Варлен Бечык - Радкі і жыццё

Броўку ў прыватных размовах можна было крытыкаваць колькі хочаш. Толькі ў друку ўжо не...

У паэме «Новае рэчышча» Куляшова былі яшчэ радкі пра тое, як хавалі мару Шайпака (закалочвалі цвікі ў труну і г. д.).

...Тыя некалькі пагодных дзён у жніўні (а было іх нямнога), калі мы хадзілі купацца ў Дзічкі і пад добрым сонцам хацелася сказаць: — Спыніся, імгненне! Нават — не гэта. Проста было адчуванне, што недзе пасля памяць будзе вяртаць незваротныя тыя, добрыя, прыгожыя моманты. Мы адны, двое мясцовых хлапчукоў, глыбіна пагружанага ў ваду вялікага каменя. Дарога ў васільках і жыце, зараснікі піжмы, а ў лесе — лісічкі, а то і баравікі, а скрозь сонца, сонца, сонца...

Як мяне вылучалі ў партыйныя сакратары інстытута.

7.10.

4-га раптоўна загінуў Пётр Міронавіч Машэраў, які меў добрую папулярнасць, і яго па-сапраўднаму шкадуюць. Іменна ён сёння здаецца самым незаменным. Кіраўнік з цёплай усмешкай, якая выклікала давер. Была веліч у яго свойскасці і сціпласці.Такая прывабная восень — і пасля пакроваў цеплыня, І усё яшчэ няма адчужэння ад лесу і палявых прастораў, хоць лісце ўжо злягло і ўсё пусцее, пусцее...

Аднак сваё, што рупіць, не рухаецца з-за гультайства і слабасці. Кепска з кнігаю, а тут то адно, то другое. Дысертацыя Тарасюк. Сумненні ва ўласных магчымасцях. Хатняя мітусня. Непрачытаныя кнігі як дакор, як недасягальнае шчасце ведаў і мудрасці. Што ж, паспрабуем яшчэ раз прымусіць сябе — раптам словы знойдуцца, прыляцяць з дальніх выраяў думкі, душа закрычыць празрыстай плынню... Раптам, раптам.

28.10.

Адчуванне неабавязковасці і нікчэмнасці зробленага, тлумня, разгубленасць.

В. I. нагаворвае ўсё, нагаворвае, і ўжо не толькі на мяне, але і на жонку. Ліццё памыяў, па сутнасці, за тре, што ў свой час зрабіў ёй дабро: адмовіўся на яе карысць ад кнігі пра... I пасля таго пайшло: усюды ён пралезе, за ўсё ён бярэцца...

Никитин:

Живи, как отшельник,

Гуляй или плачь,—

Найдет тебя сплетня,

Придет твой палач.

Дверей не отворит,

Под дверь подползет,

Ограда мешает —

Сквозь камень пройдет.

В чем грешен, не грешен,

В набат прогудит,

Навек обесчестит,

По гроб осрамит.

И в грязь тебя втопчет И недруг, и друг...

Проклятая сплетня,

Проклятый недуг!

Калі расцеш і працуеш, тады ўсё гэта не так чуецца, а цяпер дык лезе ў начныя бяссонныя думкі, зліваецца з усёй восеньскай хліпатой, дробнымі і большымі няўдачамі — гідка, бр-р-р.

Даклад Адамовіча на семінары — тое ж, шго і ў СП пра Чорнага. Як заўсёды ў яго — змястоўна, але з суб’ектыўнымі дамешкамі — ігнараваннем Пташнікава...

«ЛГ», 10 марта 1982 г.:

— Считаете ли вы, что любви все возрасты покор­ны? — спросила Евг. Сазонова одна из почитательниц его таланта.

— Безусловно! — убежденно ответил знаменитый душелюб. — Особенно, если говорить о любви к себе.

— Так хочется хорошо посмеяться! — сказала как-то одна из знакомых Евг. Сазонова.

— Взгляните на себя глазами своей подруги, — по­советовал знаменитый людовед.

1981

7.1.

Збор партузносаў. Пратаколы бюро. Пасяджэнне сектара, метадалагічны семінар, праца на будоўлі.

