Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

Ганна Соусь:

Распавядае Аляксей Капэлян:

— Я ўжо вярнуўся да намёту, падыходжу да вогнішча, а будаўнікі мне: «Лёха, хадзі сюды». Падыходжу. На кавалку цыраты — гільзы. Мы высыпалі іх на пясок, пачалі глядзець. Будаўнікі адразу спынілі працу. Пытаюцца, што ім рабіць?

Сёньня будаўнікі працавалі на іншым участку дарогі Каб аднавіць работы ля Курапатаў, ім трэба атрымаць заключэньне археолягаў пра паходжаньне гільзаў У намёце абаронцаў іх разглядае Аляксей Капэлян.

КАПЭЛЯН: Гэта ад карабіну нашага... Вось яшчэ адна буйнога калібру... Ёсьць зусім маленькая... Яны цалкам заржавелі.

Сёньня ў Курапаты прыехаў археоляг Алег Іоў.

ІОЎ: Тут знойдзеныя сотні дзьве гільзаў савецкай вытворчасьці. Тыя, што мы пасьпелі паглядзець — гэта 1938 і 1949 гадоў. Гільза 1949 году буйнакалібравая. Але тут ёсьць наганныя гільзы й гільзы ад вінтоўкі. Гэта папярэднія меркаваньні.

— Вы бачылі гільзы на пагорку, у ямінах. Ці падобныя яны на гэтыя?

— Канечне. Там большасьць гільзаў наганныя, бо большасьць расстрэлаў праводзілася з наганаў. А тут большасьць вінтовачных. Ад першых курапацкіх пахаваньняў тут мэтраў 150, таму мне цяжка зараз сказаць, ці маюць яны дачыненьне да Курапатаў, ці проста можа бой нейкі быў. Але ж пра бой тут не было чутна да гэтага часу.

— Ці можа гэтая знаходка нейкім чынам паўплываць на тое, каб прыпыніць будаўнічыя работы ля Курапатаў?

— Вядома, калі б былі знойдзеныя пахаваньні, будаўнічыя работы спынілі б і вырашалі, што рабіць далей. Пакуль, акрамя гільзаў, нічога няма. І ня думаю, што тут будуць пахаваньні. Тут нізіна, у ёй не хавалі. Калі выкапаць тут трохмэтровую яму, як у Курапатах, яна адразу будзе напалову ў вадзе.

Алег Іоў заўважыў сярод гільзаў і тыя, што датаваныя 1960 годам. Адна з вэрсіяў — частка гільзаў магла быць сюды завезеная разам зь пяском, калі будавалася Менская кальцавая дарога. Але больш дакладнае заключэньне Алег Іоў абяцаў зрабіць празь некалькі дзён.

10 студзеня 2002

КУРАПАТЫ НАВЕДАЛІ ПРАДСТАЎНІКІ АМЭРЫКАНСКАЙ АМБАСАДЫ

Тут рыхтуюцца да ўсталяваньня адноўленай лавы Клінтана.

Ганна Соусь:

Сёньня валанцёры вялі перамовы з будаўнікамі — пастанавілі, што пры будаўніцтве пешаходнай дарожкі дрэвы на мяжы Курапацкага ўрочышча ня будуць высечаныя. Плянуецца, што 15 студзеня а 13-й гадзіне ў Курапатах адбудзецца ўрачыстае адкрыцьцё адноўленага мэмарыяльнага знаку «Ад народу Злучаных Штатаў Амэрыкі» — лавы Клінтана, якую ўсталёўвалі таксама 15 студзеня, але 1994 году, і якую летась разбурылі вандалы Прадстаўнікі амэрыканскай амбасады абмяркоўвалі з валанцёрамі тэхнічныя пытаньні падрыхтоўкі тэрыторыі для цырымоніі. Амэрыканцы пакуль не атрымалі афіцыйнага дазволу беларускіх уладаў на ўсталяваньне адноўленага мэмарыяльнага знаку.

І яшчэ адна важная падзея сёньняшняга дня. Павал Севярынец і Аляксей Капэлян сустракаліся з кіраўнікамі будаўнікоў дарогі. Штаб будаўнікоў — за некалькі кілямэтраў ад лягеру. Пытаньні тычыліся найперш пабудовы падземнага пераходу й пешаходнай дарожкі, каб будаўнікі пры гэтым не высякалі дрэваў. Гаворыць Павал Севярынец:

— Ужо некалькі месяцаў на гэтых дрэвах вісяць абразкі. Яны былі своеасаблівай мяжой Курапацкага ўрочышча. Такім чынам, дрэвы ўжо маюць значэньне.

Галоўны інжынэр праекту Мікалай Крэчэтнікаў пагадзіўся, што дрэвы валіць ня варта.

