Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

ШКУРЫНСКІ: Думаю, што доўга. Пакуль ня будзе зроблены мэмарыял, трэба ахоўваць. Можа, пазьней ужо не ў намёце, але будзем патрулямі сюды хадзіць.

— Вы са сваімі сваякамі з Расеі зьвязваецеся, размаўляеце... Як яны ставяцца да таго, што Вы тут?

— Бацька сказаў бы «добра», таму што ён ведае, што гэта — мая справа, і я раблю яе шчыра. Нельга даць загінуць памяці.

Пры ўваходзе ў намёт вісяць два самаробныя сталёвыя мячы — дзесяць і дванаццаць кіляграмаў. Валанцёры часам наладжваюць адмысловыя турніры і, як рыцары ў старажытныя часы, спаборнічаюць зь мячамі ў руках. І сёньня, калі я сыходзіла, валанцёры Глеб Вязоўскі й Антось Шкурынскі распачалі спаборніцтва.

19 лютага 2002

МІЖНАРОДНЫ КОНКУРС НА ПРАЕКТ МЭМАРЫЯЛУ

Сябры грамадзкіх ініцыятываў «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты» і «Моладзь у абарону Курапатаў» прэзэнтавалі праект канцэпцыі мэмарыялу журналістам.

Ганна Соусь:

Курапаты ёсьць месцам згубы ахвяраў палітычных рэпрэсіяў, нацыянальным нэкропалем, абагульненым вобразам усіх ахвярных могілак у Беларусі. З канца 1980-х гадоў і па сёньняшні дзень ва ўрочышчы адбываецца стыхійная мэмарыялізацыя. З гэтага сыходзілі аўтары праекту канцэпцыі. Вось яе асноўныя тэзы:

Дзяржава павінна забясьпечыць ахоўны статус урочышча як гісторыка-культурнай каштоўнасьці першай катэгорыі. Паводле беларускіх традыцыяў ушанаваньня й аздабленьня могільнікаў, па ўсім пэрымэтры ахоўнай зоны належыць устанавіць агароджу, а таксама ўзьвесьці ўваходную браму. Устаноўлены ў 1989 годзе Крыж Пакутаў павінен застацца дамінантай будучага мэмарыялу.

Аўтары канцэпцыі лічаць мэтазгодным узьвесьці на месцы закладнога каменя помнік ці кампазыцыю, адпаведную й сумаштабную тэрыторыі могiлак. Храмы розных канфэсіяў і Музэй ахвяраў таталітарызму трэба вынесьці за межы ахоўнай зоны, каб выключыць любую магчымасьць земляных работаў у Курапатах. Мастак Аляксей Марачкін акцэнтуе ўвагу на некаторых прынцыповых момантах канцэпцыі, якія адрозьніваюць яе, прыкладам, ад канцэпцыі Беларускага камітэту міру.

МАРАЧКІН: У паралельных прапановах акцэнтуецца, што Курапаты — гэта знак прымірэньня. Не зразумела, каго й з кім будзе прымірэньне. Курапаты — гэта знак пакаяньня, знак ахвяраў палітычных рэпрэсіяў.

Што да фінансаваньня будучага мэмарыялу, дык паводле культуроляга Вацлава Арэшкі, яно можа адбывацца наступным чынам:

— Разьлічваць на істотную дапамогу дзяржавы не прыходзіцца. Хутчэй за ўсё, асноўнай крыніцай фінансаваньня можа стаць усенародны збор сродкаў.

Ці скаардынавалі свае дзеяньні актывісты грамадзянскіх ініцыятываў з будаўнікамі, што займаюцца цяпер пашырэньнем кальцавой дарогі ля Курапатаў? На гэтае пытаньне адказвае Мая Кляшторная:

— Мы абмежавалі іх тэрыторыю. Яны абавязаныя працаваць у межах той тэрыторыі, якая непасрэдна патрэбная ім для будоўлі. Яны дапамогуць і ў тым, каб паставіць знакі, засталбіць тэрыторыю.

Працягвае мастак Аляксей Марачкін:

— Пасьля таго, як улады праклалі дарогу, яны не прыпыняцца й пачнуць нешта будаваць. І тады гэтая канцэпцыя, якая прайшла апрабаваньне, абмеркаваньне, будзе тым тормазам ці кантролем таго, што будзе рабіцца ўладай.

Актывісты грамадзкіх ініцыятываў прапануюць усім жыхарам Беларусі ўзяць удзел у грамадзкім абмеркаваньні праекту. Яны зьбіраюцца правесьці адмысловыя сходы дзеля абмеркаваньня канцэпцыі ў іншых месцах згубы ахвяраў палітычных рэпрэсіяў у Беларусі, а іх вядома каля 70. Праз два месяцы пасьля ўнясеньня адмысловых зьменаў і прапановаў плянуецца абвесьціць міжнародны конкурс на праект Мэмарыялу ахвярам масавых палітычных рэпрэсіяў у Курапатах.

