Николай Колотовкин - Учебник латинского языка для высших духовных учебных заведений

Sē 5ita ā patrĭbus maiōribusque suīs didicisse 1ut magis virtūte contendĕrentquam dolō aut īnsidiīs nīterentur 4. Quārē nē committĕret 2, ut is locus ubī cōnstitissent 4ex calamitāte popŭlī Rōmānī et interneciōne exercĭtūs nōmen capĕret 4aut memoriam prōderet 4.

Ita ā patrĭbus maiōribusque nostrīs didicĭmus,ut magis virtūte contenderēmusquam dolō aut īnsidiīs nīterēmur.Quārē nē commīsĕris(или: nōlī committĕre), ut is locus ubī cōnstitĭmusex calamitāte popŭlī Rōmānī et interneciōne exercĭtūs nōmen capiataut memoriam prōdat.

Сводная таблица употребления

подчинительных союзов ut и cum.

Indicātīvus

ut

cum

ut temporāle (= ubī, simul, simulac, simulacque, simul ut, cum prīmum, ubī prīmum, ut prīmum)

Pompeius, ut equtātum pulsum vīdit, aciē excessit. Помпей покинул сражение, как только увидел свою конницу разбитой.

cum temporāle

Cum navigāre potĕris, ad nōs venī. Когда сможешь плыть по морю, приезжай к нам.

ut comparātīvum (= sīcut, quemadmŏdum, quōmŏdo)

Ut sementem fēcĕris, ita metēs. Как посеешь, так и пожнёшь.

cum iterātīvum

Iūdex damnātur, cum nocēns absolvĭtur. Всякий раз, когда виновный освобождается, судья осуждается.

ut interrogātīvum

Ut valēs? Как поживаешь?

cum inversum

Vixdum epistŭlam tuam lēgĕram, cum ad mē Postŭmus Curtius vēnit. Едва я прочёл твоё письмо, как вдруг ко мне пришёл Постум Курций.

cum explicātīvum

Cum tacent, clāmant. Когда молчат , кричат .

Coniūnctīvus

ut

cum

ut (nē) fīnāle

Edĭmus, ut vivāmus, nōn vivĭmus, ut edāmus. Мы едим, чтобы жить, а не живём, чтобы есть.

cum historĭcum sīve narrātīvum

Cum Priămus rēgnāret, Trōia cecĭdit. Когда царствовал Приам, Троя пала.

ut (nē) obiectīvum

Paupertās impŭlit mē audāx, ut versūs facĕrem. Дерзкая бедность вынудила меня, чтобы я писал стихи.

cum causāle

Cum sōlitūdō et vīta sine amīcīs īnsidiārum et metūs plēna sit, ratiō ipsa monet amīcitiās comparāre. Поскольку одиночество и жизнь без друзей полны опасностей и страха, сам разум учит заводить дружбу.

ut cōnsecūtīvum

Tanta vīs probitātis, ut eam in hoste etiam dīligāmus. Такова сила честности, что мы почитаем её даже во враге.

cum concessīvum

Quī nōn vetat peccāre, cum possit, iubet. Кто не запрещает грешить, хотя и может, приказывает грешить.

ut explicātīvum

Persaepe accĭdit, ut ūtilĭtās cum honestāte certet. Очень часто бывает, что выгода противоречит честности

cum adversātīvum

Homō est partĭceps ratiōnis, cum cētĕra animālia sint expertia. Человек имеет разум, в то время как остальные животные его лишены.

ut concessīvum (= cum, quamvis, licet)

Ut dēsint virēs, tamen est laudanda voluntās. Пусть недостаёт сил, даже само желание достойно похвалы.

КРАТКАЯ ХРЕСТОМАТИЯ

Ō R Ā TI Ō N Ē S

Domĭne, benĕdīc!

In nōmĭne Patris, et Fīliī, et Spirĭtūs Sānctī. Amen.

Domĭne, Iesū Chrīste, Fīlī Deī, miserēre meī, peccātōris.

Glōria Patrī, et Fīliō, et Spirituī Sānctō, sicut erat in prīncipiō, et nunc, et semper, et in saecŭla saeculōrum. Amen.

Domĭnō ōrēmus!

Kyrie, eleison (Domĭne, miserēre).

Itĕrum et itĕrum Domĭnō ōrēmus!

Glōria Tibī, Deus noster, glōria Tibī.

Deus, propitius estō mihī peccātōrī.

Rēx caelestis

Rēx caelestis, Paraclēte, Spirĭtus vērī, Quī ubīque ades et omnia implēs, Thesaure bonōrum et vītae Dator, venī inhabitāque in nōs et purgā nōs omnī obscēnitāte, et salvā, Bone, anĭmās nostrās.

