Кадыр Абакиров - Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Тууганы жок эр болбос.

Дареги жок жер болбос,

Башаты жок суу болбос.

Турагы жок учкан куш,

Туш келди жерге бир коноор.

Турагы жок эр болсо,

Коргоноору жок болоор.

Дайны жок суу айтылбайт,

Ак кагазга жазылбайт.

***

Ат жайлоодо канат кагып,

Алгыр бүркүт айланат.

Сай боюнда Сорок Таш,

Жол боюнда сороёт.

Ары-бери закымдап,

Айланып учуп куш конот.

Чермиш баба бул ташты,

Ойлуу карап тургандыр,

Таяк менен тыкылдатып,

Тамашалап ургандыр.

Көнөчөктү кайра эскерип,

Жылмая күлүп алгандыр.

Ташты урган Чермиш жок,

Тамашалуу баба жок,

Атадан калган дүйнө жок,

Атаңын көрү дүйнө бок.

***

Кулак болуп алыстарга айдалды,

«Көңдөйүм»– деп жалбырактай саргайды.

Тагдырлары жандап кетип азапты,

Асыл жерге алар жетпей калышты.

Сейит уулу Турганбай.

Таштаке уулу Кыдыр.

Артык уулу Ордобай.

Табылды уулу Орунтай.

Атыгай уулу Тынай.

Атыгай уулу Абдылда.

Шүкүр уулу Эсенгул.

Чынгыш уулу Жоомарт

Кетирекей уулу Ысман

Бапа уулу Рыскелди.

Акман уулу Токтосу

***

2- БӨЛҮК

«Така туякты сактайт, туяк тулпарды сактайт,

тулпар эрди сактайт,

эр элди сактайт».

Байыркы түрк макалы

«Эр жигит эл четинде жоо бетинде».

Байыркы ыргыз эл макалы

ЖООКЕРЛЕРДИН АРМАНЫ

Саргалдак учкан тоолордун,

Саргарып гүлү ачылды.

Сар-санаа болуп аарчыймын,

Салаалап аккан жашымды.

Саргарган сары жалбырак,

Самсаалап түшөт күзүндө.

Жалбырак жансыз калдырап,

Жабыккан элес жүзүмдө.

Боз булут баскан тоолорго,

Боздосом үнүм жетпеди.

Кабылдык душман огуна,

Кандаштар бизди эстегин.

Кайкыйт кушу тоолордун,

Кайрылып барып көрбөдүм.

Элесимди эстей жүр!

Эл-журт үчүн өлгөмүн.

Жаткан жайым белгисиз,

Сөөгүм калды кап-кайда.

Кайрылып жерди көргөнү,

Каркыра болом жаз-жайда.

Көк асманда сапарлап,

Тизилсе учса каркыра.

Жоо огунан жок болгон,

Жоокерди эске салгыла!

***

Поезд минип улантышып сапарды,

Берендерим кан майданга аттанды.

Арман күн ай, тагдыр экен түбөлүк,

Агаларым ал согуштан кайтпады.

Кан майдандан алар келбей калса да,

Кайрыла албай батыш жакта жатса да.

Аларды эстеп ыр чыгарган адам бар,

Айдың мезгил алыс жакка сызса да.

***

Унутулду жалган атак, даңк дагы,

Ушул кезде такыр калып айтылбай.

Жоокерлердин жасап өткөн эрдиги,

Жомок болуп ырларымда калгандай.

Ыр да ырдалып, санжырада айтылган,

Улуу эрдикти баштоо дагы улуу кеп.

Жердештерим корккон эмес ажалдан,

Ошол үчүн бизди коргоп жан кыйган.

Алардын улуу эрдиги баяндалат,

Ак кагазга көп элестер жазылат.

Даана жазсам абалардын жолдорун,

Дайнын ачып кереметтер жаңырат.

***

БҮТӨБАЙ АТАДАН КЕЛБЕЙ КАЛГАН

ЖООКЕРЛЕР

Чекир уулу Дүшөнбай.

Алаш уулу Мыйса.

Ысабек уулу Усубакун.

Менде уулу Акир.

Курман уулу Токтокадыр.

Абыш уулу Жолбун.

Абыш уулу Дүшөнбай.

Түмөнбай уулу айдыңбай.

Кулет уулу Турдубек.

Темиркан уулу Барктабас.

Темиркан уулу Кабыл.

Жараш уулу Канимет.

Жараш уулу Рыскелди.

Жараш уулу Бердалы.

Тыны уулу Олобай.

Тыны уулу Шарыпжан.

Асылбек уулу Абдырасул.

Асылбек уулу …

Акмат уулу Сырдыбай.

Акмат уулу Абдырай.

Атыгай уулу Кабыл.

Шабдан уулу Байбосун.

Ургазы уулу Кусейин.

