Раҳматулла Усманов - Пахта тозалаш корхоналарида меҳнат мухофазаси асослари

Меҳнат мухофазасини бошқариш функцияси(корхоналар ва уларнинг бўлинмалари миқёсида) қуйидаги бўлимлардан ташкил топган:

меҳнат мухофазаси ҳолатини назорат қилиш;

меҳнат мухофазаси ҳолатини ҳисоботини олиб бориш ва тахлил қилиш;

меҳнат мухофазаси ишларини режалаштириш;

меҳнат мухофазаси ишлари юқори даражада бўлганлиги учун рағбатлантириш;

тарбиялаш ва интизомни мустаҳкамлаш.

Барча назорат турлари, нафақат меҳнат мухофазаси меъёрлари ва қоидалари, стандартларидан четга чиқишларни аниқлаш, қоида бузишлар сабабларини тахлил қилиш ва уларни бартараф этиш тадбирларини ишлаб чиқишни тақозо этади.

Меҳнат мухофазаси ҳолатини ҳисоботини олиб бориш ва тахлил қилиш меҳнат қонунлари талабларига, меҳнат мухофазаси стандартлари, меъёрлари ва қоидаларига риоя этмаслик сабабларини аниқлаш ва умумлаштириш ҳамда меҳнат мухофазасидан режалаштирилган ишлар ва тадбирларнинг бажарилмаганлик сабабларини аниқлаш ва мавжуд камчиликларни бартараф этиш учун аниқ чоралар кўришни талаб этади. Тахлил қилиш учун бахтсиз ҳодисалар ҳисобини олиб бориш, касб касалликлари ҳисоботи ва меҳнат мухофазасидан ҳисоботлар, иш жойларини шаходатлаш ҳамда санитар-техник паспортлаштириш маълумотлари ва барча назорат турлари материалларидан фойдаланилади.

Иш жойларида меҳнат мухофазасини ҳолатини назорат қилиш ҳисоботини олиб бориш ва тахлил қилиш асосида, меҳнат мухофазасининг тезкор, истиқболли иш режасига киритиш учун тавсиялар ишлаб чиқилади.

Режалаштириш ўз ичига 5 йиллик (истиқболли) меҳнат мухофазасини ва шароитларини яхшилаш ҳамда санитар-соғломлаштириш тадбирларини комплекс режасини ишлаб чиқиш, жорий (йиллик) меҳнат мухофазаси тадбирларини ишлаб чиқиш – бу жамоа шартномасида меҳнат мухофазаси қисмига киритилади ҳамда алоҳида цехлар, участкаларнинг меҳнат мухофазаси тадбирларининг тезкор (ўн кунлик-декада, ойлик, чораклик) режасини ўз ичига олади.

Меҳнат мухофазаси ишларини юқори даражага кўтарганлик учун моддий ва маънавий рағбатлантириш қўлланилади.

Меҳнатни мухофаза қилишни бошқариш касблар бўйича танлашни ташкиллаштириш, меҳнат мухофазасига ўқитиш ва уни тарғибот қилиш, ишлаб чиқариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлаш, оптимал меҳнат ва дам олиш тартибини таъминлаш, меъёрий санитар-маиший хизмати кўрсатилишини таъминлаш, ишловчиларга зарарли ишларни бажарганликлари учун имтиёзлар ва компенсация тўловлари жорий этиш, даволаш-профилактика ишларини олиб бориш йўли билан амалга оширилади.

Меҳнатни мухофаза қилишни бошқаришнинг асосий вазифалари.Меҳнатни мухофаза қилишни бошқаришни асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:

ишловчиларни меҳнат хавфсизлиги бўйича ўқитиш ва меҳнат мухофазаси масалаларини ташвиқот қилиш;

ишлаб чиқариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлаш;

ишлаб чиқариш жараёнларини хавфсизлигини таъминлаш;

бино ва иншоотларни хавфсизлигини таъминлаш;

меҳнатни санитар-гигиеник шароитларини меъёрлаштириш;

ишловчиларни шахсий ҳимояловчи воситалар билан таъминлаш;

ишловчиларга даволаш-профилактика хизмати кўрсатилишини ташкиллаштириш;

ишловчиларга санитар-маиший хизмат кўрсатиш;

ишловчиларни алоҳида мутахассисликлар бўйича касб малакасига кўра танлаш.

Ишловчиларни меҳнат хавфсизлигига ўқитиш тегишли низомлар бўйича амалга оширилиши керак. Ишловчиларни меҳнат хавфсизлиги бўйича ўқитишни – бўлинма бошлиғи, ишлаб- чиқариш техникаси бўлими, меҳнатни мухофаза қилиш бўлими, бош механиқ бўлими ва бош энергетик бўлимлари ҳамкорликда олиб борадилар.

Меҳнатни мухофаза қилиш масалаларини тарғибот қилиш барча тарғибот қилиш воситалари: турли қўлланмалар, плакатлар, радио, телевидение, кино, кўрик-танловлар, маърузалардан фойдаланилиб, бўлинма раҳбарлари, меҳнатни мухофаза қилиш бўлими томонидан бажарилиши керак.

Ишлатилаётган ишлаб-чиқариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлаш, уларни меҳнат хавфсизлиги стандартлари системаси, давлат назорат органлари меъёрлари ва қоидалари ва меҳнат хавфсизлигининг бошқа меъёрий ҳужжатлари талабларига мос ҳолатга келтириб, керак бўлганда – янги хавфсиз ускуналар билан алмаштирилиб ечилиши керак. Фойдаланилаётган ишлаб чиқариш ускуналарини хавфсизлигини таъминлашни – бош механиқ бўлими, бош энергетик бўлими, бўлинма раҳбари, меҳнатни мухофаза қилиш бўлими, касаба уюшмаси ва техник назорат бўлими бажарадилар.

Ишлаб чиқаришда технология жараёнларини хавфсизлигини таъминлаш амалдаги технологияларни меҳнат хавфсизлиги стандартлари системаси, давлат назорат органлари меъёрлари ва қоидалари ва меҳнат хавфсизлигининг бошқа меъёрий ҳужжатларига мос ҳолатга келтириш ҳамда янги хавфсиз технология жараёнлари, механизациялаштириш ва автоматлаштириш воситаларини ишлаб чиқаришга тадбиқ этиш йўли билан амалга оширилиши керак. Ишлаб чиқариш жараёнларини хавфсизлигини таъминлаш – бош технолог, техник назорат бўлими, бўлинма раҳбари, меҳнатни мухофаза қилиш бўлими, касаба уюшмаси, бош механик бўлими, бош энергетик бўлими томонидан бажарилади.

Ишлаб-чиқариш бино ва иншоотлари хавфсизлигини таъминлаш уларни қуриш, реконструкция қилиш, таъмирлаш ва улардан фойдаланишда меҳнатни мухофаза қилиш ва меҳнат хавфсизлигини таъминлаш талабларини бажариш йўли билан бажарилади. Қурилаётган бино ва иншоотларни хавфсизлигини таъминлаш – капитал қурилиш, меҳнатни мухофаза қилиш ва моддий-техника таъминоти бўлимлари томонидан; фойдаланилаётган бино ва иншоотларнинг хавфсизлигини таъминлаш – бош механиқ бўлими, бўлинма бошлиғи, меҳнатни мухофаза қилиш бўлими, ёнғин хавфсизлиги бўлими ва моддий-техника таъминоти бўлимлари томонидан бажарилади.

Меҳнат шароитларини санитар-гигиеник меъёрлаштириш иш ўринларида ишлаб чиқаришнинг хавфли ва зарарли омиллари пайдо бўлиш сабабларини бартараф этиш ва самарали жамоа ҳимоя воситаларини қўллаш йўли билан амалга оширилади. Меҳнат шароитларини санитар-гигиеник меъёрлаштиришни – бўлинма раҳбари, меҳнатни мухофаза қилиш бўлими, касаба уюшмаси, бош технолог бўлими ва тиббиёт пункти бажарадилар.

Ишловчиларни шахсий ҳимояловчи воситалар билан таъминлаш амалдаги меъёрлар ва улар учун ўрнатилган берилиш, сақланиш ва фойдаланиш тартибига кўра амалга оширилиши ҳамда улар билан таъминлашни моддий-техника таъминоти бўлими раҳбари, меҳнатни мухофаза қилиш бўлими ва касаба уюшмаси томонидан бажарилиши керак.

Оптимал меҳнат ва дам олиш тартиби яратилишини таъминлаш барча ишловчилар учун уларнинг меҳнат хусусиятлари ҳисобга олиниб, биринчи навбатда ишлаб-чиқаришнинг хавфли ва зарарли омиллари таъсир этаётган ва узликсиз юқори жисмоний ва асаб-руҳий кучланганлик билан ишлаётганлар учун назарда тутилиши керак. Ишловчилар учун имтиёзли меҳнат ва дам олиш тартиби меъёрий ҳужжатлар асосида таъминланади. Оптимал меҳнат ва дам олиш тартибини меҳнатни илмий ташкиллаштириш ва иш ҳақи бўлими, бўлинма раҳбари, меҳнат мухофазаси бўлими ва касаба уюшмаси таъминлайди.