Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

Аляксей Марачкін узгадвае, як праводзіўся конкурс на мэмарыял у Курапатах. Тады ён браў удзел у абмеркаваньні праектаў.

МАРАЧКІН: І тады гэты конкурс нічога ня даў, бо падыход быў савецкі. Я ўзгадваю гэтыя праекты… Усё роўна што Брэсцкай крэпасьцю былі гэтыя вялізарныя манумэнты. І я зараз думаю, дзякуй Богу, што не ўзьвялі. Ведаеце, урывацца ў гэтую сьвятую мясьціну з гэтымі мэмарыяльнымі комплексамі, гэта дужа небясьпечна.

Надоечы Аляксей Марачкін абмяркоўваў канцэпцыю мэмарыялу ў Лёндане з айцом Аляксандрам Надсанам, і той ухваліў ідэю актывістаў грамадзкай ініцыятывы.

МАРАЧКІН: Курапаты, гэтыя магілы, гэтыя сосны маўклівыя – гэта й ёсьць той храм, які павінен быць. Ніякага мэмарыялу, ніякага будаўніцтва там ня трэба рабіць. Сымбаль Курапатаў — гэта крыж, і ён ужо пастаўлены. Адзінае, што яго трэба зрабіць больш даўгавечным. А далей гэтая алея — не парушаючы ніводнай сьцяблінкі, ніводнай галінкі, ідуць крыжы, праваслаўныя й каталіцкія. Там можна ўстанавіць камень для тых габрэяў, якія там загінулі, нейкі знак, каб ушанаваць другія нацыі. У нас ёсьць беларускія традыцыі, гэта значыць, што кожны добры могільнік павінен быць аздоблены агароджай. Павінен быць уваход, брама. Магчыма, каля брамы невялічкая каплічка, каб там заўсёды гарэлі сьвечкі.

Такая канцэпцыя будзе прадстаўленая для абмеркаваньня ў наступную пятніцу на чарговым паседжаньні грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты». Паводле Аляксея Марачкіна, рэалізацыя канцэпцыі не запатрабуе шмат грошай.

МАРАЧКІН: І калі б адкрылі агульны рахунак, то нават па даляру, па рублю, па капейцы мы маглі б сабраць грошы самі.

Дарэчы, гэтая праца ўжо распачатая. У мінулую суботу на талацэ былі ўсталяваныя слупкі, якія пазначаюць межы мэмарыялу. А калі растане сьнег, мяркуе Аляксей Марачкін, можна будзе пачаць добраўпарадкаваньне ўрочышча, узьвядзеньне агароджы й брамы.

4 лютага 2002

134 ДНІ ПРАЦЯГВАЕЦЦА ВАХТА ПАМЯЦІ

Сёньня ў лягеры знаходзіліся пяць валанцёраў Харчоў у іх засталося толькі на два дні.

Ганна Соусь:

Валанцёры займаліся добраўпарадкаваньнем урочышча. У адлігу намёт падцякае, таму даводзіцца ўвесь час змагацца зь вільгацьцю Плянуецца, што заўтра ўрочышча наведаюць прадстаўнікі Ждановіцкага лясьніцтва. Яны вызначаць дзялянку ў лесе, дзе валанцёрам будзе дазволена валіць сухастой.

5 лютага 2002

ВАЛАНЦЁРЫ ЗРАБІЛІ АНТЭНУ, КАБ СЛУХАЦЬ РАДЫЁ СВАБОДА

Сёньня над Курапатамі ізноў залунаў лёзунг «Абаронім Курапаты», які летась 8 лістапада сарвалі з дрэваў амонаўцы.

Ганна Соусь:

Раніцай валанцёры разам зь лесьнікамі Міколам і Алесем са Ждановіцкага лясьніцтва абыходзілі лясны масiў блізу мікрараёну, каб адшукаць сухія дрэвы, якія пацярпелі ад жукоў-караедаў. Як патлумачыў спадар Мікола, іх абавязкова патрэбна высечы да красавіка, каб шкоднікі не пасьпелі перабрацца на іншыя дрэвы.

Лясьнік Алесь Трафімаў высякае на дрэвах, у асноўным на ялінах, адмысловыя знакі. Заўтра рабочыя лясьніцтва гэтыя дрэвы сьпілуюць і аддадуць валанцёрам на дровы. У лесе яшчэ поўна сьнегу, а вось каля лягеру валанцёраў сьнег ужо растаў. Я заўважыла пры ўваходзе ў намёт адмысловыя драўляныя прыступкі. Распавядае старшы ў лягеры Алесь Гетман:

— Учора была вялікая адліга – вада амаль ішла ў намёт. Мы пракапалі канаўкі, зрабілі ў намёце новы насьціл, дзякуючы спадару Міхнову, які прывез драўляныя паддоны. Трохі сьмецьця сабралі, пілавіньня. Харчаваньня засталося ў нас на адзін дзень і ўсё, больш нічога няма. Грошы ва ўсіх скончыліся. Я вось захварэў трохі, бо перапады надвор’я – то зімна, то цёпла.