3-га ездзіў да Марыі Ігнатаўны Хадановіч і так няўдала: яна паехала ў Мінск. А там сказалі, што захварэла, і я бег у Кавяр’яны ў бальніцу. Затое каля 20 км пехатой па калдобістых прасёлках і па гравейцы на Вязань. Лёгкая і цяжкая дарога, з расшпіленымі думкамі, з успамінамі мра Ігара. Прымаразкі на слупах, шэрая густая хмарнасць і пунсовае сонца. Чыстая бязлюдная дарога, ледзь прысыпаная снегам, а болей — зусім бясснежныя пагоркі.

У Доме настаўніка чытаў лекцыю. Падыходзілі жан­чыны, былыя знаёмыя, — не пазнаваў. Пасля дваіх успомніў — па Плісе. Але галоўнае: адна падсела да мяне і расказвала пра сваю вёску, пра лёс адной жанчыны-падпольшчыцы. У гэтай жанчыны ўзялі фашысты ў заложніка сына. Пра лёс яго яна нічога не ведала. Нібыта быў спалены фашыстамі, але калі, дзе і як — невядома. Раптам яна дазнаецца, што адна кабета ведае нешта пра яе сына. Што? Як? Не прыступіцца, бо тая не ў сабе: ад перажытага і ад фашысцкіх запалохванняў. Усё некаму прагаворваецца: сын падпольшчыцы — жывы, недзе вывезены, ён сапраўды гарэў, але — уратаваны і ацалеў, толькі абпалены твар і адно вуха.

Час ідзе, безвыніковыя пошукі. I раптам на пляжы курортнага горада напаткаўся малады чалавек з падобнымі прыкметамі. Былая падпольшчыца кідаецца да яго, пытае імя. Імя — супала з імем яе.сына. Яна тут жа .на пляжы губляе прытомнасць. Ачуняла ў бальніцы — хлапца няма, знік, і болей не адшукаўся.

Размова з Барысам Сачанка ў СП — пра выданне спадчыны Хадыкі (даўно хацеў, меўся і думаў) і пра каментарыі да пісьмаў Глебку.

На з’ездзе трэба б выступіць.«...кожны сапраўдны паэт, на якой бы прыступцы мастацкай годнасці ні стаяў, а тым больш кожны вялікі паэт, ніколі і нічога не выдумляе, але ўвасабляе ў жывыя формы агульначалавечае. I таму ў творах паэта людзі, якія захапляюцца імі, заўсёды знаходзяць нешта даўно знаёмае ім, нешта сваё ўласнае, што яны самі адчувалі, або толькі чамусьці не маглі знайсці яснага вобразу, чамусьці не маглі знайсці слова, і што выходзіць, толькі паэт мог выказаць. Чым вышэй паэт, г. зн. агульначалавечней змест яго паэзіі, тым прасцей яго творы, так што чытач здзіўляецца, як яму самому не прыйшло ў галаву стварыць што-небудзь падобнае: гэта ж так проста і лёгка!» (В. Г. Бел-й. Полн. собр. соч! М., 1955, т. 7, с. 310).

«Торопись обрадовать добрым словом встречного, может быть, в жизни не придется больше повстре­чаться».

9.4.

Усе апошнія месяцы чытку газет пачынаю з паведамленняў пра Польшчу. Зрэшты, і размовы пра міжнародныя падзеі ва ўсіх круцяцца найперш вакол Польшчы.

Адна з размоў з Анатолем Казловічам. ён, як відаць, раўніва ставіцца да свайго пакалення. Сам жа пачынаў з вершаў, і не горш за іншых. Дык ён прачытаў мой артыкул у «Немане» («Обретение высоты») і незадаволены: захваліў. I раптам:

— Для «Литературки» ты напиши более честную статью.

— А што ж ты разумееш пад «честностью». Хіба яна паддаецца нейкаму заказу?

Урэшце, услед за Серафімам Андраюком, які ідзе на пасаду галоўнага рэдактара, М. Ф. Дубянецкі прапанаваў і мне пераходзіць у выдавецтва — намеснікам галоўнага. Чутка хутка разыходзіцца, і вось ужо многія перапыняюць і ўгаворваюць ісці.

Пераклад Г. здзівіў: драўляная мова, калькі і канцылярызмы, немілагучныя выразы. Замест лёгкай і зграбнай фразы: нагрувашчванне слоўнай няўдобіцы, глухата да рытму.

«Вакол яго расказаў нібы калыхаўся лёгкі туман, які надаваў апісаным ім персамажам контуры прыблізныя і формы, што выходзілі за мяжу чалавечага».

Апісаным ім персанажам — гэтыя тры — м — вязкія і наводзяць на сумненні адносна яго паэтычных перакладаў...