Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

8 лютага 2002

АБМЕРКАВАЛІ ПРАЕКТ МЭМАРЫЯЛУ

Гэтаму было прысьвечанае паседжаньне грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты».

Ганна Соусь:

Праект канцэпцыі падрыхтавала рабочая група на чале з мастаком Аляксеем Марачкіным. Аўтары зыходзяць з таго, што Курапаты — адзінае ў Беларусі з шырока вядомых месцаў масавых расстрэлаў. І таму Курапаты павінны мець статус гісторыка-ляндшафтнага помніка найвышэйшай катэгорыі й быць пад аховай дзяржавы й апекай усяго грамадзтва. Па пэрымэтры ўрочышча належыць усталяваць агароджу, узьвесьці ўваходныя брамы, пры якіх мець ахову. Пастаўлены ў 1989 годзе Крыж Пакутаў застаецца дамінантай будучага мэмарыялу. Цалкам некранутымі варта пакінуць ямы-пахаваньні, бо яны найбольш моцна ўзьдзейнічаюць на сьвядомасьць і ўяўленьне людзей. Аўтары канцэпцыі лічаць нямэтазгодным узьвядзеньне на месцы закладнога каменя мэмарыяльнага комплексу «з бэтону ці мэталу», або нейкага будынку, нават храму. Храм і музэй павінны быць вынесеныя за межы ахоўнай зоны, каб выключыць любыя земляныя работы на гэтай тэрыторыі.

Гаворыць адзін з распрацоўнікаў культуроляг Вацлаў Арэшка:

— Трэба максымальна захаваць тое, што ёсьць — алея, крыжы — гэта ўсё мусіць стаць асновай для далейшага разьвіцьця мэмарыялу. Астатняе мусіць натуральна разьвівацца ўжо з таго, што складаецца.

Паводле каардынатаркі грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты» Ірыны Жыхар, абмеркаваньне канцэпцыі мэмарыялізацыі ня будзе простым.

Прыкладам, пасьля таго, як надоечы ў этэры Радыё Свабода мастак Аляксей Марачкін распавёў пра сваё бачаньне будучага мэмарыялу, да сяброў ініцыятывы пачалі зьвяртацца вязьні сталінскіх лягераў. Гаворыць Ірына Жыхар:

— Яны не пагаджаюцца, каб гэта быў ляндшафтны помнік. Хочуць, каб гэта было нешта манумэнтальнае. Я ведаю, што Беларускі камітэт міру абмяркоўваў учора свой сымбаль, і яны хочуць прапанаваць яго грамадзкасьці. У іх гэта такая падкова — знак прымірэньня. Але наша задача — каб усё грамадзтва ўзяло ўдзел у абмеркаваньні.

9 лютага 2002

АБАРОНЦАМ НЕ ХАПАЕ ДРОВАЎ

Яны зьбіраюць сухое гальлё вакол урочышча і чакаюць панядзелка, калі прыедзе камісія зь лясьніцтва і вызначыць, якія дрэвы ў лесе можна высекчы й пусьціць на дровы.

Альгерд Невяроўскі:

У курапацкім лягеры я засьпеў трох чалавек — гэта Пятрусь Чуб, Васіль Парфянкоў і Антон Шкурынскі. Іншыя абаронцы апошнім часам ці моцна стаміліся, ці пачалі хварэць на грып, і таму сябры далі ім адпачынак Антон гаворыць, што апошнім часам у лягеры не хапае дроваў, а лесьнікі забараняюць секчы дрэвы нават у адлеглым ад Курапатаў лесе. Праўда, лесьнікі абяцалі прыйсьці ў панядзелак і паказаць дзялку, дзе можна праводзіць высечку. Абаронцы прызначылі на гэты дзень талаку. Гаворыць Антон Шкурынскі:

— У панядзелак прыйдзе шмат людзей ад розных арганізацыяў — ад Маладога Фронту, БПС, «Зубра». Лесьнікі будуць пілаваць дровы, а нашая задача — пасекчы іх і перанесьці сюды.

Пакуль я размаўляў з Антонам, у лягер прыйшлі Пятрусь і Васіль, якія хадзілі па харчы. Учора сябры грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты» выдзелілі валанцёрам трохі грошай, на якія хлопцы купілі кілбасы, некалькі вэнджаных рыбінаў і хлеба. Учора міліцыянты прымусілі валанцёраў зьняць бел-чырвона-белы сьцяг. Распавядае добраахвотнік Пятрусь:

— Адбыўся невялікі канфлікт. Яны пачалі казаць: «Здыміце гэтую анучу, а то мы дапаможам і павесім яе вам на ныркі». Мы спачатку не здымалі, але потым прыйшлося зьняць.

