Антон Алешка - Маладосць

— Няхай.

Не паспеў Мацей адыйсці ад трактара, як з дарогі на ялавіну завярнула машына.

— Няўжо дырэктар? — сказаў Згіроўскі і пачаў паспешна корпацца ў перадачы, пэцкаючы рукі ў аўтол.

Машына спынілася каля пнёў і з яе згорбіўшыся вылез механік, а за ім і Валодзя.

У тым месцы, дзе прышыта на гімнасцёрцы кішэнька і ляжыць скрынка з махоркай, штосьці сціснула Згіроўскаму грудзі, захапіла дыханне. Бонік глядзіць на шрубу ў руцэ. Яна мігціцца вялізнымі шэрымі кантамі.

— Што тут у цябе?

— Не ладзіцца, — адказаў Згіроўскі і адступіўся.

Механік паставіў побач скрынку з інструментам, выняў люльку.

— Зараз глянем. А як у Мацея?

— У яго добра робіць,— сказаў Валодзя.

— Тут і зразумець цяжка, які чорт яго дрэньчыць,— уставіў Згіроўскі.— Мы з брыгадзірам усё перабралі — і рады няма.

— Бывае... — пыхнуў люлькай механік і, падкруціўшы вусы, ўзяўся заводзіць трактар.

Чутна як смокчуць цыліндры, ззаду клубамі пыхае чорны дым. Стаіць збоку Згіроўскі, пазірае, што робіць механік. Валодзя абліваецца потам, круціць за ручку і прыслухоўваецца, што гаворыць механік.

3 узгорка памахвае вецер. Побач, на заваротках гучна трашчыць трактар Мацея. Далей паўз чорны масіў раллі поўзае вялізным павуком трэці трактар. Яго не чутна.

Спелай малінай павісла сонца над лесам, на-чырвона афарбавала заход і схавалася. Колькі ні прабаваў механік завесці трак­тар — не ўдалося. Прывычнае вуха ўлавіла, што загана прытаілася ў сярэдзіне. Ён паскроб патыліцу і, глянуўшы на Валодзю, сказаў:

— Хоць на буксіры трэба ў майстэрню загнаць. Разбяром. Няўжо поршні скрышыліся?

— Час не чакае,— нездаволена кінуў Валодзя.— Ворыва на месцы стаіць.

— Што зробіш? Ад таго, што ён тут стаяць будзе, для ворыва не лягчэй. Як?

Згіроўскі падышоў да механіка, параіў:

— Няхай Мацей бярэ на буксір і гоніць, я падмяню абы каго і буду ноччу араць.

Механік падумаў.

Ён раіць не кепска.

— Няхай,—сказаў Валодзя.

Так і парашылі.

Згіроўскі пайшоў на падмену, а ў Валодзі ад няўдачы нібы каменем цяжкім прыціснула нутро. Ён поплавам накіраваўся ў пасёлак. Там працавала першае звяно.

4

Пад вяслом ледзь чутна булькае вада. Гладзь ракі не варухнецца. Лодка паволі ідзе па цячэнню. Міця ўзмахне вяслом, накіруе яе на сярэдзіну і пазірае на Надзю, слухае ціхі яе голас. Тапырацца шорсткія валасы на галаве Міці, смуглявы твар у глыбокай задуме.

Сенажаць яшчэ заліта вадою. Каля берага прабіваецца зелень. Цячэннем нясе іх і нясе. Край неба нібы ў пух ўвабраўся, па ім плывуць маленькія срабрыстыя хмаркі. Сонца квола грэе, тонучы ў сіняве.

Міця ўжо не чуе голасу Надзі, узіраецца ў бяздонную гладзь ракі.

Лодка мякка штурханулася носам у бераг і спынілася.

— Прыехалі, — глянула на яго Надзя: — Ты слухаў, што я чытала?

— Слухаў, як жа!..

— Хлусі...

— Апошняе не дачуў...

Міуя налёг на вёслы, стаў заварочваць лодку.

— Далей не пусцяць — чыгуначны мост. Назад паедзем.

Плюхае вада пад вяслом, лодка прытка нясецца па цячэнню. Паволі абваліўся размыты бераг. Міця апусціў вёслы.

— Ты ва універсітэт думаеш?

— Давай разам падаваць будзем...

— Не. Мне трэба закончыць вучобу ды хоць крыху прыадзецца... Ды маці трэба дапамагчы...

— А бацька дзе?

— Няма яго.— Міця прыціх і стаў гаварыць павальней.— У грамадзянскую бацька добраахвотна пайшоў на фронт. Ён ваяваў на калчакоўскім, потым на Украіне быў. У дваццатым годзе з польскага фронту пайшоў на Врангеля і загінуў каля Чонгарскага маста.

Міця задумаўся. Хто яго ведае, аб чым ён думае. Можа хоча ўявіць гэты легендарны мост і бацьку.

Надзя падкурчыла ногі, зажурылася. Кучаравыя пасмы ўпалі на твар, засланілі маленькі носік. Сонца зайшло. Чырвань афар- бавала край вузкай хмары. Каля маста ценькай істужкай павіс туман.

Рэчка крута завярнула да прысадаў. Шырока разлілася яна пацямнеўшай гладдзю. Міця кіруе да берага. 3-за прысадаў вы­глянулі шэрыя домікі. Зашуршэў пясок берага і лодка спынілася. Міця выскачыў, хацеў усцягнуць лодку на пясчанік. Надзя выпрастала падкурчаныя ногі, устала і, пахіснуўшыся, упала на край лодкі. Лодка гайданулася і нахілілася. Надзя ўзмахнула кніжкай і скінулася ў рэчку.

— Ой-й!!

Міця скочыу у ваду. Ён падхапіў Надзю і паплыў на бераг. Сукенка прыліпла да ног. Вада была халоднай, як лёд. Лодка гойдалася каля куста ў затоцы, на дне яе бялела кніжка. Ён схапіў Надзю за руку.

— Хутчэй у хату!!

У чаравіках гучна плюхае вада. На сцежцы засталіся мокрыя сляды.

5

Дзень згас.

Каламутная сінь вечара агарнула палеткі. Гусцее змрок у лагчыне каля кустоў. Туман павуціннем блытаецца на паплавах.

Каля зарасніку нібы з зямлі вырасла цёмная постаць чалавека. Праз хвіліну знікла. Чалавек сплюнуў і прысеў на корч. Выняў цыгарку і, накінуўшы вопратку на галаву, прыкурыў. Потым схаваў у рукаў, каб не відаць было бляску, пацягваў.

Калі добра змерклася, ён выйшаў на поле. Злева блукалі аганькі пражэктара і гудзеў матор трактара. Чалавек паволі пайшоў туды. Падцікаваў так, што дагнаў трактар і ішоў некаторы час воддаль ззаду. На завароце спыніўся, намацаў у кішэні глад­кую шчаку маўзера, азірнуўся і пабег. Не дабег ён крокаў дваццаць, як Згіроўскі азірнуўся на плугі і крыкнуў:

— Валодзя!

Чалавек не адазваўся. Ён спатыкнуўся ў баразну, спыніўся і пазнаўшы па голасу Згіроўскага, узмахнуў рукою, мігам апынуўся каля трактара.

— Бонік, ты? — пытаўся чалавек, углядаючыся ў цёмную фігуру трактарыста.

— Есіп,— з шыпеннем глуха вырвалася ў Згіроўскага. Ён спыніў трактар, саскочыў на зямлю і доўга не ведаў, што сказаць.

— Я цябе ледзь пазнаў... Думаў, брыгадзір ідзе і клічу,— развязаўся язык у Згіроўскага, але Есіп перабіў:

— Ты цішэй,— і ён кінуў у бок пасёлка: — Ніхто не прыдзе?.. Ты адзін?..

Згіроўскі нібы замер на хвіліну, вырашыў штосьці і адышоўся да трактара. Гул матора сціх, патухлі пражэктары. Цемра копаццю засланіла ўсё. Не відаць Есіпа.

Праз хвіліну цемра пасінела. Побач стаяў Есіп Лагуцкі.

— Сюды прысядзем.

— Насядзеўся за дзень...

— Ты прысядзь, відней, калі хто ісціме... Ну, кажы...

— Што казаць? Як ты тут?

Згіроўскі не гаварыў, шаптаў сіплавата.

— Бачыш, дня мала, дык ноччу плужу. Вось да чаго дажылі. Планы і планы...

— Кажаш, таварышы крыўдзяць вельмі? — чуўся смяшок у голасе Лагуцкага.— Хату маю не разабралі яшчэ?

— Дзе бачыў! Кусочнік у ёй пасяліўся.

— Хто?

— Ды Марфа з байструкамі. Большы цяпер у нас тут — галава, брыгадзір,— голас Згіроўскага абарваўся.

— To ж ён увіхаўся хутчэй раскулачыць. Памятаеш? Мусіць тады ўжо снілася святліца...

— А коні і іншая гаўяда ў калгасе.

Лагуцкі прылёг, узіраючыся паўз зямлю на светлы край неба. Зусім нізка, ярка маячыла зорка. Навакол ціха.