20 лютага 2002

НАД КУРАПАТАМІ — БЕЛ-ЧЫРВОНА-БЕЛЫ СЬЦЯГ

У лягеры застаецца няшмат валанцёраў. Многія па-ранейшаму хварэюць на грып.

Альгерд Невяроўскі:

Сёньня ў Менску значна пахаладала, падняўся моцны вецер. Калі раніцай я падыходзіў да курапацкага намёту, валанцёры толькі скончылі аднаўляць павалены ветрам комін печкі-«буржуйкі». У самім намёце было досыць халодна, і шасьцёра валанцёраў, пераважная большасьць якіх хварэе на грып, спрабавалі рэшткамі дроваў распаліць печку. Гаворыць Васіль Парфянкоў:

— У аднаго з валанцёраў, Антося, сёньня была вялікая тэмпэратура — 38,8. Вось у Чуба таксама флюс. Усе хварэюць. Зараз толькі самыя стойкія засталіся.

Мінулай ноччу ў лягеры заставаліся чатыры чалавекі, сёньня раніцай прыйшлі яшчэ двое. Напрыклад, непаўналетняя актывістка Маладога Фронту Іра Вяткіна прыходзіць у лягер ледзь не штодня і чым можа дапамагае хлопцам гатаваць ежу, весьці гаспадарку. Тыя валанцёры, што адчуваюць сябе адносна нядрэнна, сёньня займаліся нарыхтоўкай дроваў.

Сёньня валанцёры абмяркоўвалі прэзэнтаваную ўчора канцэпцыю мэмарыялізацыі Курапатаў. Кажа Васіль Парфянкоў:

— Вельмі не падабаецца, што яны ўсё вырашылі бяз нас. Яны хочуць паставіць тут лаўкі нейкія. Ня трэба тут ніякіх лавак. Плотам можна абнесьці, каб было відаць, што тэрыторыя ахоўваецца. І вартаўніка сюды пасадзіць.

Учора жыхары курапацкага лягеру зноў паднялі на флагштоку бел-чырвона-белы сьцяг. Міліцыянты гэтым разам ня мелі да валанцёраў прэтэнзіяў, а наадварот, сказалі, што іхная задача — падтрымліваць парадак і ахоўваць жыхароў лягеру.

21 лютага 2002

151 ДЗЕНЬ ПРАЦЯГВАЕЦЦА ВАХТА МОЛАДЗІ

У лягеры абаронцаў знаходзіліся тры валанцёры.

Ганна Соусь:

Тым часам пры Беларускім Саюзе Мастакоў створаная экспэртная камісія «Нэкропаль Курапаты». У яе ўвайшлі вядомыя мастакі й мастацтвазнаўцы, якія зоймуцца наладжваньнем міжнароднага конкурсу на найлепшы праект мэмарыялу. У плянах камісіі — правядзеньне мастацкіх аўкцыёнаў дзеля збору сродкаў на мэмарыял.

22 лютага 2002

АБАРОНЦЫ ЗЫЧАЦЬ ПЕРАМОГІ БЕЛАРУСКІМ ХАКЕІСТАМ

Паводле Сержука Высоцкага, перамога беларускіх хакеістаў над швэдамі пэўным чынам зьвязаная і з барацьбой за Курапаты.

Ганна Соусь:

Яшчэ ідучы падземным пераходам, чую гук пілы. Каля намёту Сяржук Высоцкі й жыхар Зялёнага Лугу спадар Яўген пілуюць дровы.

ВЫСОЦКІ: Вось такое бервяно, калі пакалоць, то якраз хопіць на цэлы дзень дакладна й яшчэ на частку ночы.

У валанцёраў нарэшце скончыліся праблемы з ацяпленьнем намёту. Працягвае Глеб Вязоўскі:

— Учора спадар Валянцін прывез грузавік дроваў. Сёньня ізноў былі замаразкі, мінус дзесяць, але ж пратрымаліся.

Глеб адчувае сябе не зусім добра, ён быў бадай адзіным з валанцёраў, хто дагэтуль не захварэў на грып, але цяпер хвароба, напэўна, адолела й яго. Валанцёры адзначаюць, што апошнім часам цікавасьць да Курапатаў павялічылася. Надоечы ў лягеры правёў ноч карэспандэнт «Белорусской газеты», ён цяпер рыхтуе рэпартаж пра абаронцаў Былі й іншыя наведнікі. Пра іх распавядае Антось Шкурынскі: