам ёсць ледзь прыкметны вертыкальны шрам. І яшчэ ў яго, напэўна, увесь час мерзнуць рукі.

Ён там у клубе, і нават тады, калі мяне ля дома падпільнаваў, рукі ўвесь час у рукавах хаваў.

— Як ён быў апрануты?

— Пінжак светла-карычневы, ледзь прыталены, штаны ярка-сіняга коле­ру, дадолу расклёшаныя, туфлі карычневыя з тупымі насамі. Мне здалося, што ён трохі горбіцца.

— У гутарцы яго не заўважылі якіх-небудзь характэрных асаблівасцей? Можа, картавіць?

— Не, кажа ён чыста па-руску, любіць гаварыць узнёсла.

— Не расказваў пра сябе што-небудзь: пра прафесію, род заняткаў, месца работы, месца жыхарства?

— Не, можа, Іры што-небудзь і казаў, а мне з Ленай — нічога.

— Дзякуй вам, Тамара. За сябе не турбуйцеся, ніхто вас і пальцам не кране. Магчыма, мне яшчэ прыйдзецца патурбаваць вас.

— Нічога. я ж разумею.

— Так, дарэчы, вам жа ісці дахаты міма вуліцы Пугачоўскай?

— Так, міма.

— Тады я вас правяду, а заадно вы мне барак пакажаце, дзе вашы знаёмыя жывуць. Адзін з іх Леанід?

— Так, з ім Іра ў першыя вечары танцавала.

— Другі — Пеця, а трэцяга, як клікаць?

— Вася. Ды пра яго вось, напэўна, Лена сказала.

— Я ж пратакол допыту не чытаў.

Яны выйшлі з аддзялення. На дварэ ўжо было цёмна. Вецер прыемна асвяжаў твар. Было ціха, толькі зрэдку чуліся сігналы аўтамашын, якія пранасіліся па цэнтральных вуліцах горада. Каб скараціць шлях, Славін павёў дзяўчыну напрасткі праз балота. Лета было сухое, і ён ужо шмат разоў хадзіў гэтай дарогай. У двары аднаго з дамоў гарэла вогнішча, адтуль даносіліся гукі гармоніка. Уладзімір падумаў: «Шкада, што цяпер няма побач са мной Рыты. Цікава, што яна адкажа на мой ліст?»

Неўзабаве яны прыйшлі на Пугачоўскую вуліцу. Барак, пра які расказвала дзяўчына, быў трэцім з краю, і Славін асвятліў яго нумар ліхтарыкам, а затым прапанаваў:

— Ну што, пайшлі далей?

Дзяўчына збянтэжылася:

— Я тут ужо і сама дайду, вы можаце не праводзіць.

Славін жартам абурыўся:

— Вы лічыце мяне дрэнным кавалерам? Ды я такога не сцярплю! Наперад!

Марушка засмяялася, і яны пайшлі далей.

39 Капітан Купрэйчык

Пасля гібелі Мачалава Аляксей не знаходзіў сабе месца. Усё валілася з рук, начамі дрэнна спаў. Толькі заплюшчыць вочы — і зноў бачыць то Пятра, які падае на снег, то змярцвела-бледны твар Тані, яе вусны, што варушыліся бязгучна. Назаўжды застанецца ў памяці Аляксея той дзень, калі няшчасце абрынулася на сям’ю Мачалава. Разам з начальнікам упраўлення і ўрачом

Аляксей паехаў у дом Пятра. Пачуўшы страшную вестку, Таццяна Андрэеўна не ўскрыкнула і не заплакала, яна павольна апусцілася на канапу і застылымі вачыма глядзела ў адну кропку. Здавалася, яна нічога не бачыць і не чуе. Уткнуўшыся ў яе калені, гучна плакала Юля. Таццяна Андрэеўна пацяжэлай рукой машынальна гладзіла яе па галаве. Разгублены і бледны Ваня стаяў каля іх. Ён хацеў адвесці і супакоіць сястру, але баяўся адысці ад маці, ведаючы, што ў яе слабое сэрца. Глядзець на ўсё гэта было невыносна цяжка. Аляксей разумеў стан Таццяны Андрэеўны. Яна ж страчвала Пятра другі раз. Юля і Ваня расказвалі, як цяжка спраўлялася з горам маці, калі атрымала пахавальную падчас вайны. У душы Купрэйчыка бурліла лютасць: чалавек, які прайшоў усю вайну, выжыў, страціў, потым зноў знайшоў сваю сям’ю і раптам загінуў у цэнтры горада ў мірны час ад рукі здрадніка і бандыта! Нават тое, што Аляксей сам здзейсніў адплату, не прыносіла яму аблягчэння.

