Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

Тым часам у Курапаты пачалі прыходзіць жыхары суседняга раёну Зялёны Луг, сябры КХП БНФ ды проста людзі, якім неабыякавы лёс мэмарыялу Сёньня на сьвята Вадохрышча набажэнства ў Курапатах служыў айцец Леанід Акаловіч. Сабралася каля 30 чалавек. Многія несьлі валанцёрам прадукты, цёплыя рэчы ды ўвогуле дапамагалі, чым маглі. Гаворыць госьць валанцёраў Валянцін Мацкевіч, які пастаянна дапамагае жыхарам курапацкага лягеру:

— Я кожную нядзелю прыходжу, нешта прынясу з сабою: цыгарэты, ці што. Яны адстойваюць за ўсіх нас, за ўсю Беларусь. Ім трэба дапамагчы. Фактычна, яны за гэты год зрабілі немагчымае, тое, чаго не зрабілі палітычныя партыі, гэтыя хлопцы ўзводзяць такі слуп, за які можна чапляцца. Слуп упартасьці ў змаганьні за мэту.

20 студзеня 2002

СЁНЬНЯ БУДАЎНІКІ ПРАЦАВАЛІ НА ПАДЗЕМНЫМ ПЕРАХОДЗЕ

За работамі няспынна сочаць валанцёры.

Ганна Соусь:

Плянуецца, што неўзабаве ў Курапаты прыедуць сябры Гарадзенскай філіі Партыі БНФ, каб далучыцца да вартаваньня нацыянальнага нэкропалю.

21 студзеня 2002

ГІСТОРЫКІ ПРА КУРАПАЦКУЮ ПРАБЛЕМУ

Навуковая група ў Інстытуце гісторыі, якая займалася гісторыяй палітычных рэпрэсіяў, была скасаваная пасьля 1996 году.

Ганна Соусь:

Межы ахоўнай тэрыторыі гістарычнага помніку першай катэгорыі – Курапацкага масiву – толькі цяпер будуць нанесеныя на мапу Генэральнага пляну разьвіцьця Менску Гаворыць археоляг Алег Іоў:

— Да вясны будаўнікі павінны зрабіць яшчэ дзьве працы, што зьвязаныя зь землянымі работамі. З правага боку дарогі, бліжэй да гораду будзе праводзіцца вадавод, і невялікая траншэя будзе рабіцца пад калектарам, каб сьцякала вада да трубы, якую зараз ужо праклалі. І на пляцоўцы ля Крыжа Пакутаў таксама будзе зроблены невялікі калектар, троху ўздымуць узровень грунту. І потым, калі пачнуць ставіць падпорныя сьценкі, трэба будзе за гэтым прасачыць.

Алег Іоў браў удзел у раскопках у Курапатах разам зь Зянонам Пазьняком. Тады раскопкі ініцыявала пракуратура пасьля выхаду артыкула Пазьняка «Курапаты – дарога сьмерці». Паводле Алега Іова, адмысловыя археалягічныя раскопкі дзеля пошуку масавых пахаваньняў і вызначэньня імёнаў ахвяраў палітычных рэспрэсіяў у Беларусі дагэтуль не праводзіліся.

ІОЎ: Як польскія навукоўцы ў Катыні ды іншых месцах рабілі адмысловыя дасьледаваньні месцаў рэпрэсіяў. У нас жа ані спэцыяльна, ані мэтанакіравана мы там не капалі. Мы капалі ў сувязі са сьледзтвам, і былі прыцягнутыя туды як спэцыялісты, як экспэрты. Але адмысловых раскопак не вялося ў Беларусі ніколі. Хоць месцы ёсьць, якія можнабыло б дасьледаваць.

— Якія?

— Лошыца. У Менску некалькі такіх месцаў. Калі тут быўяшчэ Зянон Станіслававіч, хацелі раскапаць, прашурфаваць Лошыцу. Але літаральна за дзень да таго, як мы туды зьбіраліся, гэтае месца засыпалі гравіем і пабудавалі там гараж! Капаць варта практычна ў кожнай турме. Дзе былі турмы, там расстрэльвалі. Гэта Вялейка, Горадня. Асабліва 1941 год, калі пачалася вайна, усе палітычныя, якія там былі, усе загінулі каля турмы. Я ведаю, што каля Пінску ёсьць такія месцы...

Наступная мая суразмоўца – старшая навуковая супрацоўніца Інстытуту гісторыі Валянціна Вяргей.

ВЯРГЕЙ: Гэты помнік нават ня быў нанесены на Генплян. Зараз, калі межы пазначаныя на мясцовасьці, трэба вызначыць іхныя каардынаты й зьмясьціць на Генэральным пляне разьвіцьця Менску. У інстытуце ў нас была група па дасьледаваньні палітычных рэпрэсіяў. Яна скасаваная пасьля 1996 году. Яшчэ быў аддзел пры архіўнай управе – зьбіраўся кампутарны архіў рэпрэсаваных у Беларусі. Зараз зьвесткі з гэтага архіву перададзеныя па абласьцях, нават у абласныя публічныя бібліятэкі. Але доступ да іх закрыты, лічыцца, што яны ў распрацоўцы знаходзяцца.

Валянціна Вяргей мяркуе, што трэба наноў ствараць адмысловы цэнтар дасьледаваньняў гісторыі палітычных рэпрэсіяў у Беларусі, і менавіта цяперашнія падзеі ў Курапатах могуць паспрыяць гэтаму.

22 студзеня 2002

АБАРОНЦАМ НЕ ХАПАЕ ЕЖЫ

Валанцёрамі зацікавіліся прыхільнікі РНЕ і руху скінгедаў — надоечы ўвечары яны прыходзілі ў Курапаты.

Ганна Соусь:

Ля Курапатаў працягваюць будаваць падземны пераход — ужо выклалі ягоную аснову з бэтонных плітаў. У намёце абаронцаў я засьпела сёньня чатырох валанцёраў. Мы размаўляем, седзячы ля цёплай «буржуйкі». Адзін з валанцёраў рэжа сала з апошніх запасаў: у абаронцаў усё больш праблемаў з харчамі. Алесь Гетман кажа:

— Фінансаваньня ў нас увогуле ніякага няма. Учора ледзь грошай назьбіралі на адну сьвечку, каб уначы не было цёмна ў намёце. У людзей у саміх зараз няма сродкаў, таму нясуць тое, што нарыхтавалі ўлетку на зіму. Варэньня ў нас столькі ўжо, што ня ведаем, што зь ім рабіць. Але адным варэньнем сыты ня будзеш. Новыя людзі амаль што не падыходзяць. Калі нас чуюць у рэгіёнах, то мы запрашаем людзей, каб яны прыяжджалі сюды хаця б на суботу, нядзелю, каб дапамагчы, бо працы ў нас зараз шмат.

Дачыненьні з будаўнікамі, паводле Алеся Гетмана, у валанцёраў даволі стрыманыя, бо цяпер у Курапатах працуе зьмена рабочых, якія валілі крыжы 8 і 9 лістапада. Мой наступны суразмоўца — Сяржук Высоцкі.

ВЫСОЦКІ: Некаторыя людзі пытаюцца: «А чаму вы тут застаяцеся? Усё ж ужо адбылося. Пікам было ўсталяваньне мэмарыяльнага знаку ЗША, а зараз ужо час сыходзіць». Насамрэч гэта тое, чаго хоча рэжым. Каб чарговы раз сказаць, што яны былі, каб паказацца перад камэрамі й дапамагчы амэрыканцам. Не, якраз наадварот. Тыя, хто так лічыў, якраз і сышлі, а ў Курапатах засталіся людзі, якія бачаць у гэтым справу сваёй нацыянальнай годнасьці

Апошнім часам валанцёры адчуваюць пільную ўвагу з >боку прыхільнікаў РНЕ ды іншых прафашыстоўскіх арганізацыяў. Некалькі дзён таму ўвечары яны наведваліся >ў лягер абаронцаў Курапатаў.

ГЕТМАН: Натоўп быў чалавек пятнаццаць. Стаялі, мабыць, паўгадзіны. Потым ад іх аддзяліўся і падышоў да нас хлопец. Спытаўся, ці ёсьць тут БПС і нацбрыгады. Спытаўся, якая ў нас сувязь. Яго ў намёт ніхто не пусьціў. Мы сказалі, што ў намёце пятнаццаць чалавек сядзяць. Ён паразмаўляў, пайшоў да астатніх, і яны сышлі.

Валанцёры не выключаюць, што менавіта гэтыя людзі спрычыніліся да леташняга разбурэньня лавы Клінтана. Да таго ж апошнім часам у горадзе ўжо адбылося некалькі абаронцаў я засьпела сёньня чатырох валанцёраў. Мы размаўляем, седзячы ля цёплай «буржуйкі». Адзін з валанцёраў рэжа сала з апошніх запасаў: у абаронцаў усё больш праблемаў з харчамі. Алесь Гетман кажа:

— Фінансаваньня ў нас увогуле ніякага няма. Учора ледзь грошай назьбіралі на адну сьвечку, каб уначы не было цёмна ў намёце. У людзей у саміх зараз няма сродкаў, таму нясуць тое, што нарыхтавалі ўлетку на зіму. Варэньня ў нас столькі ўжо, што ня ведаем, што зь ім рабіць. Але адным варэньнем сыты ня будзеш. Новыя людзі амаль што не падыходзяць. Калі нас чуюць у рэгіёнах, то мы запрашаем людзей, каб яны прыяжджалі сюды хаця б на суботу, нядзелю, каб дапамагчы, бо працы ў нас зараз шмат.