Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

МАКОЎСКІ: Калі ласка, давайце дамовімся, дашлем вам майстра, заклеймім, адвядзем высечку, дапаможам нават на месцы нарыхтаваць. Выпішыце тыя дровы. Толькі трэба ўсё афіцыйна, выпішам лесарубачны квіток, як належыць. Дамо пілу, дапаможам расьпіліць.

Валанцёры задаволеныя вынікамі свайго візыту. Гаворыць Павал Севярынец:

— Пасьля кароткай размовы высьветлілі ўсе пытаньні, зьнялі ўсе праблемы, таму што людзі ў Беларусі разумеюць, што такое Курапаты. Відавочна, што на гэтае лясьніцтва «наехалі» зьверху.

А вось меркаваньне Сержука Высоцкага:

— Па-чалавечы, канечне, шкада людзей, якіх улады проста падстаўляюць у розных палітычных правакацыях. Відавочна, што чалавек зьмяніў сваё бачаньне пасьля размовы, калі пазнаёміўся з намі.

Працягвае Алесь Гетман:

— Улады, КГБ, МУС ня здолелі прыціснуць нас наўпрост, пачалі шукаць іншыя шляхі. Хай шукаюць...

Пасьля лясьніцтва валанцёры паехалі ў Курапаты. Апошнім часам там узьнікла шмат праблемаў з прычыны надвор’я — паўсюль куламесь, увесь час падцякае намёт. Учора ўначы з-за моцнага ветру нахіліўся комін «буржуйкі», і таму зноў крыху падпаліўся намёт.

31 студзеня 2002

130 ДЗЁН ПРАЦЯГВАЕЦЦА ВАХТА ПАМЯЦІ

Валанцёры заклікаюць усіх ахвотных прыходзіць ва ўрочышча на талаку ў суботу аб 11-й гадзіне.

Ганна Соусь:

Абаронцы разам з гісторыкамі й сябрамі арганізацыі Мартыралёг Беларусі акрэсьлілі межы ахоўнай тэрыторыі, і цяпер ім патрэбная дапамога, каб усталяваць на гэтых межах адмысловыя слупкі Сёньня ж адбываецца чарговае паседжаньне грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты», на якім будзе абмяркоўвацца канцэпцыя будучай мэмарыялізацыі ўрочышча.

1 лютага 2002

АБАРОНЦЫ ЗАПРАШАЮЦЬ НА ТАЛАКУ

Усю мінулую ноч яны трымалі намёт, які ў любы момант мог быць зьнесены моцным ветрам.

Ганна Соусь:

Да Курапатаў ад аўтобуснага прыпынку цяпер лепш ісьці ўздоўж мікрараёну На пачатку ляснога масiву да лягеру валанцёраў можна трапіць праз ужо напалову збудаваны падземны пераход. Каля яго стаіць машына з АМОНам. На вуліцы – лужыны, але ў намёце, дзякуючы «буржуйцы», цёпла. На падлозе – драўляны насьціл, некалькі тыдняў таму яго адмыслова пабудавалі для цырымоніі адкрыцьця адноўленай лаўкі Клінтана Паводле Алеся Гетмана, гэтай ноччу ў лягеры ніхто ня спаў.

ГЕТМАН: Трымалі намёт, каб яго ня зьнесла ветрам. Мабыць, тры разы ўбівалі калы. Я даўно такога ветру ня бачыў. А так нармальна ўсё. Учора быў на прэзэнтацыі кнігі Ігара Кузьняцова, дамовіліся аб супрацоўніцтве. У нас шмат матэрыялаў, якія нам прыносілі людзі. Перадамо іх Ігару Кузьняцову для кнігі пра тых, хто загінуў у Курапатах, а таксама пра абаронцаў.

Алесь Гетман частуе мяне адмысловай курапацкай стравай – рысавым супам з тушанінай. Фірмовыя стравы валанцёраў – макарона з тушанінай, фасоль з тушанінай, бульба, зноў жа з тушанінай. Наступны мой суразмоўца – Глеб Вязоўскі. Ён адкладвае ўбок раман братоў Стругацкіх і ўзгадвае 30 верасьня – дзень, калі ўпершыню трапіў у Курапаты. З таго часу Глеб практычна не пакідаў урочышча.

ВЯЗОЎСКІ: Чатыры месяцы ёсьць дакладна. Але ж бывае, што я зьяжджаю на дзень, каб памыцца й з бацькамі сустрэцца. Я хацеў бы, каб сюды больш людзей прыходзіла, каб дапамагалі нам. Прыходзьце заўтра на талаку, а ў нядзелю – на набажэнства.