Trisagion

Sāncte Deus, Sāncte Fortis, Sāncte Immortālis, miserēre nostrī (ter).

Glōria Patrī, et Fīliō, et Spirituī Sānctō, sicut erat in prīncipiō, et nunc, et semper, et in saecŭla saeculōrum. Amen.

*Omnisāncte Trīnĭtās, miserēre nostrī; Domĭne, mundā peccāta nostra; Despŏta, ignōsce nefāria nostra (inīquitātēs nostrās); Sāncte, visĭtā nōs et cūrā īnfirmitātēs nostrās.

Domĭne, miserēre (ter).

Glōria, et nunc:

Pater noster

Pater noster, Quī es in caelīs, sānctificētur nōmen Tuum, adveniat Rēgnum Tuum, fiat voluntās Tua, sicut in caelō et in terrā. Pānem nostrum cotīdiānum dā nōbīs hodiē et dīmitte nōbīs dēbĭta nostra, sicut et nōs dīmittĭmus dēbitōrĭbus nostrīs. Et nē nōs indūcās in temptātiōnem, sed lībĕrā nōs ā malō. Amēn.

Crēdō

1Crēdō in Ūnum Deum, Patrem Omnipotentem, Factōrem caelī et terrae, visibilium omnium et invisibilium.

2Et in Ūnum Domĭnum Iesum Chrīstum, Fīlium Deī Ūnigenĭtum. Et ex Patre nātum ante omnia saecŭla. Deum dē Deō, Lūmen dē Lūmĭne, Deum vērum dē Deō vērō. Genĭtum, nōn factum, cōnsubstantiālem Patrī, per Quem omnia facta sunt.

3Quī propter nōs, homĭnēs, et propter nostram salūtem dēscendit dē caelīs. Et incarnātus est dē Spirĭtū Sānctō ex Marīā Virgĭne et Homō factus est.

4Crucifīxus etiam prō nōbīs sub Pontiō Pīlātō, passus et sepultus est.

5Et resurrēxit tertiā diē secundum Scrīptūrās.

6Et ascendit in caelum, sedet ad dextĕram Patris.

7Et itĕrum ventūrus est cum glōriā iūdicāre vīvōs et mortuōs, Eiusque Rēgnī nōn erit fīnis.

8Et in Spirĭtum Sānctum, Domĭnum vīvificantem, Quī ex Patre prōcēdit; Quī cum Patre, et Fīliō simul adōrātur et conglōrificātur, Quī locūtus est per prophētās.

9Et in Ūnam Sānctam Catholĭcam et Apostolĭcam Ecclēsiam.

10Cōnfiteor ūnum baptisma in remissiōnem peccātōrum.

11Et exspectō resurrēctiōnem mortuōrum.

12Et vītam ventūrī saecŭlī. Amen.

Euangelium paschāle

In prīncipiō erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in prīncipiō apud Deum. Omnia per Ipsum facta sunt, et sine Ipsō factum est nihil, quod factum est. In Ipsō vīta erat, et vīta erat lūx homĭnum. Et lūx in tenĕbrīs lūcet, et tenĕbrae eam nōn conprehendērunt. Fuit homō missus ā Deō, cuī nōmen erat Iohannēs. Hīc vēnit in testimōnium, ut testimōnium perhibēret dē lūmĭne, ut omnēs crēdĕrent per illum. Nōn erat ille lūx, sed ut testimōnium perhibēret dē lūmĭne. Erat lūx vēra, quae inlūmĭnat omnem homĭnem venientem in mundum. In mundō erat, et mundus per Ipsum factus est, et mundus Eum nōn cognōvit. In propria vēnit et suī Eum nōn recēpērunt. Quotquot autem recēpērunt Eum, dedit eīs potestātem fīliōs Deī fĭĕrī, hīs, quī crēdunt in nōmĭne Eius. Quī nōn ex sanguinĭbus, neque ex voluntāte carnis, neque ex voluntāte virī, sed ex Deō nātī sunt. Et Verbum carō factum est et habitāvit in nōbīs, et vīdĭmus glōriam Eius, glōriam quasi ūnigenĭtī ā Patre, plēnum grātiae et vēritātis. Iohannēs testimōnium perhĭbet dē Ipsō et clāmat dīcēns: “Hīc erat quem dīxī vōbīs, Quī post mē ventūrus est, ante mē factus est, quia prior mē erat. Et dē plēnitūdĭne Eius nōs omnēs accepĭmus et grātiam prō grātiā. Quia lēx per Mosen data est, grātia et vērĭtās per Iesum Chrīstum facta est (Ioh. 1, 1-17).

Praecepta beātitūdĭnis

Beātī paupĕrēs spirĭtū, quōniam ipsōrum est Rēgnum caelōrum.

Beātī mītēs, quōniam ipsī possidēbunt terram.

Beātī, quī lūgent, quōniam ipsī cōnsōlābuntur.

Beātī, quī ēsuriunt et sitiunt iūstitiam, quōniam ipsī saturābuntur.

Beātī misericordēs, quia ipsī misericordiam cōnsequentur.

Beātī mundō corde, quōniam ipsī Deum vidēbunt.

Beātī pācifĭcī, quōniam fīliī Deī vocābuntur.

Beātī, quī persecutiōnem patiuntur propter iūstitiam, quōniam ipsōrum est Rēgnum caelōrum.

Beātī estis, cum maledīxĕrint vōbīs et persecūtī vōs fuĕrint et dīxĕrint omne malum adversum vōs mentientēs propter Mē.

Gaudēte et exultāte, quōniam mercēs vestra copiōsa est in caelīs (Mat. 5, 3-12).

Decalŏgus

Egō sum Domĭnus Deus tuus, nōn habēbis deōs aliēnōs cōram Mē.

Nōn faciēs tibī sculptīle, neque omnem similitūdĭnem, quae est in caelō dēsŭper, et quae in terrā deorsum, nec eōrum, quae sunt in aquīs sub terrā; nōn adōrābis ea, neque colēs.

Nōn assūmēs nōmen Domĭnī tuī in vānum.

Mementō, ut diem sabbătī sānctifĭcēs. Sex diēbus operābĕris, et faciēs omnia opĕra tua, septĭmō autem diē sabbătum Domĭnī Deī tuī est.

Honōrā patrem tuum et mātrem tuam, ut bene tibī sit et ut sīs longaevus super terram.

Nōn occīdēs.

Nōn moechābĕris.

Nōn furtum faciēs.

Nōn loquēris contrā proxĭmum tuum falsum testimōnium.

Nōn concupīscēs uxōrem proxĭmī tuī, nec desiderābis domum eius, nōn agrum, nōn servum, nōn ancillam, nōn bovem, nōn asĭnum, nec omnia, quae illīus sunt.

PSALMI

Psalmus prīmus

1Beātus vir, quī nōn abiit in cōnsiliō impiōrum, et in viā peccātōrum nōn stetit, et in cathĕdrā pestilentiae nōn sēdit; 2sed in lege Domĭnī voluntās eius, et in lege eius meditābitur diē ac nocte! 3Et erit tamquam līgnum, quod plantātum est secus dēcursūs aquārum, quod fructum suum dabit in tempŏre suō, et folium eius nōn dēfluet; et omnia, quaecumque faciet, prōsperābuntur. 4Nōn sīc impiī, nōn sīc; sed tamquam pulvis, quem prōicit ventus ā faciē terrae. 5Ideō nōn resurgent impiī in iūdiciō, neque peccātōrēs in cōnsiliō iūstōrum. 6Quōniam nōvit Domĭnus viam iūstōrum, et iter impiōrum perībit.

Psalmus tertius et trīcēsĭmus

1 David cum inmūtāvit vultum suum cōram Abimĕlech, et d ī mīsit eum, et abiit.

2Benedīcam Domĭnum in omnī tempŏre; semper laus Eius in ōre meō. 3In Domĭnō laudābĭtur anĭma mea; audiant mānsuētī et laetentur. 4Magnificāte Domĭnum mēcum, et exaltēmus nōmen Eius in id ipsum. 5Exquīsīvī Domĭnum, et exaudīvit mē, et ex omnĭbus tribulātiōnĭbus meīs ēripuit mē. 6Accēdĭte ad ēum et inlūmināmĭnī, et faciēs vestrae nōn cōnfundentur. 7Iste pauper clāmāvit, et Domĭnus exaudīvit eum et de omnĭbus tribulātiōnĭbus eius salvāvit eum. 8Vallābit angĕlus Domĭnī in circuĭtū timentium Eum et ēripiet eōs. 9Gustāte et vidēte, quōniam suavis est Domĭnus! Beātus vir, quī spērat in Eō! 10Timēte Domĭnum, omnēs sānctī Eius, quōniam nōn est inopia timentĭbus Eum. 11Dīvĭtēs eguērunt et ēsuriērunt, inquīrentēs autem Domĭnum nōn minuentur omnī bonō.