Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

— Колькі гадоў Вам давядзецца выплачваць?

— Я ўжо вучобу скончу і пачну працаваць, пакуль выплачу гэты штраф.

Апошнім часам у абаронцаў ізноў узьніклі праблемы з палівам. Па высокім сьнезе цяжка прабірацца ў лес. Васіль Парфянкоў кажа, што добрыя людзі паабяцалі валанцёрам 20 мяхоў вуглю.

4 студзеня 2002

У КУРАПАТАХ ЗНОЎ НАСЬПЯВАЕ КАНФЛІКТ

Тут пачалі будаваць падземны пераход. Будаўнікі кажуць, што ім давядзецца высекчы частку дрэваў зь ляснога масiву.

Ганна Соусь:

Раніцай работы на дарозе аднавіліся. Пачалося будаўніцтва падземнага пераходу. «Катэрпілеры» зь цяжкасьцю прабівалі прамерзлую зямлю. Гэта сталася нечаканасьцю для валанцёраў. Гаворыць Аляксей Капэлян:

— Прыехалі магілёўскія будаўнікі. Пачынаюць падымаць прамерзлы слой, каб выкапаць падземны пераход. Раней мы дамаўляліся наконт лесу, што толькі некалькі дрэваў зваляць, бо больш мы не дамо секчы, і што падземны пераход перанясуць бліжэй да гораду.

Але спадзяваньні валанцёраў ня спраўдзіліся. Падземны пераход будуецца якраз насупраць ляснога масiву. Мой суразмоўца, прараб Юры з Магілёва, кажа, што падземны пераход ня стане праблемай, тым больш, што ў выніку людзям стане лягчэй дабірацца да Курапатаў — ня трэба будзе пераходзіць праз дарогу.

— Колькі спатрэбіцца часу, каб выкапаць падземны пераход?

ЮРЫ: Два дні.

— Цяпер так халодна, зямля прамерзла на некалькі мэтраў. Гэта ня будзе перашкаджаць?

— Гэта не прамерзла, гэта мы так ушчыльнілі.

— Якая будзе глыбіня катлавану?

— Да ўзроўню зямлі.

— Як мне падаецца, спачатку трэба зрабіць падземны пераход, а потым ужо класьці дарогу. Чаму атрымалася наадварот — засыпалі, утрамбавалі ўсё, а цяпер робіце пераход?

— Канкрэтнага праекту не было. Чарцяжы спачатку былі адны, пасьля пераўзгаднілі на іншыя.

— Колькі зойме часу будаўніцтва самога пераходу?

— Месяц, другі.

Сёньня я зьвязалася па тэлефоне з адным з кіраўнікоў рэканструкцыі дарогі на ўчастку ля Курапатаў, дырэктарам Магілёўскай дарожна-будаўнічай управы №14 Яўгенам Казачэнкам. Ён кажа, што давядзецца яшчэ высякаць частку дрэваў ляснога масiву.

КАЗАЧЭНКА: Чатыры сасны перашкаджаюць пешаходнай дарожцы, — тыя, што з краю. Высячэм шэсьць, можа чатыры дрэвы — але ня больш. Пешаходная дарожка будзе ісьці да намёту.

— Валанцёры прасілі будаўнікоў, каб падземны пераход перанесьлі крыху далей, і тады б не было патрэбы гэтыя дрэвы высякаць...

— Разумееце, гэта не мая кампэтэнцыя, не на маім узроўні вырашаецца.

— Калі пачнуць высякаць дрэвы?

— Зараз гэта не гарыць. Мы можам прыехаць, узгадніць, каб не было гэтых канфліктаў.

7 студзеня 2002

БУДОЎЛЯ НЕ СПЫНЯЕЦЦА І Ў ДЗЕНЬ ХРЫСТОВАГА РАСТВА

У Курапатах гучаць калядныя песьні.

Ганна Соусь:

Айцец Леанід Акаловіч сёньня праводзіў ва ўрочышчы набажэнства.

АКАЛОВІЧ: Дарагія браты й сёстры ва Хрысьце, я, айцец Леанід, курапацкі сьвятар, шчыра віншую нашых беларусаў на Бацькаўшчыне й на чужыне зь вялікім сьвятам — нараджэньнем Ісуса Хрыста.

Каб людзям было зручней дабірацца да Курапатаў, валанцёры зрабілі адмысловыя прыступкі. А сёньня будаўнікі расчысьцілі грэйдэрам дарогу праз поле ад аўтобуснага прыпынку да ўрочышча. Гаворыць Сяржук Высоцкі:

— Шкада гэтых будаўнікоў — такі дзень, такое сьвята, нават у лукашэнкаўскай Беларусі гэта выходныя. А людзей прымушаюць у такі дзень працаваць, капаць.