Талака ў Курапатах адбудзецца заўтра аб адзінаццатай гадзіне. Звычайна раніцай у лягер прыходзіць Сяржук Высоцкі. Сёньня я таксама засьпела яго ў Курапатах.

ВЫСОЦКІ: Зараз, калі прайшоў пік інфармацыйнай падтрымкі, цікаўнасьці, калі многія лічаць само сабой зразумелым, што людзі тут знаходзяцца, псыхалягічна вельмі цяжка быць тут.

Сяржук Высоцкі мяркуе, што спэцслужбы спрабуюць шантажаваць некаторых абаронцаў Курапатаў, і ў выніку некаторыя зь іх больш не зьяўляюцца ва ўрочышчы.

2 лютага 2002

ТАЛАКА

Людзі прыбіралі тэрыторыю ўрочышча ад сьмецьця, усталёўвалі новыя крыжы ды ўкопвалі слупкі, якімі будзе пазначаная мяжа мэмарыялу.

Альгерд Невяроўскі:

На заклік узяць удзел у талацэ адгукнулася нямала людзей. Пакуль я ішоў ад канцавога прыпынку «Зялёны Луг» да Курапатаў, сустрэў некалькі чалавек, якія з ламамі, рыдрыць арганізатар сёньняшняй талакі археоляг Мікола Крывальцэвіч:

— На плянах у нас ёсьць абазначаная тэрыторыя Курапацкага могільніка ўсяго, і гэта ёсьць ахоўная зона, якая была вызначаная яшчэ ў 1992 годзе і зацьверджаная ў 1993 годзе. Але гэтую зону варта абазначыць яшчэ і на мясцовасьці, па пэрымэтры ўсяго лесу і ў лесе па той мяжы, якая ў нас пракладзена на плянах. У сувязі з гэтым і прызначаецца вось гэтая талака. Трэба слупкі ўкопваць, пілаваць іх. Зямля замерзлая, трэба яе дзяўбаць – даволі цяжкая фізычная праца.

Сёньня ў курапацкім лягеры начавалі тры валанцёры. Але ноч выдалася неспакойнай: некалькі разоў у лягер прыяжджалі міліцыянты, хадзілі па тэрыторыі Курапатаў, агледзелі памятны амэрыканскі знак. А сёньня ва ўрочышча прыехаў прадстаўнік лясьніцтва Менскага раёну, які заўважыў новыя крыжы і слупкі – пазначэньне мяжы мэмарыялу – і заявіў, што складзе на валанцёраў пратакол за незаконную высечку лесу. Добраахвотнікі доўга тлумачылі лесьніку, што крыжы і слупкі зробленыя не са сьвежапаваленых дрэваў, а зь лесу, які раней сьпілавалі будаўнікі. Тым ня менш, перад ад’ездам лясьнік паабяцаў, што ў хлопцаў яшчэ будуць праблемы зь ягонай установай. Аднак талака ў Курапатах сёньня прайшла спакойна і арганізавана. А ўвечары прыехалі прадстаўнікі чэскай фундацыі «Чалавек у нядолі», якія паказалі некалькі дакумэнтальных фільмаў, у тым ліку і вядомую стужку «Дарога на Курапаты».

3 лютага 2002

АЛЯКСЕЙ МАРАЧКІН: «КРЫЖ – ГАЛОЎНЫ СЫМБАЛЬ КУРАПАТАЎ»

Мастак Аляксей Марачкін займаецца распрацоўкай канцэпцыі мэмарыялізацыі Курапатаў.

Ганна Соусь:

У майстэрні Аляксея Марачкіна дагэтуль захоўваецца эскіз курапацкага крыжа, які ён зрабіў напрыканцы васьмідзясятых. Потым, як і многія, ён нес на сваіх плячах ужо рэальны крыж ад будынку КГБ ва ўрочышча. Лёс мастака шчыльна зьвязаны з нацынальным нэкропалем і цяпер Летась 8 лістапада, калі бульдозэры валілі крыжы, Аляксей Марачкін быў разам з валанцёрамі І цяпер у грамадзкай ініцыятыве «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты» мастак узначальвае рабочую групу, якая выпрацоўвае канцэпцыю мэмарыялізацыі ўрочышча.

МАРАЧКІН: Безумоўна, найважнейшую ролю ў адкрыцьці Курапатаў адыграў Зянон Пазьняк. І маральнае права менавіта яго – гаварыць уголас, як зрабіць так, каб гэтае сьвятое месца не парушыць. Я памятаю, як Зянон сабраў нас, мастакоў і зацікаўленых асобаў тады яшчэ на Дзімітрава, 3. Я, Маркавец, Кулік, Купава – мы думалі пра тое, які жа зрабіць знак, сымбаль? Безумоўна, самы асноўны – гэта крыж.