Кадыр Абакиров - Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Атагы чыккан комузчу,

А дүйнөдөн келбейт ээ.

Ак Кайкынын башынан,

Айланып куш учут ээ.

Элинин ыйык комузчусу,

Эми бир жолу келбейт ээ.

Сорок Таш деген жайлоонун,

Согонун терип жесек ээ.

Атагы жанган комузчунун,

Айлыбыз кайра көрсөк ээ.

Күүң да жок өзүң,

Дайынсыз кеткен адам бар.

Обону такыр кармалбай,

Сапар кеткен адам бар.

Каада күтүп кемибес,

Кайран элим кантти экен.

Калдайган чоң комузчуну,

Кара жер кантип алды экен.

Өзүңдүн күүңү жаздырганы,

Бир адам чыккан жок экен.

Эр эмгегин баалабас,

Элиң дагы караңгы экен.

Эмгекти жазып калтырганга,

Эр жигиттер жок экен.

Талантты такыр баалабай,

Тамагы менен жеген экен.

Таланттуу Акун комузчу,

Таптырбай кеткен экен.

Күүлөрүң калса жазылып,

Тарыхың жүрмөк айтылып,

Жаштар сени жомоктомок

Жашарган сонун баян болмок.

Атаңын көрү караңгылык,

Аңтарылды дүйнө жок калып.

Ак Сай, Көк Сай, Сары Сай,

Аткарылбас арман ай!

Бууракандап ичтен толкуйт,

Буулуккан чер тарабай.

Талант, өнөр жагынан,

Табылбайт сендей бир адам.

Жаратылыш өзүңө,

Жылындуу шык ыйгарган.

Темир Канат жерине,

Ысмың сенин берилмек.

Кара Көңдөй мектебине,

Кадырлуу өткөн талант деп,

Карыянын аты чегилмек.

Какшанып жанган радиодон,

Кабарың сенин берилмек.

Беккулу эмес кол боюнда

Мындай адам табылбайт.

Ыбырай, Кара Молдонун,

Аты менен тең турмак.

Табияттын белеги,

Талант деген табылбайт.

Көз жоосун өнөр азгырып,

Көркөмдүк чачып жаркырайт.

Зор комузчу, улуу талант,

Кылымда бир жаралат.

Айтылбай кеткен тарыхы,

Арманда кеткен бир талант.

Алтын сындуу чачылбайт.

Талант менен өнөр шыкты,

Баалагыла калайык!

Өнөр шык эгер өтүп кетсе,

Оңой менен табылбайт.

Алтын дагы табылат,

Мал-жаның дагы табылат.

Өкүттү салып сезимге,

Өнөр деген таптырбайт.

Ушундай тура шум жалган,

Талант деген элден калган,

Жакшы чыккан азаматтар,

Талант жолун баалаган.

Энчисин болуп журтуңдун,

Эл алдына айтып чыгарган.

***

Башкаларга намыз бербей,

Баатыр өттү, шер өттү.

Аты чыгып кыргыз ойнунан,

Айдыңданган эр өттү.

Эки баатыр эңишет,

Чылбырларын чайнашып,

Ары-бери жулкушат,

Намысты бербей кармашып,

Баатыр эле бир далай,

Атыгайдын Асылбек,

Эл алдында намыстанып,

Эрлер эми тирешет.

Узун бойлуу кең далы,

Урматтап турган адамды,

Куланбайдан Баякун,

Баатыр болчу бу дагы.

Ачакейдин Чундугу,

Эңишке түштү көп жолу.

Намысты бек кармаган,

Барктуу болчу баарынан.

Азап тартып калуучу,

Аны менен кармашкан.

***

«Балбан күрөш болот» деп,

Жарчылар жар чакырат.

Алдыга чыккан баатырга,

Албан байге тартылат.

Балбандар күч сынашып,

Багалектен алышат.

Күч атасын тааныбайт,

Күчөп келип кармашат.

Салабаттуу баатырдай,

Саадабайдын Абдырай.

Алдыга чыкты тартынбай,

Көңдөйдүн балбан Чокмору,

Көөнөрбөгөн эр болчу,

Түлөбердинин Сукейи,

Түйшөлбөй гана бек турат,

Даңкы көпкө угулат,

Даңазалуу эр турат.

***

Кылымга аты аталган,

Кыргый куштун берени,

Канаттарын каккылап,

Карагай черди жердеди.

Кыргыйдан баатыр кем беле,

Кыргыз элде береги.

Бабалар сыйлайт байыртан,

Баатырын чыккан элдеги.

***

Токторбайдын Аалысы,

Кетирген эмес намысты.

