Мұхтар Сейтжанов - Қарсақбай және қарсақбайлықтар

Казазаев Тихон Михайлович(1910, Ақмола облысы, – ө.ж.б.) – Қарсақбай мыс қорыту зауытында 1928 жылы 19 қазанда алғашқы мыс алуға қатысқандардың бірі. 1930 жылдың ақпанына дейін металлургиялық цехта горновойдың шәкірті болды. Осыдан соң 1932 жылға дейін кіші горновой, 1933 жылдың 2 наурызына дейін аға горновой, 1939 жылдың 3 қарашасына дейін шарпу пешінде шебері болып істеді. Ұлы Отан соғысы жылдары ауысым бастығы және шебері міндеттерін (30.06.1941—31.12.1947) біріктіріп атқаруды мойынына алды. 1948 жылы 1 қаңтарынан зейнеткерлікке шыққанша шарпу пеші бөлімшесінің аға шебері міндетін абыройлы атқарды. Коммунистік партия мүшесі. Бастауыш білімі бар, техминимумды ойдағыдай тапсырған. Өзінің кәсіптік білімін көтеруге ерекше мән берді, саладағы жаңалықтар мен озық тәжірибені өндіріске еңгізіп отырды, жас жұмысшыларға тәлімгер болды. «Түсті металлургиядағы социалистік жарыстың үздігі» төсбелгісінің иегері. Еңбек Қызыл Ту орденімен (27 қазан 1951), «1941—1945 Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерлік еңбегі үшін», «Ерлік еңбегі үшін» (1949) медальдарымен марапатталған.

Казазаев Тихон

Кәсіподақтар жұмысы туралы1926 жылы 10—15 қазанда өткен Қарсақбай аудандық бірінші партия конференциясы арнайы қарар қабылдады. 1926 жылы мамырда 706 жұмысшы қызметкер еңбек етсе, қыркүйекте 1623 адам жұмыс істеді, оның 743-і Ресейдің орталық облыстарынан келген еді. Жезқазған кенішінің кәсіподақ мүшелігіне жұмыс істейтіндердің 90 пайызы тартылған.

Қарсақбай ЛКСМ аудкомының бөлім меңгерушісі Н. Жукова

1927 жылы Қарсақбай аудандық тау-кен жұмысшылары кәсіподағының бірінші конференциясы өтті. Есепті мерзімде капиталистік елдерде ереуілші кеншілерге көмек қорына 450 сом 24 тиын жиналған. 167 кәсіподақ мүшелері газет-журналдарға жазылған. Жезқазған кенішінде клуб пен «қызыл бұрыш», Байқоңырда «қызыл бұрыш» оқу бөлмесімен, Қарсақбайда 2500 кітап қоры бар кітапхана ашылды.

1928 жылы 1 қазанда Қарсақбай комбинатында 3716 адам жұмыс істеді, олардың ішінде жұмысшылар 2959. «Атбастүстімет» тресінің баяндамасы 1929 жылы 11 қарашада Москвада тау-кен жұмысшылары кәсіподағының орталық комитеті төралқасының мәжілісінде тыңдалды. Қабылданған шешімде социалистік жарысты өрістету, ұжым мүшелері арасында рационализаторлық және өнертапқыштық қозғалысты өрістету, өндірістік кеңестердің ролін арттыру міндеті қойылды. 1930 жылы мамырда социалистік жарыспен ұжымның 83 пайызы қамтылды, жалпы тиімділігі 300 мың сом рационализаторлық ұсыныстар өндіріске енгізілді. Келесі жылы зауытта өндірістік кеңестердің, рационализаторлар мен өнертапқыштардың ұсыныстарын іске асыру арқылы 1 млн 130 мың 661 сом үнемделіп, өнімнің өзіндік құнын 7,53% кемітуге мүмкіндік берді.

Кәсіподақтар жұмысшылардың демалысын ұйымдастыруға, ойын-сауық, мәдени-көпшілік, дене тәрбиесі және спорт шараларын ұйымдастыруға басты назар аударды. Отызыншы жылдардың басында Ұлытауда металлургтердің демалыс үйі ашылды. Онда жыл ішінде 600-дей жұмысшы-қызметкер дем алып, денсаулығын түзеді. 1938 жылы жазда «Ұлытау» кеңшары негізінде ұйымдастырылған пионер лагерінде 300-ден астам металлургтердің, кеншілердің, ұжымшаршылардың балалары демалды.

Кенебаев Нарымбай(1903, Ақмола облысы, Атбасар уезі, Жезді болысы, Бала Жезді ауылы – 1988) – Қарсақбай зауытына еңбегі сіңген металлург. Еңбек жолын Қарсақбай комбинатында озат паровоз машинисі болған Даяр Мырзатовқа көмекші болып бастаған. ІІ дүниежүзілік соғысы кезінде металлургтер Қамен Сейтенов пен Мұхмет Қошановтың ауысымдарында фурмашы болып еңбек еткен. Зуыттың шарпу және конвертор пештерін жөндеуге қатысқан. Мерекелердің құрметіне көтерілетін зауыттың 100 метрлік зәулім тұрбасының ұшар басына ту ілушінің бірі болған.

1955 жылы зейнет демалысына шықты. Кенебаев шежірені жетік білетін. Ата-бабалары, Сағындық батыр жайлы үлкендерден естігендерін жадында сақтап, жүйеге келтіріп, өсіп келе жатқан жасөспірімдерге айтып отырған. Өзінің зерделілігімен жұртты таңқалдыратын. Атбегілік өнері жүйрік ат ұстауымен көрінген. Бәйгеге ат қосып, жаратқан күреңі аудан орталығы Қарсақбайда өткен мерекелік тойлардағы жарыстарда бірнеше рет бірінші болып келген.

Кенебаев Нарымбай

Өндірістік тапсырмалардың асыра орындалуына байланысты КСРО-ың «Еңбекте үздік шыққаны үшін» медалімен, түсті металлургия министрлігінің және зауыт басшылығының мақтау қағаздарымен марапатталды.

Сейітбаттал Кенебаев.

Кеңгірлаг (СтепЛАГ) – Лагерь 1940 жылы 1 сәуірде жұмысын бастап 1957 жылы жабылды. 1940 жылы Кеңгір өзенінің жағасында «Жезқазған лагері және КСРО ІІХК ГУЛАГ-ның комбинаты» құрылды. 1943 жылы Үлкен Жезқазғанның бөлімдерінің бәрі ІІХК-ның қарауына беріліп, ол «ІІХК Жезқазған еңбекпен түзеу лагерь-комбинаты» деп аталды. 1947 жылы №4 Ерекше лагерь немесе СтепЛАГ деп аталды. 1942 жылы 1 қаңтарда лагерьде 140 тұтқын ұсталды. Сотталғандар негізінен кінәсіз жұмысшылар, колхозшылар, инженерлер, дәрігерлер және ІІХК тізімімен құрылысқа, шахталарға еңбек күші керек болғандықтан қамалған адамдар болды. Соғыстан кейін лагерьге 12 мың кеңес тұтқындарына 8 мыңға жуық соғыста қолға түскен немістер мен жапондықтар келіп қосылды. Лагерь төрт негізгі бөлімшеден тұрды: Кеңгір, Жезқазған, Жезді және Қарсақбай бөлімшесі.

Классендер әулетіҚарсақбай мыс қорыту зауытының байыту фабрикасынан бастау алады. Әулет басы Классен Карл Карлович 1929 жылы туған. 1945 жылы Қарсақбайда фабрика-зауыт мектебін бітірген. 1945—1963 жылдары байыту фабрикасында классификаторшы болып істеген. Техникалық сауаты мықты, ісіне байсалды жігіт болды. 1960 жылдың қараша-желтоқсан айларында К.К.Классеннің озат тәжірибе мектебі жұмыс істеді. Онда өз қалауымен 20 классификаторшылар мен флотаторлар оқыды. Озат байытушының жұмыс әдістері мен тәжірибесін оқып-үйрену концентраттың көлемі мен сапасын жақсартуға қолайлы әсерін тигізді. 1963 жылы Қарсақбай байыту фабрикасының жабылуына байланысты К.К.Классен Жезқазғандағы №2 байыту фабрикасына жұмысқа ауысып, мұнда 2007 жылы зейнеткерлікке шыққанша үзбестен технологиялық ауысымның бригадирі болып еңбек етті. «Құрмет белгісі» орденімен (1962), «Еңбектегі ерлігі үшін» медалімен марапатталған. Қазақ КСР-інің құрметті металлургі. Жұбайы Валентина Тихоновна Казазаева, екі ұл, бес немересі, екі келіні Жезқазған байыту фабрикаларында әулеттің данқын сақтап, жемісті еңбек етіп жүр. Әулеттің байыту кәсіпорындағы еңбек өтелі 320 жыл.