Антон Алешка - Маладосць

Маці паклікала:

— Міця, паедзеш з намі?

— Добра,— сказаў ён ціха.

Хутка выехалі за горад, Пятрусевіч спыніўся.

— У мяне заутра экзамен, я толькі да Івані даеду.

— Калі ты вернется дамоў? — спыталася маці, выціраючы слёзы.

— Яшчэ месяц...

Каля мастка спынілася машына. Міця злез і пазіраў на шасэ, аж пакуль не схаваўся воблак пылу за грудком.

7

Туліцца на вуліцы чэрвеньская ноч. Спіць гарадок. Фасад тэхнікума жаўцее асветленым радам вокан актавага зала. Яго шэрыя сцены нібы ўздыхаюць ад удараў бубна і заліхвацкіх мядзяных гукаў аркестра. У тэхнікуме выпускны вечар. Абяцаў выйсці Міця і нешта няма.

Надзя прайшла вуліцай, потым вярнулася.

— Ледзь вырваўся! — сказаў Міця.

Ён у белай кашулі, перавязаўся квяцістым поясам з кутасамі. Кашулю на вечар пазычыў у Мішы, а пояс прынесла Надзя ад дзядзькі. Так нішто і прыбраўся. Яны ідуць па ветранай вуліцы, слоў у Міці няма.

Праз колькі часу выйшлі яны завулкам да рэчкі. Вербалозы шумяць пышным верхавіннем, нахіляюцца да цёмнай гладзі ракі.

Вузкі мосцік для пешаходаў перакінуўся на другі бераг і знік у шэрані ночы.

3 сенажаці даносіцца заўзяты крык драча.

— I ў нас на аселіцы вось так крычыць, — гаворыць Міця узлёгшы на парэнчу мастка.— Надзя, чуеш, крычыць драч...

— Чую... Я ж аб гэтым...

Надзя туліцца плячом да Міці.

— Не пойдзем у тэхнікум?

— Не...

Міця ўздыхнуў калі выйшлі на бульвар, адчуў сябе крыху лепш, бо спачатку вельмі ўжо спуджана скочыла сэрца, прытаілася на секунду, потым дробна білася.

Клёны гамоняць уверсе лапушыстым лісцем. У шэрым хмарным паднябессі стыне імклівая журба. Нават з цемры відно, як ветрам разрываецца на кускі шэры дыван і ласкутамі паспешна ссоўваеуца за небасхіл. На вуліцы каля інтэрната дзьме вецер. За верандай на лаўцы ціха... Надзя гаворыць:

— Табе, як выдатніку дакументы аддадуць. Райком таксама не эатрымае і паступім вучыцца ўдваіх.

Міця не ведае што адказаць ёй.

— Пачакай, часу яшчэ многа...

— Мне трэба ведаць... Я з табою хачу...

— Чаму са мною?

Надзя маўчыць. Уверсе шуміць цёмнае макавішча таполяў. Шастае вецер. Міця падсунуўся бліжэй, прытуліўся да Надзі.

Надзя схіліла галаву да пляча Міці. Ён пацягнуўся да твару і пацалаваў яе ў губы. Валасы Надзі лезуць у твар, прыемна казычуць... Яго хістае ў бакі ап'яняючая радасць, гуляе па твары пас­мамі пахучых надзіных кос.

Рыпае галіна аб страху будынка, нібы просіць літасці ў ветра. Міця прыгортае Надзю. Чутно як 6‘ецца сэрца спуджанай птушкай і па целу расплываецца цяплынь, дурманіць.

— Надзя, ты ў мяне першы сябра пасля Валодзі. Ад сэрца кажу: я кахаю цябе...

— Міця... Міць... — Яна апусціла галаву, моцна сціснула яго руку.

Міця ведае, што Надзя не кепска думае аб ім, але ў гэты момант хацелася сказаць штосьці такое блізкае, дарагое, ад самага сэрца ўсплыўшае. Словы блыталіся, гінулі. Міця сказаў:

— Кепскага я многа бачыў. Вазьмі хоць маю прафесію да тэхнікума: ведаў я толькі лапці ды пугу. Можа памятаеш, у першую восень я хадзіў у сандалях. Не лёгка цяпер аб гэтым успамінаць... Толькі партыя большэвікоў, знішчыўшы кулацкія гнёзды, вывела гэткіх бедакоў, як мая маці, да сапраўды шчаслівага жыцця. Вось каму я абавязаны ўсім сваім жыццём. Вось... А ты, Надзя, сябра надзейны і за гэта табе... — пасмы кучаравых валасоў казычуць вуха Міці... Надзя гаворыць ціха.