Ыбыке уулу Апил

Аалы уулу Садыр.

Токтосун уулу Дүйшөмбү.

Желдең уулу Такиш.

Желдең уулу Саякбай.

Асан уулу Кудайберген.

Урманбет уулу Жакыпбек.

Урманбет уулу Үсөн.

КУРУМШУ АТАДАН

Баяман уулу Жумакун.

Акун уулу …

Турусбек уулу Шейше.

Турусбек уулу Темиркан.

Кутман уулу Бейше.

Шайке уулу Абырай.

Кайу уулу …

Орозбек уулу Байтур.

Асыл уулу Акмат.

Тапай уулу Жүдөмүш.

Тургунбай уулу Мамбетакун.

Мергенбай уулу Ыйман.

Самен уулу Төлөбай.

Самен уулу Карыбек.

Саты уулу Кабакан.

Саты уулу Казак.

Токтогул уулу Жусуп.

Токбай уулу…

Токбай уулу Мөкүш.

Токбай уулу Самүдүн.

Дүйшө уулу Заркыт.

Токтобек уулу Бектурган.

Айбек уулу Ачубакун.

Сарыбаш уулу Молдобай.

Ордобай уулу Үсөке.

Баякун уулу Нурдин.

Алыбай уулу Чекир.

Алымбай уулу Бакирдин.

Ачакей уулу Кубатбек.

Жумабай уулу Кемел.

Саадабай уулу Ыбырай.

Текебай уулу …

Осмон уулу Жусуп.

Молдоакый уулу Жангороз.

Молдоакый уулу Асанакун.

Сакы уулу Асанбек.

Турдубек уулу Токтоакун.

Жолдошбай уулу Тенти.

Тотосун уулу Мкамбет.

Кыдыр уулу Арун.

ШОҢКО АТАДАН

Эсенгул уулу Ыйманаалы.

Эрдөлөт уулу…

Бектемир уулу…

Күрөңкө уулу Касым.

Кетирекей уулу Асанбай.

Кетирекей уулу Мусажан.

Жийдебай уулу Бапыр.

Тыныбек уулу Шайыр.

Манапбай уулу Үсөнбек.

Сыдык уулу Жолдош.

Сыдык уулу Жоодат.

Миңжашар уулу Акмат.

Теңизбай уулу барктабас.

Сарыбай уулу Рай.

Бапы уулу Касымалы.

Мембетаады уулу Жылтыр.

Аалы уулу Асанаалы.

Садыбакас уулу Кабыл.

Маамбек уулу Мустаке.

Маамбек уулу Мукамбет.

КЫПЧАК ТУУГАНДАРДАН

Ыстам уулу Жаанбай.

Баяман уулу Көчөр.

Токторбай уулу Аалы.

Жумадыл уулу …

Намазаалы уулу …

КАЙТПАЙ КАЛГАН ЖООКЕРЛЕР

Кара куш неге уча албайт,

Кара кушта канат жок.

Кара жол турат даңгырап,

Кара жолдо караан жок.

Ак куш неге уча албайт,

Аппак кушта канат жок.

Ак дөбөнү карасам,

Агалардан дарек жок.

Кыргыйек неге уча албайт,

Кыргыйекте канат жок.

Кызыл Дөбөдөн серп салсам,

Кымбаттардан дарек жок.

ЖООКЕРДИН АРМАНЫ

«Душмандар менен алышып,

Кан майданда окко учтум.

Намыстуу эл журтумдун,

Наамын коргоп мен турдум.

Карааны алыс Көңдөйүм

Кагылайын эл журтум!

Ак үмүт менен шайландым,

Араңарда мен бармын,

Кичинемде бирге элем,

Кимиңерден кем элем.

Уулуңар менен тең элем,

Урушка сапар кетти элем.

Урматту элим дээр элем.

Калың колдун алдында,

Кагылышта жок болдум.

Кайыбынан мерт болдум.

Шоораты кенен жерим ай,

Шоңко, кыпчак элим ай!

Кош деген сөздү айта албай,

Коюланган жашым ай!

Кара Колот жеримдин,

Караанына калдым жете албай.

Көздөн аккан жашым ай,

Көөдөнүмү эзет ай!

Ийри Колот жерим ай!

Иймегиме калдым жете албай,

Ийнимдеги жүгүм ай!

Ичимдеги бугум ай!

Арпа Тектир, Ат Жайлоо,

Атадан калган жерим ай!

Ал жакка калдым бара албай,

Сорок Таш деген жерим ай!

Соолбос менин элим ай!

Согушка салып жок кылып,

Соолутту мени өлүм ай!

Туманга жаан аралаш,

Кара Каман, Чатыр Таш,

Кайта салам бербесмин,

Кайрылып сага келбесмин.

Апаттуу ушул согушту,

Айлыма айтып бербесмин.