Ён часта прыходзіў да Таццяны Андрэеўны і яе дзяцей у іх невялікую двухпакаёвую кватэру, выдзеленую ім пасля гібелі Мачалава, і падоўгу сядзеў, не знаходзячы слоў суцяшэння. Аляксей бачыў, як нечаканае гора надламала Таццяну Андрэеўну. Схуднелая, задуменная, яна гадзінамі сядзела моўчкі.

Неяк у нядзелю, калі Купрэйчык разам з жонкай былі ў Мачалавых, да яго падышоў Ваня. Высокі, чарнавокі, з упартай зморшчынай каля рота, вельмі падобны на бацьку, ён ціха сказаў:

— Аляксей Васільевіч, я хацеў бы з вамі пагаварыць. — І, не чакаючы адказу, выйшаў у суседні пакой.

Купрэйчык пайшоў следам. Янка прычыніў шчыльней дзверы і паглядзеў у вочы дзядзькі:

— Я хачу пасля школы пайсці ў міліцыю. Як вы на гэта гледзіце? — І, не даўшы Купрэйчыку нават рот раскрыць, з запалам сказаў: — Зразумейце, я абавязаны прадоўжыць справу бацькі! Я хачу змагацца з поскуддзю.

Купрэйчык абняў хлопца за плечы:

— Па-мойму, ты правільна вырашыў, Ваня. Заканчвай школу, рыхтуйся да гэтай нялёгкай працы.

У пакой увайшла Таццяна Андрэеўна. Яна адразу ж зразумела, пра што ішла гаворка, і, звяртаючыся да сына, сказала:

— Што, зноў за сваё? Спыніся зараз жа! Не пушчу я цябе ў міліцыю.

— Матуля, не крыўдзіся, але я ўпершыню ў жыцці не паслухаю цябе. Зразумей, я яшчэ пры жыцці таты так вырашыў, і ён мяне падтрымаў. А цяпер я абавязаны працаваць у міліцыі. Гэта — мэта майго жыцця.

Купрэйчыка прызначылі начальнікам аддзялення міліцыі, дзе раней працаваў Мачалаў. На плечы маладога начальніка леглі новыя клопаты.

Аляксей адчуваў, як уважліва прыглядаюцца да яго падначаленыя. Мача­лава вельмі любілі і паважалі ў аддзяленні і новага начальніка сустрэлі з некаторай насцярожанасцю. Купрэйчык разумеў, што толькі ад яго залежыць, ці будзе ён карыстацца аўтарытэтам у супрацоўнікаў. Калектыў быў добры. Дух Мачалава адчуваўся: людзей прывучаць да парадку і дысцыпліны не трэба было. Купрэйчык часта хадзіў у райкам партыі, адкрыта расказваў сакратару пра свае цяжкасці, перажыванні і сумненні. Сакратар райкама не шкадаваў часу для новага начальніка міліцыі, і гэта дапамагло яму хутчэй асвоіцца на новым месцы.

Калі ў горад нечакана прыехаў Славін, Купрэйчык прасіў начальніка ўпраўлення накіраваць яго да сябе ў аддзяленне. Але палкоўнік, даведаўшыся, што Купрэйчык і Славін стрыечныя браты, не пагадзіўся. Так і аказаліся яны ў розных аддзяленнях міліцыі, тэрыторыі абслугоўвання якіх межавалі. Аляксей і Уладзімір бачыліся даволі часта. Розніца ў гадах у іх была невялікая, ну, а адрозненне ў званні і службовае становішча вялікага значэння не мелі.