Я сустрэла ў Курапатах Ларысу Куўшынаву. Яна запаліла сьвечкі ля Крыжа Пакутаў. У 1937 годзе былі рэпрэсаваныя тры ейныя дзядзькі — Алесь, Міхал i Курэй Марозы.

КУЎШЫНАВА: Прыйшла з настроем ня вельмі сьвяточным, бо даводзіцца абараняць такую сьвятыню. Сэрца баліць...

Ходзім, плачам трохі тут...

Спадарыня Ларыса — доктарка, працуе ў 1-й Менскай клінічнай бальніцы гінэколягам. Яна прыйшла ў Курапаты разам са сваёй сяброўкай і былой калегай Верай Дрэвіц, якая трыццаць гадоў адпрацавала ў прыёмным пакоі 1-й клінікі. Гаворыць спадарыня Вера:

— Вось прыйшлі павіншаваць хлопцаў, прынесьлі ім пірагоў, згушчонкі, цукерак і кавы. Мы ад шчырага сэрца ўсё

робім.

Увесь дзень ва ўрочышча ішлі й ішлі людзі.

8 студзеня 2002

БУДАЎНІКІ ЗАПРАШАЮЦЬ ВАЛАНЦЁРАЎ НА РАЗМОВУ

Раніцай у вайсковым намёце разам з валанцёрамі ля «буржуйкі» грэліся два амонаўцы.

Ганна Соусь:

Яны пешшу прыйшлі на свой штодзённы пост у Курапатах, бо начальства гэтым разам не дало машыны. Прастаяўшы некалькі гадзінаў на марозе, амонаўцы папрасіліся да валанцёраў.

Сёньня будаўнікі працягвалі капаць катлаван для падземнага пераходу. Аляксей Капэлян у суботу езьдзіў у «Белгіпрадор» і напісаў заяву, у якой ад імя абаронцаў патрабаваў, каб дрэвы ня секлі. Вынікам гэтай заявы сталася запрашэньне валанцёраў на сустрэчу з прадстаўнікамібудаўнічых арганізацыяў, якія вядуць рэканструкцыю дарогі. Сустрэча адбудзецца заўтра. Сяржук Высоцкі лічыць, што статус абаронцаў Курапатаў бясспрэчна вырас.

ВЫСОЦКІ: Адбыліся кардынальныя зьмены. Будаўнікі сталі вельмі асьцярожныя. Ужо гаворкі ня можа ісьці пра тыя інцыдэнты, што былі напачатку, калі яны ганялі жанчын.

А вось меркаваньне Аляксея Капэляна:

— Яны хочуць, каб мы сустрэліся і распавялі, чаго хочам дасягнуць, і каб яны маглі прыняць іншае рашэньне. Я думаю, гэта з-за таго, што мы не даем ім працаваць, і яны не атрымалі 13-ю зарплату.

Плянуецца, што на заўтрашнюю сустрэчу пойдуць Павал Севярынец, Сяржук Высоцкі й Яўген Афнагель. Сёньня, як амаль штодня, я сустрэла ў Курапатах Уладзімера Юхо. Яшчэ тры месяцы таму ён паставіў тут крыж у памяць пра свайго дзеда Іосіфа Юхо, якога арыштавалі ў 1946 годзе, а ў 1948-м Іосіф Юхо загінуў у ГУЛАГу.

ЮХО: Тады судзілі «тройкі». Справа ў тым, што ён капліцу адкрыў пры немцах. Яго выбралі кіраваць гэтай капліцай і праводзіць набажэнствы, бо ён быў адукаваны чалавек, ведаў беларускую, польскую мовы.

Бацька Ўладзімера Юхо сустрэў мінулую вайну 22 чэрвеня ў Беластоку. Узгадваючы падзеі 8 і 9 лістапада ў Курапатах, спадар Уладзімер праводзіць паралелі:

— Якраз у той вечар падзеі неяк перапляліся з тымі, 22 чэрвеня 1941 году, пра якія распавядаў мне бацька, пра тое, як ішлі танкі. Было асьветлена, ішоў грэйдэр, такое было адчуваньне, як у бацькі ў 1941-м.

8 лістапада крыж, зроблены Ўладзімерам Юхо, быў паламаны, а самога яго тады затрымалі й моцна зьбілі. Блізкім часам Уладзімер Юхо плянуе зрабіць новы крыж.

9 студзеня 2002

БУДАЎНІКІ ЗНАЙШЛІ НЕКАЛЬКІ СОЦЕНЬ СТАРЫХ ГІЛЬЗАЎ

Учора ўвечары, капаючы катлаван для падземнага пераходу, яны натрапілі на сотні гільзаў савецкай вытворчасьці. Гільзы ляжалі на глыбіні некалькіх мэтраў.