Антон Алешка - Маладосць

— А хто на аўтамабілі прыязджаў пад вечар?

— Ты бачыў? Механік тут быў. Трактар сапсаваўся, дык яны круціліся, круціліся — нічога. Загадалі Мацею цягнуць яго ў майстэрню.

— Зламалася што?

— Не. Яго і доўбняю будзеш біць — не сапсуеш, большэвікі маторы рабіць навучыліся нібы амерыканцы. Я культурней падыходжу — пясочку насыпаў у цыліндры і ўсё... Не працуе трактар, задыхнуўся... А ты дзе быў?

— У Крошні за кустом прасядзеў цэлы дзень — бачыў усё. Ніяк не мог пазнаць — ты тут, ці хто другі. Далёка, выходзіць повідну нельга было.

— Калі прыйшоў?

— Світала ужо. У Макранах зайшоў да цесця, паснедаў і Крошняю аж сюды выйшаў. Абрыдала ў лесе сядзець...

Згіроўскага цікавіла, як жывецца за граніцай. Ён выпытваў прытаіўшы дыханне. Лагуцкі апавядаў.

— Зараз мяне накіравалі на Бабруйскі камбінат...

— Хто?

— Там ёсць гаспадары, што накіроўваюць, але я спачатку рашыў прыйсці сюды. Цікава ведаць як тут гаспадараць. Пойдзем, калі хочаш, са мною...

Згіроўскі аж прыліп да зямлі.

— А возьмуць?

— А то думаеш, там людзі не трэба? Абы умеў розумам сваім валодаць.

Згіроўскі падняўся на калені, нахіліўся да Лагуцкага.

— Прапала кароўка, няхай прападае і вяроўка. Я пайду з та бою, — ён прылёг, паглядзеў у бок дарогі.

Праз хвіліну пачуўся голас:

— Бо-о-нік!!

Хутка ўсхапіўся з месца Згіроўскі, поруч пружынаю выпрастаўся Лагуцкі.

— Хто гэта?

— Пачакай...

У вушах Згіроўскага звінела ад таго, што прагна сіліўся разабраць, хто кліча. Пачулася зноў працягла:

— Бо-онік!

Згіроўскі кінуўся да трактара, цягнучы за сабою Лагуцкага.

— Ты ляж на раллі, а я трактар завяду. Гэта брыгадзір... Кусочнік...

Ён крутнуў ручку ўперадзе трактара. Моцна лапануў матор. Поўзалі языкі пражэктара па раллі.

Згіроўскі ўсеўся на сядзенне. Рука тымчасам намацала побач у скрынцы французскі ключ, моцна сціснула яго.

Інстынктыўна адчуваў Згіроўскі, што Валодзя хутка падыйдзе сюды. У галаве мітусяцца спуджаныя думкі. Здавалася, невядомая сіла прэ яго ўверх з сядэення трактара.

— Не ладзіцца што-небудзь? —даляцела да слыху Згіроўскага запытанне Валодзі і ён адчуу, як левая рука моцна трымае дзеравяную аправу руля. Каля трактара Валодзя спыніўся і хацеў мусіць узлезці да Згіроўскага, як ён у момант выключыў матор і скочыў да Валодзі.

— Кусочнік,— шыпеў ён, хапаючы загрудкі леваю рукою. Але не так лёгка было ўзяць Валодзю. Ён згроб каўнер кашулі Згіроўскага і так яго страсянуў, што ён аж слова не мог вымавіць.

— Чаго хочаш?

У момант з-за трактара высунулася постаць Лагуцкага.

— Есіп, сюды!

Валодзя вырываўся з рук Лагуцкага, але яго ўжо насцігаў Згіроўскі, хапаючы за шыю.

— Адыйдзі, Бонік, я яму агрэю раз...

— Не! Не страляй...

Галоўка французскага ключа з размаху ўелася ў галаву Валодзі. Пеканула болем на ілбе. Захадзілі сінія кругі ў вачах, заіскрыліся. Валодзя асеў, схапіўшыся за палу курткі Згіроўскага. Той ірвануўся, ударыў ключом па руцэ, адскочыў. Пачуўся стогн. Згіроўскі падкраўся і стаў біць ключом па галаве, твару.

— От табе! От!

Голас яго зліўся у адзіны звярыны роў.

— Бонік, даволі.

Бонік стаяў і гучна соп.

— Пашпарт мусіць пры ім,— шарыў па кішэнях Лагуцкі.— Во! Возьмем, а яго...

Над нізінай, здаецца, яшчэ болей згрудзілася цемра, толькі ўверсе на сінім папялішчы неба дробна міргалі зоркі, нямыя сведкі...

6

У пакойчыку нікога не было.