— Мне сорамна, Міця... Не кажы...

— Нічога...

— Разам вучыцца згодзен?

— Згодзен,— адказаў Міця.

Міця сказаў, што заўтра з МТС будзе машына і Пятрусевіч забярэ яго дамоў. Надзя згадзілася ехаць з ім да Чапліц.

Студэнты вярталіся з вечара. Бразнула брама. Да іх падышоў Міша.

— Міця, ты сёння ўзяў сваё. Усе казалі, што комсамольская арганізацыя павінна ганарыцца табою...

— Арганізацыя, у якой сакратаром Міша,— дадаў Міця.

Міша доўга ціснуў руку Міці.

— Закончылі вучобу. А колькі яшчэ трэба!

— Праўду кажаш...

— Многа-многа...

На вуліцы павіднела. Хмары ачысцілі неба. Вецер угаманіўся. Ледзь чутна шуміць лісце таполяў. Надзя падала руку.

— Заўтра сустрэнемся дома...

— У Чапліцах,— дадаў Міця...

Ён ішоў на другі паверх і адчуваў сябе так, нібы што згубіў. Вучоба ўжо скончана. Заўтра не трэба ісці ў тэхнікум...

Частка другая

1

Міця зайшоў у пакой і, глянуўшы на дзверы другой палавіны, убачыў Надзю.

— Пойдзем,— сказаў ціха.

Надзя абапёрлася локцем на стол, жмурыцца над кніжкай, Міця нерашуча перамінаецца побач.

— Баюся трыганаметрыі,— кінула чорным бляскам вачэй на яго,— здаецца ўсё ведала, а зараз узялася і страх агортае.

— Не так і страшна, як ты кажаш.

— Усё-такі... — Яна зірнула за фіранку.— A і ноч сёння... Каб ты ведаў, няма ахвоты ісці куды-небудзь. Паслухай лепш...

Адкінула абечак піаніна, дакранулася да касцяных клавішаў. Гукі рынуліся ў беспарадку, загулі ў пакоі. Любіў Міця музыку, хоць і не разбіраўся ў ёй. Нутро лавіла плыўшыя гукі, краталі яны меладычнасцю самую глыбіню сэрца... Было то весела, то сумна.

— 3 такой песняй ніколі не сумую. Я яе не так яшчэ сыграю, калі пэўна буду ведаць, што я ўжо студэнтка. Ты разумееш?

Глянула яму ў твар шырока адкрытымі вачыма.

Міця сумеўся.

— Чаму? Я разумею...

Ён выняў з кішэні ліст. На маленькім бланку вайсковая школа паведамляла, што праз месяц пачынаюцца заняткі. Ніхто не ведае пра гэта. Надзя спадзяецца, што ён паедзе з ёю ў Менск. А зараз... Што скажа яна?

— Пачытай...

Надзя трымае ў руках канвэрт, узіраецца на прадаўгаваты штамп школы. Прачытала паведамленне і на твары знікла ўсмешка.

— Гэта праўда?..— глянула на яго недаверліва.— Праўда?

Яна села за стол, адсунула кніжкі.

— Чаму раней не сказаў? Я спадзявалася...

Яны вышлі на вуліцу. Ад клуба далятаюць гукі кларнета, вясёлыя галасы моладзі. Калгас спраўляе зажынкі.

Спыніліся за вёскай.

3-пад хмары льецца мяккае святло месяца і здаецца шырэй стала дарога. Міця ўзяў Надзю за руку, адчуў яе цяпло.

— Колькі думаў я: дзе маё месца? Ведаеш, лепш я ў вайсковую школу паеду. Няхай так будзе...

Надзя супакоілася, стала згаджацца з довадамі Міці. На развітанне сказала:

— Не дарую, што хлусіў. Зойдзеш заўтра?

Міуя падумаў.

— У ваенкамат паеду... Пастараюся.

— Глядзі...

Надзя сціснула руку Міці. Гэта сцвярджала непарушнасць сяброўства.

Поўны месяц павіс над краем лесу. Недзе з посвістам крычыць заўзятая перапёлка.

2

Выйшаў Міця з парадных дзвярэй штаба. 3-за высокай каланады гучна разляглося па двары.

— Смі-і-рна!...

Дзве шэрэнгі курсантаў замерлі. Да яго падышоў каравульны начальнік.

— Таварыш дзяжурны, нарад выстраен на развод.

Міця прывітаўся.

Шарэнгі ў адзін голас адклікнуліся.