Вялікі плякат-расьцяжку «Абаронім Курапаты» бачна нават з вокнаў мікрараёну. 8 лістапада амонаўцы сарвалі яго, і толькі ўчора, прыбіраючы тэрыторыю, валанцёры адшукалі расьцяжку ў лесе. Гаворыць Глеб Вязоўскі:

— Расьцяжку адшукалі пад гальлём, у брудзе. Мы яе пачысьцілі й павесілі.

Абаронцы Курапатаў плянуюць неўзабаве ўзьняць над намётам і бел-чырвона-белы сьцяг. У лягеры мяне сёньня ўразіла і адмысловае прыстасаваньне-антэна для праслухоўваньня нашага радыё Алесь Гетман працягвае:

— У нас было вельмі дрэнна чуваць Радыё Свабода, якое мы ўвесь час слухаем, і да якога ставімся зь вялікай павагай за тое, што яно дае матэрыялы пра Курапаты. І мы зрабілі адмысловую антэну – на дрэвы павесілі жалезнае кола ад ровара й працягнулі ў намёт дрот. Зараз вельмі добра стала чуваць.

Рабочыя тым часам працягвалі будаваць падземны пераход.

6 лютага 2002

136 ДЗЁН ДОЎЖЫЦЦА ВАХТА ПАМЯЦІ

Валанцёры ўсталявалі ля намёту пяцімэтровы шост зь бел-чырвона-белым сьцягам.

Ганна Соусь:

Плянуецца, што заўтра ва ўрочышчы зьявяцца сьцягі Беларускай Партыі Свабоды й руху «Зубар». Сёньня ў лягеры дзяжурылі восем актывістаў.

7 лютага 2002

КІРАЎНІКІ АБЛАСНЫХ АРГАНІЗАЦЫЯЎ БНФ ДАЛУЧЫЛІСЯ ДА ВАХТЫ ПАМЯЦІ

Яны вырашылі, што сябры іхных арганізацыяў таксама возьмуць удзел у ратаваньні мэмарыялу.

Ганна Соусь:

Першае, што заўважаеш, падыходзячы да Курапатаў, гэта бел-чырвона-белы сьцяг, усталяваны ля намёту валанцёраў. Амонаўцы, якія дзяжураць ва ўрочышчы, пакуль ніяк на яго не рэагуюць. Летась міліцыянты неаднойчы патрабавалі ад валанцёраў зьняць сьцяг.

Мінулую ноч у лягеры правялі тры кіраўнікі абласных арганізацыяў Партыі БНФ: з Магілёўшчыны – Анатоль Фёдараў, з Гарадзеншчыны – Мікола Байсюк і зь Меншчыны – Валянцін Баранаў. Раніцай я засьпела ў намёце Міколу Байсюка.

БАЙСЮК: Мы вырашілі падтрымаць людзей у Курапатах. Мы не павінны быць убаку, бо ўсё Адраджэньне ў Беларусі пачалося з Курапатаў і Зянона Пазьняка. Прафэсар Астроўскі быў першы з нашых рэгіянальных прадстаўнікоў, хто тут начаваў. Людзі на Гарадзеншчыне ведаюць пра Курапаты. Адзін выпадковы кіроўца сказаў мне вельмі проста: «Ніколі ня будзе шчасьця на гэтай дарозе. Дарога, якая прайшла па касьцях людзей, ня будзе шчасьлівай».

Гаворыць Сяржук Высоцкі:

— Калі прыяжджаюць людзі-аднадумцы з розных куткоў Беларусі, узьнікае адчуваньне, што мы адзіная сіла, што беларускі супраціў – гэта рэальная рэч, і што мы – вялікі народ.

8 лютага 2002

АМОНАЎЦЫ ПАТРАБУЮЦЬ ЗЬНЯЦЬ СЬЦЯГ

Раніцай у Курапаты прыехаў маёр міліцыі й пачаў распытваць валанцёраў пра артыкул «Фашизм наступает», які быў надрукаваны больш за тыдзень таму ў «Белорусской деловой газете».

Ганна Соусь:

Артыкул у «БДГ» быў напісаны з нагоды прэсавай канфэрэнцыі лідэра Беларускай Партыі Свабоды Сержука Высоцкага, які распавядаў пра напады на абаронцаў Курапатаў прыхільнікаў руху РНЕ й скінгедаў. Маёр міліцыі меркаваў, што гэтыя бойкі былі ў Курапатах, тады як насамрэч яны адбываліся на Кастрычніцкай плошчы Пасьля ад’езду маёра да валанцёраў падышлі амонаўцы, якія сёньня дзяжурылі ва ўрочышчы, і прапанавалі зьняць бел-чырвона-белы сьцяг каля намёту Паводле Алеся Гетмана, амонаўцы зьбіраліся нават самі прыбраць сьцяг, але ім перашкодзіла тое, што ў Курапаты прыехалі карэспандэнты польскага тэлеканалу «TVP1».