Варлен Бечык - Радкі і жыццё

Сон — малое дзіця, радуемся яму, нарэшце! Пасля шю гэта ўжо не немаўля. Дзівішся падману і нібы палохаешся: чаму. Чамуеьяі ніколі не сняцца сны лёгкія, радасныя.

Напісаў артыкул «3 векам імклівым...». Для «Бела­руси (да 70-годдзя Куляшова).

Мікола Мішчанчук (чытаю рукапіс яго кнігі «Трывожуся за белы свет») адкрывае кнігу вершам:

Скрываўлена сэрца праэ болі, пакуты,

Прастрэлена сэрца трывогай планеты.

Пакуль не забіты, пакуль не закуты,

А сэрца працята маланкавым ветрам.

Скрываўлена сэрца: так жорсткасці многа,

А літасць, дабро не заўсёды ў пашане.

А каты выходзяць з пячорнай бярлогі,

Каб людзям нанесці смяротныя раны.

Скрываўлена сэрца: хоць сам не забіты,

Хоиь можна смяяцца пад небам блакітным,

Ды ў вочы глядзяць мне ракеты адкрыта.

Пакуль не забіты? Магу быць забіты!

Збалелае сэрца падобна на студню.

Яно халадзее ў грудзях штомінутна.

Ну і сэрца — скрываўленае, прабітае йаскрозь, па­добна на студню, халадзее ў грудзях штомінутна. А жыве, чытае лекцыі, спіць.

«ДП», 1982. К. Ваншенкин:

...И сорок прошло уже лет

с тех пор, как ударил в их лица

холодный военный рассвет.

«Берег» Ю. Бондарева. Вайна — дзейная; замежнае — слаба, драма — рассмактана старонкамі пра рэстараны, шалманы, парнаграфію.

3 кнігі Ф. Абрамава «Трава-мурава»:

— Ешь досыта, работай до слез.

— Не теперь сказано: сын-то мой, а ум-то свой.

— Чем людей маять, лучше самому маяться.

— Живешь не человеком и умрешь не покойником.

— Красивой не бывала, а молодой была.

— Ничего, и на том свете жить можно: никто еще не воротился назад.

С. 74: «3арок блокадницы»:

— После войны я ни разу не плакала. Грех великий плакать, кто пережил блокаду да войну.

«Пока мещанству выгодно — оно лебезит, стелется. Когда выгоднее убить — берется за оружие».

5.12.

Позневячэрні парк. Змрочная злавесная цемень і та­кое ж святло. Быццам усё знікла ці вынішчана — поў нае бязлюддзе. Усяго толькі некалькі дальніх постацей. Між тым на праспекце — шум, жыццё. А тут — ідзеш, з табою пяць-шэсць тваіх ценяў; адчуванне нерэальнасці і перадстраху. Прывіднае...

1984

4.1.

Снягі, дажджы, адлігі. Тэмпература трымаецца ў плюсе. Вецер, вятры. Сумнае пераднавагоддзе. Памерла раптам Любоў Канстанцінаўна Ізотава. Была яна прыгожая, добрая, шчырая. Умела працаваць недакучліва і далікатна. Сама справа рабілася прыгажэйшай. Пяшчота, шкадаванне, смутак, боль.

А следам — гібель прыбіральшчыцы Ганны Ціханаўны Пахілька.

8.1.

I ўсё яшчэ вышэй нуля, хоць ужо ёсць прагноз на холад. Ідзе снег з паасобных сняжынак, якія падоўгу кружляюць у.паветры. Гусцее, цямнее. Газеты, кнігі — усё жыццё. Між тым страсцей не менее: Ул. Карызна ў паэме «Размова наросцеж» («Звязда», 7.1; што за назва? наросцеж?) не гаворыць, а хлюпае словамі.

А за акіянам істэрыка,

Шантаж і разбой.

Пентагонаўская Амерыка

Хвост узняла трубой.

Евтушенко:

Классики в бессмертье не ломились,

Шло оно за ними, словно тень.

Классики по-своему ленились —

Плохо написать им было лень.

Нібыта і трапна, а трохі мітусліва: класікі дастасоўваюцца да паэтавых схем.

Оказывает вечность снисхожденье Лишь тем, кто снисхожденья не просил.

Паміраючы, Пушкін прасіў скласці спіс даўгоў і падпісаў іх.

