Антон Алешка - Маладосць

„У чым затрымка — не прыдумаю. Калі сам працаваў, не падводзіў матор, а тут — на табе“,— разважае Валодзя.

Лоб маршчыніцца і ўявіць сабе Валодзя не можа, у чым недахоп. Здаецца ўсё агледзеў, а вось прычыны так і не дайшоў.

„Скажу механіку — няхай сам паглядзіць", — разважае ён і ўжо голасна дадае:

— Сорамна. Скажа: вучылі, а толку ніякага.

Першы раз здарылася, што трактар сапсаваўся і Валодзя не змог знайсці заганы. Ён больш гадзіны перабіраў часткі, прабаваў усё, але нічога не знайшоў. Парашыў пайсці да механіка парахавацца, бо кожная гадзіна прастою пагражала не ўлажыцца з ворывам у тэрмін.

Валодзя пераскочыў канаву, выйшаў на абочыну дарогі. На ўзмежках зялёнымі стрэлкамі прабіваецца маладая травіца. У копанцы каля вёскі да хрыпаты крычаць жабы. Памахвае з поля ветрык, нясе пах раллі. Валодзя збіў на бок шэрую кепку, спыніўся на загуменні і крыху пастаяў. Яму не хацелася ісці да механіка. Каб час дазволіў, ён сам знайшоў бы сапсаваную частку, але марудзіць не выпадала.

Ён прыплюшчыў вочы, глянуў на паплавы. Туманная сінь мляўка плавала каля лесу і далёка тоўчаным шклом блішчэла ў лужах веснавая вада. На прыгуменні пад нагамі шуршэў леташні ліст. Несла васеннім спакоем, пустэчаю і стаяць тут Валодзі стала ніякавата. Ён насунуў на лоб кепку і пайшоў на вуліцу.

Бразнулі дзверы сянец і высокі чалавек паказаўся на ганку. Спыніўся каля плота і стаў развешваць шэрае павуцінне сеткі.

— У рыбу збіраецеся?

Той азірнуўся і на доўгім твары яго расплылася ўсмешка.

— Не... Няхай перасушыцца хаця. У цябе як работа?

— Нічога, працуем...

— Затрымак няма?

— Затым і прышоў, што ёсць,— цішэй сказаў Валодзя і нават здзівіўся, што так лёгка ўдалося сказаць прычыну свайго прыходу.

Механік развесіў сетку, адышоўшы сказаў:

— Прысядзем на прызьбе...

Механік закурыў люльку.

— Кажы, што там...

— Дыміць... Нешта шабуршыць у маторы.

— Свечкі праверыў?

— Нават газу прабавалі, ці гарыць... Прышоў да вас — дапамажэце...

— У адным трактары?

— У адным...

Трэба з'ездзіць. Ты скокні ў гараж, няхай Пятрусевіч едзе да мяне.

Валодзя выйшаў на вуліцу, рукавом выцер потны лоб і адчуў палёгку. Ён не чакаў, што, з выгляду такі суровы, механік так клапатліва выслухае яго і будзе турбавацца хутчэй знайсці затрымку ў трактары. Стала радасна. Цяпер толькі ўбачыў ён, што на гародчыках вёскі ўтаймаваўся прыгожы веснавы адвячорак.

Каля магазіна клікнуў Пятрусевіч.

— Здароў! — і падышоўшы бліжэй, сказаў з усмешкаю.— Брыгадзіру трактарнага парка прывітанне...

— Я да цябе. Механік сказаў заправіць машыну і ў Чапліцы.

— Што здарылася?

— Затрымка з трактарам. Ты мяне пачакаеш, я дамоў забягу.

— Добра...

Валодзя абышоў мосцік, глянуў на гарод. Там стаяла пахілая старэнькая хатка з разбураным вуглом. Страха аб‘ехала, рэбрамі тырчэла пруцце. Падслепаватыя вакенцы паглядалі чорнымі шыбкамі, напалову застаўленымі цёсам.

„Якая яма“ — падумаў Валодзя.

Цяпер ён не жыве тут. Яму сельсовет даў кватэру ў святліцы раскулачанага Лагуцкага. Не хацела маці пераходзіць у святліцу, куды раней ні разу не заходзіла. Хадзіла пазычыць чаго, дык толькі і была на кухні. Ледзь угаварыў Валодзя.

Маці з радасцю сустрэла яго, спыталася:

— Валодзік, мо з'ясі чаго?

— Трэба спяшацца.

— Ты хоць нанач дамоў прыходзь. А то я тут адна ў гэтай стадоле. І Міця не едзе...

Валодзя пайшоў на выган.