Атка жеңил тайга чак,

Ар нерсеге шамдагай.

Ыкчамдыгын көрсөтөт,

Ыстамдын уулу Ыбырай.

Батынып ага жакындайт,

Бапайдын Ырыскелдиси.

Айтикенин Аалысы,

Байыркыдан келаткан

Баатырыбыз бир далай.

Элибиз аны унутпай,

Эсине салат кайталай.

Канча жылдар өтсө да,

Карааны калган айтылбай.

Баатырларды эстейбиз

Баянын айтып келебиз.

Алып-учуп умтулган,

Атаңын көрү заман ай,

Жол жомогун улаган,

Жомокчу ушул бала ай,

***

Аскага өскөн бетеге

Ал жакка улар кончу эле.

Улуу тоонун ырларын,

Укмуштантып созчу эле.

Колумда турган калдыркан,

Кооз экен го карасам.

Колуңдан аны коё бер,

Ал байкушту аясаң.

Колумда турган калдыркан,

Кооз жергеме жарашкан.

Байрыкыдан кеп козгоп,

Баян айтып баратам.

Абалкыдан кеп козгоп,

Аян айтып баратам

Азгырылып өткөнгө

Аңгеме айтып баратам.

***

Ат дүбүртү дүңгүрөп,

Балбандар чаап келатат,

Жер айлана күү күчөп,

Жердештер артка сүрүлмөк,

Курун бекем курчанып,

Курумшудан Айтике,

Улакты тартып келатат.

Узай чаап арылайт.

Ак бозго камчы уруп,

Артынан чаң уюулгуп.

Баякун баба жакындайт,

Бай сөзүн айтып бакылдайт,

Күн нуруна чагылып,

Үзөнгүлөр жаркылдайт.

Үйүр тобу көрүнүп,

Күлүстөндөр арылайт.

Курумшудан бир эр бар,

Кула аты менен келатат,

Ырыстуу бир шер эле,

Ыстамдын уулу Ыбырай.

Эңип алып улакты,

Эңкейиштей баратат.

Карагер күлүк кашка ат,

Карааны сызат алыстай.

Кудуреттүү жан эле,

Кулеттин Ысайы.

Тартып алып улакты,

Ташкындай чаап баратат.

Кашка атка камчы уруп,

Карааны качып уюулгуп,

Тоготпой башка жандарды,

Толгон топтон арылады.

Анын арты жагынан,

Шоңконун Рыскелдиси,

Карала атка камчы уруп,

Калбай келет удургуп.

Жанатан даяр турган,

Жаманактын Абдысы,

Кошо чыкты камынып,

Коштон калбай ашыгып,

Ат дүбүртү угулуп,

Аяктан чаң уюулгуп,

Баатырлар чаап келатат,

Жер айланып дүңгүрөйт,

Жердештер артка сүрүлөт,

Сүрөмөлөп үн күчөйт.

Беш энебиз жер көчөт.

Угуттуу жер дүңгүрөйт,

Улакчылар улагын,

Алмай-телмей тартышып,

Ары-бери алышып,

Түбү калың берешен,

Түзөңдө турат калың эл.

Баатырларды карашат,

Учуп-жанып берендер,

Улам алга ашыгат,

Улакты тартып келатат.

Бабаларым баатырлар!

Улагыңды тарта бер!

Уламалап санжырачы,

Улуу кепти айтып кел!

Беккулунун берендери,

Колдон намыз чыгарбай,

Бабаларды уяткарбай,

Бир-бириңи эш тутуп,

Кара атка камчы уруп,

Кайып сызсын сапарлай.

Алдыга кеткен жол улап,

Атаңын көрү заман ай.

***

Күкүк куш Кара Колоттон,

Күүсүн төгүп безенет.

Куштун үнү мукамдуу,

Кумарланам миң ирет.

Күкүк кушту аңдыйлы,

Кылтак салып кармайлы,

Кылтак менен кармабайт,

Торго түшсө сайрабайт.

Анын үнүн уккуң келсе,

Акырын жылып жакын бар.

Куш үнүндө жалын бар,

Кудуреттүү үндү уксаң,

Курган жүрөк жалындаар.

Турак кылып жашаган

Туулган жерин ыр кылаар.

Турагымдан ыр чыкса,

Туугандарым макталса,

Жаш денеңде жүрөктүн,

Жалын чачаар жагы бар.

Кагылайын туугандар!

Аңгеме маек кургандар!

***

Баян айткан дастанчым,

Байыркыны жакындат.

Бабалардын ойнун айт!

Тээ байыркы салтын айт!

Терип-терип тепчип айт!