Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

— Зараз у нас шмат працы. Мы паабяцалі амэрыканскім калегам, што дапаможам, і гэтае слова трымаем.

Апошнім часам Курапаты па некалькі разоў на дзень наведваюць прадстаўнікі амбасады ЗША ў Беларусі. Цягам апошніх дзён яны вялі перамовы з будаўнічым начальствам у справе добраўпарадкаваньня тэрыторыі ўрочышча і пад’ездаў да яго. Але перамовы прынесьлі няшмат плёну. Анатоль Лыцін паабяцаў толькі, што машыны з урадавымі і дыпляматычнымі нумарамі змогуць 15 студзеня пад’ехаць да Курапатаў па новым дарожным насыпе. Іншыя ж госьці мусяць пакінуць свае машыны на канцавым прыпынку транспарту «Зялёны Луг» і потым прыкладна 200 мэтраў ісьці да Курапатаў пешкі Гэты шлях, відавочна, будзе нялёгкім, бо расчышчаць падыходы да ўрочышча ад сьнегу будаўнічае начальства адмовілася Чыноўнікі заявілі валанцёрам, маўляў, гэта — вашая справа, рабіце ўсё самі. Не цікавяцца тым, як ідзе падрыхтоўка да ўрачыстасьці, і прадстаўнікі Міністэрства замежных справаў Беларусі Тым ня менш, валанцёры гавораць, што да аўторка прывядуць Курапаты ў належны стан. Яны ўжо пасыпалі сьцяжынкі пяском, расчысьцілі ўзгорак ад сьнегу, а таксама зьбіраюцца зрабіць прыступкі для бясьпечнага спуску з насыпу.

14 студзеня 2002

У КУРАПАТАХ РЫХТУЮЦЦА ДА ЦЫРЫМОНІІ

Тэрыторыю парадкуюць валанцёры і супрацоўнікі амэрыканскай амбасады, беларускія ўлады фактычна не дапамагаюць.

Ганна Соусь:

Сёньня майстравалі адмысловую драўляную трыбуну для заўтрашніх урачыстасьцяў. Памятны знак – лава Клінтана — ужо ўсталяваны, але пакуль прыкрыты тканінай. Ачы чаная ад сьнегу і прысыпаная пяском дарога вядзе праз

поле да Курапацкага пагорку. Як паведаміў сёньня Радыё Свабода кіраўнік «Магістральаўтадору» Анатоль Лыцін, які раніцай наведаў Курапаты, ягонае прадпрыемства не спрычынілася да падрыхтоўкі заўтрашніх урачыстасьцяў — усё зрабілі валанцёры ды прадстаўнікі амэрыканскай амбасады.

Паводле спадара Лыціна, заўтра з 12 да 14 гадзінаў будаўнічыя працы на ўчастку ля Курапатаў будуць прыпыненыя, каб нічога не перашкаджала людзям прыйсьці на цырымонію і каб у часе цырымоніі й набажэнства не былі чутныя гукі машынаў.

Паводле Сержука Высоцкага, тое, што валанцёры працавалі ў Курапатах на сваю ініцыятыву, выклікала нэрвовую рэакцыю з боку некаторых начальнікаў.

ВЫСОЦКІ: Нечакана прыехаў мясцовы начальнік, і аказалася, што мы ўсё падрыхтавалі — пясок насыпалі, сьнег прыбралі, ачысьцілі ад сьнегу крыжы. І прадстаўнік Савецкага райвыканкаму быў гатовы з намі сварыцца. Як жа так здолелі зрабіць — без уладаў, наўпрост з амэрыканцамі.

Валанцёры адмовіліся ад ганарару. Сяржук Высоцкі тлумачыць:

— Прапаноўвалі аплаціць гэтую працу, але гэтае месца — ня бізнэс для валанцёраў. Гэта месца, дзе мы ратуем сумленьне беларускага народу, дзе мы ратуем сваё ўласнае сумленьне.

Цырымонія адкрыцьця адрэстаўраванага мэмарыяльнага знаку «Ад народу Злучаных Штатаў Амэрыкі беларускаму народу» адбудзецца заўтра а 13-й гадзіне.

Валанцёры ў вайсковым намёце.

Нарыхтоўка дроваў каля валанцёрскага намёту

Пасол ЗША ў Беларусі Майкл Козак у Курапатах 15 студзеня 2002 году.

