Николай Чергинец - За секунду да выстралу

— Таварышы, хачу вам даручыць адно заданне. На ўскраіне горада, за апошнімі дамамі, у полі стаіць стог сена. Справа ад яго тэрыторыя трэцяга аддзялення, злева — наша.

— На нічыйнай паласе стаіць, — усміхнуўся Падрэзаў.

— Выходзіць, што так. Хлапчукі, якія ўначы пасвяць коней, сталі заўважаць, што пасля поўначы да стога сена з лесу падкрадаецца чалавек і ранкам, калі яшчэ не рассейваецца туман, сыходзіць назад у лес. Яны сцвярджаюць, што ён узброены аўтаматам.

— Сямён Антонавіч, у нас жа ёсць тры арыенціроўкі пра тое, што невядомы, пагражаючы аўтаматам, рабаваў людзей.

— Не тры, а ўжо чатыры. Гадзіну назад прыйшло паведамленне, што ён абстраляў з аўтамата саўгасную машыну, забіў вадзіцеля, галоўнага бухгалтара і маладога хлопца.

Яны везлі вялікую суму грошай, якую злачынец забраў. Месца здарэння знаходзіцца ў дваццаці кіламетрах ад гэтага стога. Цалкам верагодна, што гаворка ідзе пра аднаго і таго ж чалавека. Характэрна, што паблізу таго месца, дзе начуе невядомы, такіх рабаванняў не зарэгістравана. Я дамовіўся з начальнікам трэцяга аддзялення Купрэйчыкам. Ён таксама выдзеліць сваіх супрацоўнікаў. Лічу, што схавацца вам лепш за ўсё ў стозе і чакаць. Калі з’явіцца, браць не спяшайцеся, магчыма, ёсць сэнс даць яму заснуць. Майце на ўвазе, аўтамат — не пісталет. Таму калі ўжо страляць давядзецца, то трэба біць з блізкай адлегласці не даць яму пусціць у ход сваю зброя. Вазьміце з сабой акрамя зброі ліхтарыкі і будзьце асцярожныя. Добра б яго ўзяць жывым. Ясна?

— Ясна, таварыш маёр! Нам адпраўляцца адразу ж?

— Неадкладна. Я хачу, каб вы крыху раней апынуліся на месцы. Стог вам пакажа хлапчук, які цяпер знаходзіцца ў трэцім аддзяленні ў Купрэйчыка. Гэты хлапчук жыве там недалёка. Пасля таго, як ён пакажа стог, адвядзіце яго да бацькоў. Ясна?

— Так точна! Дазвольце ісці?

— Давайце, хлопцы.

44 Купрэйчык

Купрэйчык здагадаўся, навошта яго выклікаюць да начальніка ўпраўлення. Супрацоўнік, які патэлефанаваў капітану, сказаў, каб той узяў з сабой матэрыялы пра крадзеж са сталовай, што рыхтавалі хлапчукі. Купрэйчык успомніў і дзіўныя паводзіны свайго намесніка маёра міліцыі Баранніка, які пазбягаў сустрэч з ім, а калі выпадкова і трапляўся насустрач, то адводзіў у бок вочы. Купрэйчык думаў, што Бараннік цураецца яго з-за спрэчкі пасля гутаркі пра гэтых хлапчукоў, і не надаваў асаблівага значэння, лічачы, што пройдзе некаторы час, Бараннік астыне, і ўсё стане на месца. Але атрымаўшы загад з’явіцца з матэрыялам да начальніка ўпраўлення, Купрэйчык зразумеў, чаму намеснік апошнім часам паводзіў сябе так дзіўна.

Капітан, ледзь спраўляючыся з непрыемным пачуццём, якое вярэдзіла душу, папрасіў у начальніка крымінальнага вышуку матэрыял, паклаў яго ў старую, пашарпаную папку і паехаў дахаты пераапранацца. Ва ўпраўленне, ды яшчэ да начальства, неабходна з’яўляцца ў форме.

Начальнік упраўлення, пажылы, са стомленым бледным тварам — відавочна, цяжкая рана, атрыманая на фронце, непакоіла яго, — быў хмурны. Ён паважаў і любіў маладога рашучага капітана, які прайшоў усю вайну ў разведцы. І вось цяпер перад ім на стале ляжаў афіцыйны рапарт маёра Баранніка, які вінаваціў свайго начальніка ў палітычнай блізарукасці і ўтойванні злачынства, у абразлівым стаўленні да аўтара рапарта.

Палкоўнік разумеў, што ўсё напісанае — глупства. Але ён вельмі добра ведаў Баранніка. Самалюбівы, які любым спосабам рваўся да больш высокіх пастоў, ён, калі адмовіцца ад праверкі яго рапарта, не спыніцца на гэтым і, вядома, будзе пісаць далей. А гэта значыць, што Купрэйчыку давядзецца тлумачыць усё ў яшчэ больш высокіх інстанцыях, тузаць нервы, марнаваць дарэмна час. Начальнік упраўлення спачатку хацеў даручыць разабрацца па рапарце сваім падначаленым, але потым перадумаў і выклікаў Купрэйчыка да сябе.

Купрэйчык увайшоў у кабінет і далажыў:

— Таварыш палкоўнік, капітан Купрэйчык па вашым загадзе прыбыў!

— Дабрыдзень, Аляксей Васільевіч! Праходзіце, прысаджвайцеся і прачытайце вось гэта. — палкоўнік грэбліва, двума пальцамі ўзяў рапарт і працягнуў яго капітану.

Купрэйчык прымусіў сябе дачытаць да канца і, ледзь стрымліваючыся ад гневу, сказаў:

— Выпадак з хлапчукамі апісаны правільна, толькі матывы не тыя, а абвінавачванні ў мой адрас — безгрунтоўныя і брудныя. — Капітан паклаў перад начальнікам упраўлення матэрыялы і падрабязна далажыў аб тым, што адбылося.

Палкоўнік слухаў моўчкі, толькі па яго худым твары хутка хадзілі вужлакі, цяжкі погляд упёрся ў нейкую кропку на стале, нібы яму, пажылому чалавеку, які ніколі не баяўся глядзець праўдзе ў вочы, цяпер было сорамна перад сваім падначаленым.

Купрэйчык замоўк, і ў кабінеце наступіла цішыня. Яна зацягвалася і рабілася ўсё больш гнятлівай. Капітан, разумеючы, што любая праверка патрабуе пісьмовага тлумачэння, прапанаваў:

— Мне напісаць.

Але палкоўнік не даў яму дагаварыць:

— Не трэба. Я сам напішу. — Убачыўшы, як здзіўлена паглядзеў на яго капітан, дадаў: — Складу даведку, што разабраўся асабіста, і — справе канец. Ну, а што да Баранніка, то не дзівіцеся. Я ў яго асабістай справе бачыў, што ён не першы раз піша такія рапарты. Праўда, ніводнага рапарта з просьбай накіраваць яго на фронт не знайшоў. Мы падумаем, якую работу яму даручыць, каб ён урэшце змог справіцца з ёй.

Палкоўнік штосьці дастаў з шуфлядкі, схаваў руку за спіну, усміхаючыся абышоў стол, спыніўся каля Купрэйчыка. Капітан устаў. Працягваючы ўсміхацца, начальнік упраўлення сказаў:

— А зараз, Аляксей Васільевіч, пагаворым на прыемнейшую тэму. — І ён працягнуў Купрейчыку новыя маёрскія пагоны. — Надзявайце, вось гэтыя! Толькі што прыйшоў загад аб прысваенні вам звання маёра міліцыі. Віншую!

Купрэйчык разгубіўся і як хлапчук прамармытаў «дзякуй».

Ён выйшаў на вуліцу са змешаным пачуццём засмучэння і радасці. Здавалася, і засмучацца няма падстаў. Начальнік упраўлення ўсё зразумеў адразу ж, але ў душы Аляксея засталося непрыемнае пачуццё судакранання з ганебнасцю. Думкі пра новае званне, маёрскія пагоны адсунуліся на задні план. «Што рабіць? — думаў Купрэйчык пра свайго намесніка. — Як з ім працаваць? Адкуль у яго гэтулькі злосці, зайздрасці, нядобразычлівасці?»

Сеўшы ў палутарку, Купрэйчык, задумаўшыся, не заўважыў, як пад’ехалі да аддзялення міліцыі. Ён выйшаў з кабіны і адразу сутыкнуўся з Бараннікам. Той ад нечаканасці спыніўся і здзіўлена глядзеў на грудзі начальніка, упрыгожаныя чатырма баявымі ордэнамі і пяццю медалямі. Чаго-чаго, а гэтага, напэўна, Бараннік не чакаў. Ён лічыў Купрэйчыка выскачкам, чыімсьці любімчыкам. А перад ім стаяў баявы камандзір. Бараннік са спахмурнелым тварам моўчкі адышоў ад ганка.