А Кравцевич - Тэўтонскi ордэн - Ад Ерусалiма да Грунвальда (на белорусском языке)

Здавалася, што кола фартуны павярнулася i ваеннае шчасце поўнасцю перайшло на бок крыжакоў, па меншай меры на польскiм тэатры вайны. Крыжакi вярнулi амаль усю сваю ранейшую тэрыторыю. Генрых фон Плаўэн i лiвонцы ачысцiлi ад ворага амаль усю Прусiю i паўночную частку Памор'я. У Новай Марцы за кошт падмацаванняў з Заходняй Эўропы ўзмацнялася групоўка Мiхала Кухмайстра. У колькасцi каля 4 тыс. чалавек яна выступiла на злучэнне з фон Плаўэнам. Аднак у бiтве пад Карановам меншыя па колькасцi войскi Ягайлы разбiлi Кухмайстра, а яго самога захапiлi ў палон. Рэваншысцкiя памкненнi крыжакоў трохi паўстрымалiся. Замежныя "госцi" ўсё неахвотней удзельнiчалi ў гэтай вайне, дзе ворага немагчыма было перамагчы ў адкрытым полi. Вайна працягвалася шэрагам дробных наездаў i сутычак, як на Лiтве, так i ў Польшчы. За памеры такiх баёў выйшлi два наезды на Польшчу войскаў Жыгiмонта Вугорскага, якi адпрацоўваў ордэнскiя грошы. Першы ў канцы 1410 цi пачатку 1411 г. скончыўся паразай 12 вугорскiх харугваў. Другi ў канцы студзеня таксама не прынёс значных вынiкаў, хоць i прыдаў бадзёрасцi фон Плаўэну. Можна сказаць, што Жыгiмонт не адрабiў за атрыманыя ордэнскiя грошы.

9 лiстапада 1410 г. Генрыха фон Плаўэна абралi на пасаду хохмайстра. Ужо ў гэтай новай якасцi ён павёў перагаворы аб перамiр'i. Доўгiя i цяжкiя, яны ўсё ж такi пасоўвалiся, бо вайна зацягнулася i стала непасiльным цяжарам для абодвух бакоў. Перамiр'е было заключана на 4 тыднi з 14 снежня 1410 г. да 11 студзеня 1411 г. У адрозненне ад перамiр'я 1409 г. яно тычылася адразу ўсiх: ордэна, Вiтаўта, Ягайлы, слупскага i двух мазавецкiх князёў.

Пасля сканчэння перамiр'я ваенныя дзеяннi працягвалiся, аднак не спынялася i праца па арганiзацыi мiрнай дамовы. 22 i 26 студзеня зноў заключалi перамiр'е i вялi перагаворы на вiслянскiм востраве пад Торунем. Крыжакоў прадстаўляў лiвонскi магiстр фон Фецiнгоф, саюзнiкаў - вялiкi князь Вiтаўт.

Асноўнай спрэчнай праблемай аказалася Жамойць. Ордэн не хацеў ад яе адмаўляцца, Вiтаўт i пагатоў. Урэшце знайшлi кампрамiс па гэтаму i некаторых iншых пытаннях. 1 лютага 1411 г. быў падрыхтаваны тэкст дагавора, яго адразу заверыў пячаткамi лiтоўска-польскi бок. Ордэн i прадстаўнiкi прускай шляхты свае пячаткi павiнны былi паставiць пазней, на сустрэчы пад Златарыяй.

На чацвёртую нядзелю пасля Вялiкадня адбылося ўрачыстае спатканне Вiтаўта, Ягайлы i хохмайстра ў атачэннi сваiх прыдворных на полi каля горада Златарыя. Там скончылi апошнiя фармальнасцi. Паводле Торуньскай мiрнай дамовы, усе замкi i гарады, здабытыя пад час вайны, вяртаюцца ўладальнiкам; Жамойцкая зямля перадаецца Вiтаўту, а пасля яго смерцi адыходзiць да ордэна. Добжынская зямля застаецца за Польшчай, а Памор'е, Хэлмiнская, Мiхалаўская землi, частка Куяваў - за ордэнам.

На сустрэчы пад Златарыяй хохмайстар даў згоду Вiтаўту, каб той паляваў на дзiкага звера ва ўсiх пушчах ордэна ўзамен за такое ж права для сябе ў лiтоўскiх пушчах.

Вялiкая вайна 1409-1411 гг. была скончана. Задавалася, пасля буйной перамогi ды амаль поўнай акупацыi ордэнскай дзяржавы саюзнiкам нельга было згаджацца на такiя спрыяльныя для ордэна ўмовы мiру. Аднак яны пайшлi на гэта i, вiдаць, ведалi, што рабiлi. Сярод прычын i рэальная ацэнка мiжнароднай сiтуацыi, i разуменне вынiкаў Грунвальдскай бiтвы (ордэн ужо не сур'ёзны вораг). Вiдавочна, мела месца i нежаданне Вiтаўта цалкам злiквiдаваць ордэнскую дзяржаву, бо ад яе падзелу больш выйгравала Польшча, чым Вялiкае Княства Лiтоўскае. Длугаш пiсаў: "...стараннямi Аляксандра, вялiкага князя Лiтоўскага (князь больш за ўсё iмкнуўся толькi да ўз'яднання свайго Лiтоўскага Княства i вяртання сабе Самагiтскай зямлi, якой яго пазбавiлi крыжакi) быў заключаны, зацверджаны i падпiсаны мiр на ўмовах для Польскага Каралеўства несправядлiвых i невыгодных".

Неадпаведнасць маштабаў перамогi пад Грунвальдам умовам падпiсанага мiру дала падставу некаторым даследчыкам ацанiць яго як "прайграны мiр" для саюзнiкаў. Длугаш жа лiчыў, што грунвальдская перамога "...не прынесла нiякай выгоды каралеўству Польскаму, але больш карысцi Вялiкаму Княству Лiтоўскаму".

Трэба сказаць, што дыпламатыя ордэна здолела дасягнуць максiмум магчымага пасля такога разгрому. Аднак Грунвальдская перамога мела намнога значнейшыя наступствы, чым здавалася на першы погляд. Яна разбурыла падмурак будынка Тэўтонскага ордэна i паклала пачатак яго заняпаду.