Па рэчах на стале Надзя зразумела, што таварышкі пайшлі не вельмі даўно. Надзя спынілася каля свайго ложка, глянула ў вакно. Маленькая галінка акацыі нахілілася ўбок, пусціла празрыста-зялёнае лісце з пушком наверх і ад подыху ветру торгалася аб гладзь шкла.

За кустамі чорная ралля гарода і густа зялёны палетак каля раўчука. 3 твару Надзя крыху паблажала, затое цяпер выразна прыкметны ямкі на шчаках, якія раней скрадваліся чырванню.

Вочы свяціліся мяккімі агеньчыкамі стомы. Надзя праляжала тры дні пасля таго, як выкупалася ў рэчцы. Агнём палала цела, потым рабілася халодна. Трэслася нібы ў трасцы, галава цяжэла і было млосна.

Цётка спалохалася, не спала колькі, але ўсё абышлося добра.

Баліць крыху ў горле...

Не пускала цётка з хаты. Наважыла Надзя і пайшла ў інтэрнат. Нешта цягне сюды. У інтэрнаце ціха. Зрэдку прашкрабае па калідоры старожка, бразне вядром. На сцяне мільгаюць зайчыкі. Надзя парашыла пайсці ў тэхнікум.

На ганку сустрэлася незнаёмая жанчына. Яна спыніла Надзю і, углядаючыся старэчымі вачыма, спыталася:

— Мая любачка, скажы, ці тут жыве Шумін? Думаць, ледзь знайшла гэтае абшчажыцце...

— Тут жыве... Ён на занятках цяпер. А хто вы яму будзеце?

— Маці, хто ж? Ніколі я тут не была.— Маці перавязала хустку, падперла твар рукою. — І цяпер не з дабра прыехала.

Надзя глянула на маршчыністы твар жанчыны, зацікавілася.

— Што здарылася?

— Яго брата забілі, Валодзю. Мы ў больніцу прыехалі забіраць яго.

3 хвіліну пастаяла Надзя, потым узяла пад руку жанчыну і павяла ў пакой.

— Пасядзіце тут. Я паклічу яго.

Маці прысела на табурэт.

— Я хутка,— сказала ў дзвярах Надзя і знікла.

Па вуліцы не ішла, а бегма бегла. Каля тэхнікума сустрэла Міцю.

— Надзя, куды спяшаешся?

Надзя задыхаючыся, сказала ціха.

— Па цябе бегла... Брата забілі... Там маці чакае...

Яны пабеглі на рыначны пляц і завярнулі на крывую вузкую вуліцу. Сонца зайшло ўвысь бялёсага блакіту, моцна прыпякае. 3-за саду выглянуў двухпавярховы будынак больніцы. Чырвоны дах ярка блішчэў на сонцы. Каля брамы сустрэлі Пятрусевіча.

— Што здарылася?

— Валодзю бандыты забілі. Тут камісія толькі што была.

Пятрусевіч пайшоў, сказаў, што яму трэба ў міліцыю. Каля цаглянага моргу стаяла машына МТС. Міця зайшоў у морг, глянуў у вакенца. Не паверыў вачам. На стале ляжаў Валодзя. Прабіты лоб пачарнеў, замест твару ззяла суцэльная бурая рана. Пабурэў увесь, нібы хто старанна загарнуў яго ў стары пергамент. У калідорчыку пахла. Міця крэктануў, бо нешта ціснула горла і пачуў салодкі пах з пакойніцкай...

У інтэрнаце іх чакала маці. Яна глядзела на ўстрывожанага сына, сціснуўшы ад болю губы.

— Забілі Валодзіка, няма ўжо браціка твайго...

— Xтo? — спытаўся Міця.

— Бандыты. На грудку каля Крошні забілі яго. Засыпалі ў зямлю ды яшчэ трактарам змялі. Два дні ляжаў у зямлі, вунь як набрыняў. Баранавалі і зубам бараны за палу курткі зачапілі, а то і не знайшлі б... Каб ты бачыў, што рабілася пасля. Уся вёска вышла на поле, аплаквалі Валодзіка.

— Хто быў з ім?

— Былі яшчэ... Але ніхто не ведае...

— Гады! — вырвалася ў Міці.

Надзя ўсхліпвала.

Праз поўгадзіны пайшоў Міця на больнічны двор. Валодзю палажылі ў труну.

Маці стаяла побач і скрозь туманную пеляну, засцілаўшую вочы, глядзела на труну. Яе згорбленая постаць была сведкай таго, з якой нядолі выбіўся Валодзя да жыцця і так горка стала Міці, што ён адышоўся крыху і не вытрываў. Упалі буйныя слёзы.