Механік застаўляў скрынку з інструментам над сядзенне, пыхкаў люлькай.

— Садзіся, сынок,— звярнуўся ён да Валодзі: — Паедзем...

Імчыцца насустрач гладкая дарога. Паабапал ляжаць пукатыя, жытным руном засланыя, палеткі.

3

На пульхнай купіне каля пня ўсеўся Бонік Згіроўскі. Ён пазірае на Мацея, глуха цэдзіць:

— Не спяшайся вельмі. Усёадно брыгадзіра няма.

— Я і не вельмі.

Ён калупае арэхавай палкай мяккі поплаў і зрэдку кідае погляд на абветраны твар Мацея. Той налёг локцем на пянёк, паказаў на палетак.

— Глянь колькі кацап ускаціў. У яго і трактар не псуецца.

— А ведаеш чаму ў мяне сапсаваўся? Toe і кажу, што не ведаеш.

— Трактарыст кепскі...— выскаліў рэдкія зубы Мацей.

— Няхай,— адказаў Згіроўскі.

Ён прыўзняўся на калена, глянуў на палетак.

— Праўда, многа ўзараў. А мы?

Згіроўскі доўга глядзіць на лагчаіну, што цягнецца да лесу. 3-пад лахматых брывей глядзяць пахмурыя вочы. Ноздры варушацца. На чырвоным твары святлеюць плямы лішая, здаецца ён знарок вымурзаўся ў мел.

— Не глядзі, не ўбачыш Есіпа.

Шырокія плечы Згіроўскага ўздрыгануліся, ён спалохана азірнуўся на Мацея і моцна сплюнуў.

— Пяруна няма на цябе...

— А то што?

Згіроўскі сеў зноў на купіну, супакоіўся. Ён сваяк Лагуцкага па жонцы, а Мацей яму даводзіцца блізкім. Летась Бонік дапамагаў Лагуцкім перабрацца да граніцы, павадыром быў, ды выйшла не гладка. Стары забавіўся і пагранічнікі злавілі яго, Есіп узлескамі ўвільнуў. Аб гэтым ведае толькі Мацей. У яго на ўсякі выпадак прыхавана частка дабра Лагуцкага. Есіп абяцаў наведаць хутка і ў апошні час Згіроўскаму рупіла спаткацца, сказаць, што ў хаце яго жыве цяпер...

Есіп не падумае нават, што рэч ідзе пра Валодзю, якога ён вельмі ненавідзеў. Як падумаў пра гэта Згіроўскі, горача зрабілася. Ён згроб палку і нэрвова капануў чорную зямлю поплава.

— А мо і ўбачу.

— Не,— усміхаўся Мацей.

Ён упёрся вачыма ў яго твар і сказаў крыху цішэй.

— Думаў, учора будзе. Не... Тады заўтра...

— Адкуль ты ведаеш? — зацікавіўся Мацей.

— Казаў чалавек з-пад Капыля. Яго тут на тым тыдні затрымалі.

Мацей здзівіўся ад нечаканай навіны і ўстаў. Ён баяўся, што прыхаванае давядзецца аддаць. Побач стаяў трактар Згіроўскага. Ён падняў капот і стаў прабаваць кантакт.

— Не чапай майго...

— А араць калі будзеш?

— Паспеем. План далі... звышранні сеў выдумалі. Цьфу!..— Мацей прыхіліўся плячамі да кола, падміргнуў.

— Глядзі, якія штучкі навучыліся рабіць, а-а?..

— І я ўжо казаў. Ён жа як гадзіннік працаваў у мяне, проста на дзіва. Я яму заляпіў горла і цяпер няхай паходзіць кусочнік.

Мацей пазірае, не разумеючы, што кажа той, а Згіроўскі дадаў:

— І яму трэ заляпіць, каб замоўк...

— Каму гэта?

Згіроўскі маўчыць. Мацей чакае адказу, але так і не глянуў на яго сваяк. Ён пастаяў моўчкі і памкнуўся ісці да свайго трактара. Згіроўскі прыцягнуў яго за рукаў, глянуў шэрымі вачыма.

— Мой не працуе. Ты ідзі насып пяску ў свой. Няхай кацап за нас план выконвае. Адпачываць пойдзем.

— Што ты?! Я пайду араць...

— Чакай, чаго баішся?

Мацей убачыў пачырванелы твар і дрыжачыя губы Згіроўскага, зразумеў, што жартаваць тут не месца і спакойна адказаў:

— Няхай уперад твой падладзяць. Тады...

Сціснутыя кулакі Згіроўскага апусціліся, ён уздыхнуў.