Даль пра бяссмерце:

«Бессмертие — непричастность смерти, свойство, ка­чество неумирающего, вечно сущего, живущего; жизнь духовная, бесконечная, независимая от плоти. Всегдаш­няя или продолжительная память о человеке на земле, по заслугам или делам его.

Незабвенный, вечнопамятный».

У сне падбягае вялікі сабака. Не палохаючыся, дастаю яму і кідаю цукерку, нават аскабалак цукеркі. Ен ласа падбірае. І нічога не астаецца, апрача думкі: навошта бегаюць у сне гэткія сабакі. Зрэшты, і не ў сне ад іх адцукерваешся.

Яшчэ адзін прыклад, як не трэба пісаць палітычныя вершы. («ЛіМ», 10.2.84):

Жыву заўсёды пад прыцэлам,

I думы чорныя снуюць,

А тыя, што душу ад цела

Адвейваюць, кактэйлі п’юць.

Начамі цешаць маладзіцы

Іх за паслугі і прэзент,

I кожны грохі маладзіцца,

Нібы заморскі прэзідэнт.

Яны нясуць жанкам букеты,

I ў дзверы стукаюць не ў час,

А іх крылатыя ракеты Даўно нацэлены на нас.

Аўтар жа — паэт таленавіты. Відаць, насядае «на горло собственной песне».

24.2.

Чытаю рукапіс новай кнігі Макаля «Калыска долі». У вершы «Мужчына ружы прадае»:

Ружовай прыгажосці каралевы Рабынямі глядзяць у твар бяды Зкарзіны —

Адмысловай каравелы.

Якая з поўднр прыплыла сюды.

Гэта каравела прыплыла з літаратуршчыны, зноў жа дзеля дробнай, зацягаиай: каралевы — каравелы.

26.2.

I сон, калі чамусьці сніцца, што ты ваенны лётчык. Вось скамандавалі баявы вылет, а ведаеш, што ты не пілот, не радыст, не стралок, не штурман. То і што ж паробіш. Адчуванне непазбежнай, але неабходнай гібелі. І ўжо нават адчуваеш фізічна, як твой самалёт урэжацца у зямлю. І цемра і ненатуральная атмасфера сна — праз сон — арганічна здаецца атмасферай ваеннай небяспекі і баявой сітуацыі.

Сёння ў «Комсомольской правде» гісторыя хлопца, цяжка параненага ў Афганістане (куля ў пазваночнік і грудзі, паралюш ног). Як мыторылі яго ў Нікапалі — грэх наш агульны, і грэх цяжкі.

И. Руденко. «Долг». «Комсомольская правда», 26.2.1984.

Хлапцу 23 гады, Нямцоў Аляксандр Іванавіч.

У апошнія гады (і сярод пісьменнікаў) стаў папулярным довад (просяць кватэру ці кніжку або яшчэ што-небудзь): «Я не прашу большага, чым іншыя».А ў «іншых» заўсёды ёсць нешта, чаго ў нас няма... Але ж колькі людзей мае «менш» — чаму ж мы на іх не гледзімо.

Грамадству трэба мудрэць, а яно хоча сыцець, тлусцець, што роўна хваробе.

Ходзіць па хаце смутак, хаваецца за кніжкамі і пад газетамі, навявае нейкую нуднасць і тлумнасць. А імя гэтаму смутку — бяздзейнасць.

«Курьер ЮНЕСКО». Декабрь 1982, с. 22—23.

Максим Танк. Однозвучны с именем Белоруссии: Купала и Колас, певцы свободы.

Алексей Сурков. «Бессонница» («ДП». 1979):

...За осенью всегда идет зима,

Таков закон. Оспаривать не будем.

Лишь только бы не выжить из ума,

Не стать в конце дороги в тягость людям.

Да, молодость крылата и задорна,

Да, зрелости под силу все дела,

Но мудрых мыслей золотые зерна

Судьба в награду старости дала.

Шевченко в поэме «Тризна»:

И сохранить полет орла

И сердце чистой голубицы —

Се человек!..

16.3.

Даць нешта большае — зрабіць добрае, ачысціць душу, сцвердзіць існае. Рэагаванне на артыкул «КП» — «Долг». Пакаранні суровыя: выключэнні з партыі, зняцце з пасад. Аднак людзі кажуць: яшчэ і не так ім трэба..

Хлопцы з Афганістана. Панявечаныя, пра ік увесь час гавораць (і выходзіць, што беларусаў там асабліва многа). Яны павінны атрымаць усё, што можам мы ім даць. А найперш — увагу, павагу, любоў.