Валанцёры гавораць, што зьнялі сьцяг, каб не правакаваць менскіх гарадзкіх міліцыянтаў, якія апошнімі днямі >часта прыяжджаюць у Курапаты. А з амонаўцамі Менскай >вобласьці, што таксама патрулююць урочышча, у валанцёраў наладзіліся добрыя адносіны, як і з будаўнікамі, што >цяпер робяць падземны пераход. >Учора паўдня ў Курапатах разам з валанцёрамі правяла >група першага каналу польскага тэлебачаньня, якая здымае фільм пра палітычныя рэпрэсіі ў Беларусі.

11 лютага 2002

У КУРАПАТАХ ПАЧАЛАСЯ ЭПІДЭМІЯ ГРЫПУ

Мінулую ноч разам з валанцёрамі правёў кіраўнік Гомельскай рады Маладога Фронту Дзяніс Чыкалёў.

Ганна Соусь:

Падземны пераход яшчэ не дабудаваны, ногі тонуць у сьлізкай гліне, паўсюль лужыны. Ля намёту валанцёры выкапалі канавы, каб не залівала вадой. У лягеры сустракаю маладафронтаўца Дзяніса Чыкалёва з Гомеля. Летась ён каля месяца браў удзел у вахце памяці, 8 і 9 лістапада хлопца двойчы затрымлівалі амонаўцы. Тады ж Дзяніса моцна зьбілі. Дзяніс распавёў, што хутка ва ўрочышча прыедуць новыя добраахвотнікі з Гомеля. Дарэчы, у ягоным горадзе ёсьць свае Курапаты.

ДЗЯНІС: У нас у Гомелі за Навабеліцай ёсьць 9-ы кілямэтар па Чарнігаўскай шашы — там таксама месца пахаваньня ахвяраў сталінскіх рэпрэсіяў. І там стаіць сьцяна, збудаваная рабочымі, і нейкі зьліў. Мы зьбіраемся зрабіць там мэмарыял. Фарбу зараз зьбіраем, крыху цяплей стане, дык пачнем фарбаваць.

У Курапатах дождж, таму валанцёры часова зьнялі бел-чырвона-белы сьцяг — каб не сапсаваць Мінулым тыднем амонаўцы прымушалі іх зьняць сьцяг, але ў выходныя сытуацыя зьмянілася. Распавядае Антон Шкурынскі:

— Прыходзіў гарадзкі міліцыянт, назваў сябе — як належыць. Запытаўся, як нашыя справы. Мы сказалі, што ўсё добра, толькі вось сьцяг прымушаюць здымаць. Дык міліцыянт сказаў: «Вешайце колькі заўгодна, хай увесь час вісіць. Калі што, клічце нас».

У валанцёраў праблемы з дровамі. Лесьнікі вызначылі сухія дрэвы для высечкі і сёньня мусілі прыехаць, каб іх сьпілаваць, але чамусьці не зьявіліся. А бязь іхнага дазволу валанцёры ня хочуць валіць дрэвы, каб іх потым не абвінавацілі ў незаконнай высечцы. Алесь Гетман сёньня быў старшым у лягеры.

ГЕТМАН: Зараз з харчаваньнем стала лепш. На ўправе БНФ стаіць скарбонка для грашовых ахвяраваньняў «Для абароны Курапатаў». І вось на грошы з той скарбонкі мы будзем набываць ежу. Надвор’е вельмі дрэннае, і амаль усе валанцёры хварэюць на грып. Я таксама хварэю, у Антося таксама пачаўся грып. Некаторыя ўвогуле зьехалі дахаты, таму што грып вельмі моцны.

12 лютага 2002

КАМІТЭТ МІРУ РАСПРАЦАВАЎ УЛАСНУЮ КАНЦЭПЦЫЮ МЭМАРЫЯЛУ

і накіраваў яе прэм’ер-міністру Генадзю Навіцкаму, а таксама кіраўнікам Нацыянальнага сходу Вадзіму Папову й Аляксандру Вайтовічу.

Ганна Соусь:

Летась менавіта з ініцыятывы Беларускага камітэту міру некаторыя дэпутаты палаты прадстаўнікоў вырашылі вынесьці на наступную сэсію пытаньне аб мэмарыялізацыі Курапатаў. Размаўляючы са старшынём Камітэту Іванам Кірычэнкам, я зьвяртаю ўвагу на тое, што фармулёўка расплывістая — рэпрэсіі не названыя ні палітычнымі, ні сталінскімі. Іван Кірычэнка тлумачыць: