Николай Чергинец - За секунду да выстралу

— Не, не, мне проста трэба сёе-тое высветліць у вашага мужа. Дарэчы, ён у гэтыя дні нікуды не выязджаў?

— Выязджаў. Ён быў цэлы тыдзень у камандзіроўцы і прыехаў толькі ўчора ўвечары.

— Куды ён ездзіў?

— У Гомель. Вы мне скажыце, што здарылася?

— Я ж вам ужо сказаў: мне трэба пагаварыць з ім.

— Не, ён, напэўна, штосьці ў камандзіроўцы ўпароў.

Новікаў паціснуў плячамі:

— Дзіўны вы чалавек. Я вам кажу адно, вы мне — другое. Мне сапраўды трэба з ім пагаварыць.

Лейтэнант ужо быў не рады, што застаўся чакаць у доме, але ў гэты момант у калідоры пачуўся тупат, і ў дзвярах з’явіўся мужчына. Выглядаў ён гадоў пад пяцьдзясят, быў высокі, хударлявы. Цёмныя вочы запытальна глядзелі на незнаёмага чалавека.

«Яшчэ, чаго добрага, вырашыць, што чарговага палюбоўніка жонкі заспеў дома», — падумаў лейтэнант і сказаў:

— Мікалай Стэфанавіч, я — з міліцыі. Можа, вам лепш не распранацца, а прайсці са мной. Нам трэба пагаварыць па адным пытанні.

Гарбылеўскі пабляднеў. Ён паспрабаваў зноў зашпіліць гузікі, але рукі не слухаліся і моцна дрыжалі.

Гэта не выслізнула з-пад увагі оперупаўнаважанага.

Заўважыла гэта і гаспадыня. Яна падышла да мужа і спытала:

— Коля, што здарылася?

— Нічога, я хутка прыйду.

— Я пайду з табой!

— Не, не трэба. Ты пабудзь дома, я хутка.

Гарбылеўскі так разгубіўся, што нават стаў заікацца. Ён павярнуўся і выйшаў. Новікаву прыйшлося паспешна апранаць шапку і паліто.

Гарбылеўскага Новікаў дагнаў ужо за брамкай. Той спытаў:

— Куды мы пойдзем?

— У міліцыю, там і пагаворым.

У душы Новікаў праклінаў сябе за тое, што не папрасіў машыну. Гэтыя хвіліны былі самымі прыдатныя для гутаркі з Гарбылеўскім. Ён разгублены, і лёгка можна распазнаць, калі ён будзе казаць праўду, а калі маніць,

«Пакуль будзем дабірацца да аддзялення, — думаў лейтэнант, — ён, напэўна, супакоіцца і падрыхтуецца да допыту».

Так яно і здарылася. Калі Новікаў увёў Гарбылеўскага ў кабінет следчага, той ужо ўзяў сябе ў рукі. Ён з найгранай самаўпэўненасцю сказаў:

— Не разумею, навошта я спатрэбіўся вам? Жыву не ў гэтым раёне, і дзеля чаго мяне цягнуць з аднаго канца горада ў другі?

Следчы Весялуха быў вопытным работнікам. Ён зразумеў стан Гарбылеўскага, спакойна адказаў:

— Не мы вінаватыя ў тым, што вы тут апынуліся.

— Ну і не я ж.

Новікаў паклаў перад следчым лісток паперы, на якім напісаў дадзеныя Гарбылеўскага, і Весялуха, зазірнуўшы ў яго, прадоўжыў:

— Менавіта вы, Мікалай Стэфанавіч, прымусілі нас гэта зрабіць, і каб не марнаваць дарма час, папрашу растлумачыць, ці ведаеце вы Леакадзію Іванаўну Бузанінаву, адміністратара гасцініцы?

Гарбылеўскі паспешна адказаў:

— Не, не ведаю і ўпершыню чую пра такую.

— Ці так? — іранічна ўсміхнуўся следчы і павярнуўся да Новікава: — Іван Іванавіч, вы не пыталі ў таварыша Гарбылеўскага, дзе ён учора знаходзіўся?

— Не, я думаў, што ў гэтым няма неабходнасці, лічачы, што ён сам усё добра памятае і раскажа.

Весялуха зноў звярнуўся да Гарбылеўскага:

— Так што не трэба спяшацца з адказам. Думайце, перш чым гаварыць, Мікалай Стэфанавіч.

Следчы дастаў чысты бланк пастановы, хутка запоўніў яго і сказаў Новікаву:

— Іван Іванавіч, я вынес пастанову пра дактыласкапіраванне таварыша Гарбылеўскага і пакуль буду дапытваць яго, вы з’ездзіце з дактакартай да экспертаў. Думаю, што нам іх заключэнне спатрэбіцца.

Хвілін праз дзесяць Новікаў, выпрасіўшы ў дзяжурнага палутарку, хвалюючыся, ехаў з дактакартай Гарбылеўскага да экспертаў. А хвалявацца было ад чаго. На ўзятых з месца здарэння бутэльках з-пад гарэлкі былі выяўлены сляды пальцаў рук. Некаторыя з іх належалі забітай, але меліся і сляды, пакінутыя рукамі іншай асобы..

Прайшла яшчэ гадзіна, і Новікаў з кабінета экспертаў патэлефанаваў дзяжурнаму аддзялення міліцыі. Яму адказаў старшына Сафонаў. Лейтэнант папрасіў:

— Слухай, Сафонаў, зрабі добрую справу. Падыдзі да Весялухі і папрасі яго да тэлефона, а сам пакуль пабудзь у яго кабінеце.

Праз некалькі хвілін у трубцы пачуўся голас следчага:

— Весялуха слухае!

— Андрэй Яўгенавіч, гэта Новікаў. Ну як Гарбылеўскі, кажа праўду?

— Не. Стаіць на тым, што не ведае яе, і ўсё тут.

— Нічога, цяпер перадумае, гэта ён пакінуў на бутэльках сляды пальцаў рук.

— Што ты кажаш! Вось выдатна! Заключэнне гатова?

— Хвілін праз пяток скончаць пісаць.

— Добра. Прывозь яго, а я цяпер пайду працягваць допыт.

Неўзабаве Новікаў быў у аддзяленні. Ён адразу ж накіраваўся ў кабінет Весялухі. Той якраз скончыў допыт.

— Прачытайце і падпішыце кожны ліст пратаколу допыту.

Гарбылеўскі пачаў чытаць, а Новікаў, перавёўшы дух, зняў паліто, шапку, павесіў іх на вешалку і прысеў на крэсла, якое стаяла ўзбоч ад Весялухі, які моўчкі назіраў за аператыўнікам, даючы таму права ўзяць ініцыятыву на сябе.

Новікаў пачакаў, пакуль Г арбылеўскі дачытае пратакол, і, калі той пацягнуўся па ручку, каб распісацца, спакойна сказаў:

— Не спяшаецеся, Мікалай Стэфанавіч. Прачытайце спачатку гэта. — Лейтэнант працягнуў Гарбылеўскаму заключэнне эксперта і патлумачыў: — У кватэры Бузанінавай, знаёмства з якой вы адмаўляеце, мы выявілі на стале дзве пустыя бутэлькі з-пад гарэлкі, на якіх маюцца сляды пальцаў і часткі далоняў вашых рук.

Весялуха таксама далучыўся да гутаркі:

— Да гэтага трэба дадаць, што ў той жа кватэры на стале мы знайшлі газе­ту «Советская Белоруссия», на якой быў напісаны ваш адрас. Не сумняваюся, што пры допыце паштальён пацвердзіць, што гэтую газету ён даставіў своечасова да вас дамоў, а вось якім чынам яна патрапіла ў кватэру Бузанінавай — тлумачыць вам. І яшчэ, на спінцы ложка Леакадзіі Іванаўны мы выявілі вось гэту штучку. — Весялуха ўстаў і, падышоўшы да сейфа, дастаў з яго шлейкі.

Новікаў ледзь прыкметна падміргнуў Весялуху.

— Андрэй Яўгенавіч, можа, пакуль вы будзеце заканчваць допыт, я з’езджу хуценька дамоў да Мікалая Стэфанавіча, прад’яўлю жонцы газету, а заадно і шлейкі, а раптам яна апазнае, каму яны належаць.

Твар Г арбылеўскага пабарвавеў, ён паклаў на стол пратакол допыту і глуха сказаў:

— Не трэба нікуды ездзіць. Я сам усё раскажу. — Ён памаўчаў, сабраўся з думкамі, а затым нечакана стукнуў кулаком па стале. — Чорт бы пабраў гэтую бабу! Звалілася мне як снег на галаву. Уліп у гісторыю, а зараз хоць вешайся!

— Навошта вешацца? — спакойна заўважыў Весялуха. — Калі чалавек трапіў у цяжкае становішча, ён павінен шукаць з яго выйсце.

— Так, гэта так. Дык вось, слухайце... Пазнаёміўся я з Леакадзіяй Іванаўнай год назад. Пасябравалі, мне нават здавалася, што я пакахаў яе. У самога з жонкай жыцця не атрымалася. Жывём пад адным дахам як чужыя, дзяцей шкада. Пачалі мы сустракацца з Леакадзіяй, я дапамог ёй уладкавацца ў гасцініцу адміністратарам. Праўда, не падабалася мне, што ўжо занадта шмат у яе сябровак і знаёмых завялося. То нумар камусьці патрэбен, то пагаварыць у яе на кватэры трэба, а то проста ў каханне пагуляць... Не па душы мне ўсё гэта было. Спрабаваў я казаць ёй — не разумела, жартамі адказвала, смяялася. Але аднойчы, гэта было месяцы два назад, яна сама пачала турбавацца, чагосьці перажываць, утойваць ад мяне. Неяк намякнула, што яна баіцца нейкіх людзей, але, калі я пачаў высвятляць прычыну, Леакадзія нічога не сказала. І вось учора здарылася тое, чаго яна баялася. Я прыехаў з камандзіроўкі на дзень раней і вырашыў правесці яго разам з Леакадзіяй. Купіў дзве бутэлькі гарэлкі і пайшоў да яе дамоў. Леакадзія ведала, што я прыйду. У яе быў выходны дзень, яна чакала мяне. Мы выпілі... Раптам пачуўся стук ва ўваходныя дзверы. Я вызірнуў і ледзь не самлеў. На ганку стаяла жанчына, апранутая ў чорнае трусінае футра. Твару яе я не бачыў, бо жанчына стаяла да мяне бокам. Мая жонка таксама носіць чорнае футра, і я чамусьці вырашыў, што гэта яна, і, скажу вам шчыра, вельмі спалохаўся і разгубіўся. Думаю, што рабіць? Раз жонка прыйшла сюды, то, напэўна, ёй хтосьці падказаў, а гэта значыць, што яна будзе стукаць, пакуль ёй не адкрыюць. Ды і вокны можа палкай пабіць. Увогуле, схапіў я ў бярэмя свае рэчы і кажу Леакадзіі: «Я на гарышчы схаваюся, а ты ўпусці яе, скажаш, што спала, таму і не адкрывала. Мяне ты ніколі не бачыла».