15 студзеня 2002

У КУРАПАТАХ АДБЫЛАСЯ ЎРАЧЫСТАЯ ЦЫРЫМОНІЯ

Сюды прыехаў амбасадар ЗША, шмат іншых дыпляматаў высокага ўзроўню.

Ганна Соусь:

Дарога да ўрочышча была пазначаная бел-чырвона-белымі стужкамі — гэта будаўнікі агарадзілі шлях па Менскай кальцавой дарозе да ляснога масiву. А 13-й гадзіне ў Курапатах было ўжо некалькі соцень чалавек — валанцёраў, сяброў апазыцыйных партыяў і рухаў, дыпляматаў, навукоўцаў, шараговых грамадзянаў. Цырымонію адкрыцьця адрэстаўраванага мэмарыяльнага знаку «Ад народу Злучаных Штатаў Амэрыкі народу Беларусі» распачаў амэрыканскі амбасадар Майкл Козак.

КОЗАК: Сёньняшняя імпрэза як мага лепш пасуе для таго, каб аддаць даніну павагі пахаваным у гэтай сьвятой зямлі. Шмат нявінных людзей былі забітыя ў гэтым месцы. У асноўным беларусы, але й расейцы, палякі, літоўцы, украінцы ды іншыя.

Хаця Беларусь больш за іншыя краіны пакутавала ад замежных захопнікаў і катастрафічных катаклізмаў, тыя, што тут пахаваныя, не былі ахвярамі падобных пакутаў. Калі дакладней, яны былі ахвярамі ўраду. І многія з тых, што тут пахаваныя, самі працавалі на той урад. Выдатны беларускі паэт Янка Купала адметна адлюстраваў гэтую ідэю ў сваім вершы:

І прыйдзе новых пакаленьняў

На наша месца грамада

Судзіці суд, ці мы сумленна

Жыцьцё прайшлі, ці чарада

Зьняваг мінулых нас ня зьела,

Пакінуўшы свой дым і чад,

І мы па-даўняму нясьмела

Жылі ня ў лад і неўпапад?

А ўжо свой выдасьць непадкупны

Аб нас гісторыя прысуд,

Калі аглядам гляне рупным

І разьбярэ, ў чым справа тут.

Як і восем гадоў таму, калі амэрыканскі прэзыдэнт Біл Клінтан ушаноўваў памяць ахвяраў сталінскіх рэпрэсіяў, сёньня ў Курапатах быў Станіслаў Шушкевіч, тагачасны старшыня Вярхоўнага Савету Беларусі. Афіцыйныя беларускія ўлады прадстаўляў намесьнік міністра замежных справаў Аляксандар Сычоў. Станіслаў Шушкевіч параўноўвае сёньняшнюю падзею з 1994 годам:

— Сёньня, я лічу, на вельмі нізкім узроўні прадстаўленыя ўлады — на ўзроўні намесьніка міністра. Калі ўсталёўвалася гэтая лава, тады Хвастоў, цяперашні міністар, быў перакладчыкам у нас. І сёньня мог бы прыехаць. Тады тут прымаў усіх Пазьняк. У нас была вельмі складаная сытуацыя. Было вялікае супрацьстаяньне візыту амэрыканскага прэзыдэнта наогул, і яшчэ найвялікшае супрацьстаяньне было ягонай паездцы ў Курапаты.

У часе сваёй прамовы амэрыканскі амбасадар выказаў падзяку аўтару памятнага знаку скульптару Алесю Шатэрніку, які адрэстаўраваў лаву Клінтана.

ШАТЭРНІК: Трэба было пераасэнсаваць. Проста склеіць было нецікава. Менавіта тое месца, дзе яна была расколатая на дзьве паловы, — я яго як бы пакінуў, зрабіў сымбалічным, і на гэта месца адліў з мэталу жалобны вянок.

У Курапаты прыехала шмат дыпляматаў. Пасьля цырымоніі я падышла да польскага амбасадара Марыюша Машкевіча. Ён стаяў ля крыжа, усталяванага ў памяць палякаў, якіх расстралялі ў Курапатах.

МАШКЕВІЧ: Сёньняшні дзень паказаў, што цэлы цывілізаваны сьвет супраць таталітарызму, супраць тэрарызму, і ахвяры, каторыя там ляжаць у гэтых магілках, ахвяры