КРЭЧЭТНІКАЎ: Калі вы прынцыпова хочаце пакінуць гэтыя дрэвы, то яны застануцца, але будуць тырчаць сярод пешаходнай дарожкі. Іх можна абкласьці пліткай.

Мікалай Крэчэтнікаў паведаміў пра тэрміны заканчэньня будаўніцтва Прыкладам, падземны пераход будзе гатовы ў лютым, а земляныя работы павінны быць завершаныя 30 красавіка. Галоўны інжынэр мяркуе, што ўсе пытаньні, зьвязаныя з Курапатамі, можна вырашыць мірна.

КРЭЧЭТНІКАЎ: Мы ж ня хочам тут напаскудзіць, нашкодзіць. Мы таксама за тое, каб Курапаты былі мэмарыялам. І вы бачыце, што мы, дарожнікі, робім што можам. Іншая справа, цалкам упарадкоўваць тэрыторыю мы ня будзем, бо гэта ня нашыя пытаньні. Будзе абвешчаны рэспубліканскі конкурс на ўладкаваньне гэтай тэрыторыі.

Вось як ацаніў вынікі сёньняшняй сустрэчы Павал Севярынец:

— Добра, што размова ўжо ідзе не з пазыцыяў «мы тут зробім, а вы паглядзіце», а сапраўды дасягаюцца нейкія кампрамісы, хай і самыя дробныя.

Павал Севярынец спадзяецца, што сустрэчы валанцёраў з будаўнікамі стануць рэгулярнымі.

11 студзеня 2002

ВАЛАНЦЁРЫ ДАПАМОГУЦЬ УСТАЛЯВАЦЬ ЛАВУ КЛІНТАНА

У Курапатах рыхтуюцца да цырымоніі.

Ганна Соусь:

Сёньня раніцай Курапаты зноў наведалі прадстаўнікі амэрыканскай амбасады, а таксама дырэктар прадпрыемства «Магістральаўтадор» Анатоль Лыцін. Абмяркоўвалі падрыхтоўку да цырымоніі ўсталяваньня адноўленай лавы Клінтана. У перамовах бралі ўдзел і валанцёры. Яны зоймуцца падрыхтоўкай тэрыторыі. Распавядае Сяржук Высоцкі:

— У амэрыканскай амбасады ёсьць магчымасьці справіцца бяз нас — напрыклад, наняць нейкую фірму. Але тое, як яны ўсё робяць, ёсьць праявай цывільнасьці й відавочнай павагі да валанцёраў, нават не да валанцёраў, а да гэтага месца сталінскага генацыду над беларускім народам. Тое, што яны менавіта цяпер, зімою заняліся гэтым пытаньнем, ёсьць праявай маральнай падтрымкі.

Працягвае Аляксей Капэлян:

— Сёньня мы пачнем «адбіваць» парамэтры пляцоўкі, якая будзе каля лавы Клінтана, каб людзі стаялі ня ў сьнезе, а на цьвёрдай зямлі. Таксама праб’ецца дарога наверх. Прачысьцім пляцоўку ля намёту, а потым дарогу на горку. За два дні гэта будзе зроблена.

Аляксей кажа, што людзям цяпер найлепш ісьці да ўрочышча кружной дарогай, якую надоечы праклалі грэйдэрам.

КАПЭЛЯН: Будзе дарога праз поле. Пад’ехаць маюць права толькі дыпляматычныя й міністэрскія машыны. А ўсе астатнія людзі павінны кінуць свае машыны ля прыпынку і самі рухацца сюды — перасекчы дарогу, спускацца й ісьці полем.

Мэмарыяльны знак «Ад народу Злучаных Штатаў Амэрыкі», падараваны беларусам у 1994 годзе прэзыдэнтам Білам Клінтанам, быў разбураны вандаламі мінулым летам. Менш чым праз паўгода ён будзе адноўлены. Мэмарыяльнага знаку ад беларускіх уладаў, які б ушаноўваў памяць некалькіх соцень тысяч беларусаў, расстраляных у 1937–41-м гадах карнікамі НКВД, у Курапатах дагэтуль няма.

12 студзеня 2002

ДОБРААХВОТНІКІ ПАРАДКУЮЦЬ ТЭРЫТОРЫЮ

Тым часам, улады ня робяць амаль нічога дзеля таго, каб людзям было зручна прыйсьці на цырымонію.

Альгерд Невяроўскі:

Сёньня раніцай у лягеры знаходзілася сем валанцёраў, якія правялі там мінулую ноч Яны расчышчалі сьнег каля крыжоў на Курапацкім узгорку. А таксама рабілі сьцежку да месца ўсталяваньня памятнага знаку. Гаворыць Сяржук Высоцкі: