Максим Дзевенис - Польские сказки / Baśnie polskie

W starej księdze raz wyczytał(в старой книге он однажды вычитал; księga – книга ) , jak diabła przywołać można(как дьявола можно призвать; diabeł – дьявол ) ; o północnej porze przeto cicho wychodzi z Krakowa(в полуночную пору = в полночь поэтому тихо выходит из Кракова; pora – время, пора; północ – полночь; o – в /при обозначении времени/ ) , kędy leczył w całym mieście(где он лечил во всём городе; miasto – город ) , i przybywszy na Podgórze(и прибыв на Подгуже; podgórze – подгорье, предгорье ) , zaczął biesa głośno wzywać(начал беса громко звать) . Stanął prędko zawezwany(встал он /перед ним/ быстро, вызванный; zawezwać – позвать, вызвать ) ; jak w one czasy bywało(как в те времена бывало) , zawarli z sobą umowę(заключили они между собой договор; zawrzeć umowę – заключить договор ) . Na kolanach zaraz diabeł napisał długi cyrograf(на коленях дьявол сразу написал длинное обязательство; cyrograf – уст. письменное обязательство ) , który własną krwią Twardowski(которое Твардовский собственной кровью; krew – кровь ) , wyciśniętą z serdecznego palca(выдавленной из безымянного пальца; palec serdeczny – безымянный палец ) , podpisał(подписал).

W starej księdze raz wyczytał, jak diabła przywołać można; o północnej porze przeto cicho wychodzi z Krakowa, kędy leczył w całym mieście, i przybywszy na Podgórze, zaczął biesa głośno wzywać. Stanął prędko zawezwany; jak w one czasy bywało, zawarli z sobą umowę. Na kolanach zaraz diabeł napisał długi cyrograf, który własną krwią Twardowski, wyciśniętą z serdecznego palca, podpisał.

Między wielu warunkami był ten główny(среди многих условий было то главное; między – между, среди; warunek – условие ) : że dopóty ni do ciała(что до тех пор ни до тела; dopóty – до тех пор ) , ni do duszy czart żadnego prawa nie ma(ни до души чёрт никакого права не имеет; prawo do czegoś – право на что-л. ) , dopóki Twardowskiego w Rzymie nie ułapi(пока Твардовского в Риме не схватит; dopóki – пока; до тех. пор, пока; łapać – ловить, хватать ).

Na mocy tej umowy diabłu(согласно этому договору, дьяволу; moc – сила; na mocy czegoś – в силу чего-л.; na mocy uchwały – согласно решению ) , jako swemu słudze(как своему слуге; swemu = swojemu; sługa – слуга ) , rozkazał naprzód(приказал сначала) , by z całej Polski srebro zaniósł w jedno miejsce i piaskiem dobrze przysypał(чтобы он со всей Польши серебро отнёс в одно место и песком хорошо = хорошенько присыпал; cały – целый, весь; zanieść – отнести; piasek – песок ) . Wskazał mu Olkusz [5] Город в Польше (Малопольское воеводство). (указал ему /на/ Олькуш; wskazać – показать, указать ) ; posłuszny służka dopełnił rozkaz wydany i z tego srebra powstała sławna kopalnia srebra w Olkuszu(послушный служка выполнил отданный /ему/ приказ, и из этого серебра возник знаменитый серебряный рудник в Олькуше; wydać – выдать; wydać rozkaz – отдать приказ, kopalnia – шахта, рудник ).

Między wielu warunkami był ten główny: że dopóty ni do ciała, ni do duszy czart żadnego prawa nie ma, dopóki Twardowskiego w Rzymie nie ułapi.

Na mocy tej umowy diabłu, jako swemu słudze, rozkazał naprzód, by z całej Polski srebro zaniósł w jedno miejsce i piaskiem dobrze przysypał. Wskazał mu Olkusz; posłuszny służka dopełnił rozkaz wydany i z tego srebra powstała sławna kopalnia srebra w Olkuszu.

Drugą rzecz kazał(другую вещь приказал) : do Pieskowej Skały [6] Пескова Скала – замок в Польше, расположенный в 25 км к северо-западу от Кракова в Малопольском воеводстве. by przyniósł skałę (в Пескову Скалу чтобы принёс скалу; do – в ) , wysoką(высокую) , przewrócił na dół najcieńszym końcem(перевернул вниз самым тонким концом; dół – низ; na dół – вниз; koniec – конец ) , ażeby tak wiecznie stała(чтобы она так вечно стояла) . Posłuszny giermek(послушный слуга; giermek – оруженосец; зд. слуга ) , jako pan kazał(как хозяин велел) , postawił skałę(поставил скалу) , co dotąd stoi i zwie się Skałą Sokolą(что до сих пор стоит и зовётся Скалой Сокола; dotąd – до сих пор ).

Drugą rzecz kazał: do Pieskowej Skały by przyniósł skałę, wysoką, przewrócił na dół najcieńszym końcem, ażeby tak wiecznie stała. Posłuszny giermek, jako pan kazał, postawił skałę, co dotąd stoi i zwie się Skałą Sokolą.

Wszystko, co jeno zażądał żywnie(всё, что только потребовал = пожелал; zażądać – потребовать; co się żywnie podoba – как заблагорассудится ) , miał na swoje zawołanie(имел по первому своему требованию; zawołanie – призыв, зов, клич; na zawołanie – по первому требованию ) ; jeździł na malowanym koniu(ездил на расписном коне) , latał w powietrzu bez skrzydeł(летал в воздухе без крыльев; skrzydło – крыло ) , w daleką drogę siadał na koguta i prędzej bieżał niż konno(в дальнюю дорогу садился на петуха и быстрее бежал, чем верхом; daleki – далёкий, дальний; prędki – быстрый; konno – верхом ) , pływał po Wiśle ze swoją kochanką wstecz wody bez wiosła i żagli(плавал по Висле со своей любовницей вспять воды = против течения без весла = вёсел и парусов; wstecz – назад, обратно, вспять; wiosło – весло; żagiel – парус ) , a jak szkło wziął do ręki(а как стекло взял = брал в руку; wziąć – взять ) , zapalał wioski na sto mil odległe(зажигал = поджигал деревни, находящиеся на расстоянии ста миль: «на сто миль отдалённые»; zapalać – зажигать; odległy – отдалённый; odegłość – расстояние ).

Wszystko, co jeno zażądał żywnie, miał na swoje zawołanie; jeździł na malowanym koniu, latał w powietrzu bez skrzydeł, w daleką drogę siadał na koguta i prędzej bieżał niż konno, pływał po Wiśle ze swoją kochanką wstecz wody bez wiosła i żagli, a jak szkło wziął do ręki, zapalał wioski na sto mil odległe.

Upodobawszy jedną pannę chciał się ożenić(полюбив одну барышню, хотел женится) , ale panna chowała we flaszce robaka i pod tym warunkiem obiecywała oddać temu rękę(но барышня прятала/хранила в бутылке червяка и при том условии обещала тому отдать руку; flaszka – бутылка; pod warunkiem – при условии ) , kto zgadnie co to za robak(кто отгадает, что это за червяк).

Twardowski, w ciemię nie bity(Твардовский, не лыком шит; ciemię – темя; nie w ciemię bity – не лыком шит: «не по темени битый/стукнутый» ) , przebrał się w dziada łachmany i przyszedł do ładnej panny(переоделся в лохмотья старика = стариковские лохмотья и пришёл к красивой барышне; dziad – дед; старик; przyjść – прийти; do – к ) . Pyta go zaraz(она его спрашивает сразу) , ukazując z dala flaszkę(показывая издали бутылку; dal – даль; z dala – издали ):

Upodobawszy jedną pannę chciał się ożenić, ale panna chowała we flaszce robaka i pod tym warunkiem obiecywała oddać temu rękę, kto zgadnie co to za robak.

Twardowski, w ciemię nie bity, przebrał się w dziada łachmany i przyszedł do ładnej panny. Pyta go zaraz, ukazując z dala flaszkę:

Co to za zwierzę(что это за животное) , robak czy wąż(червяк или змея)?

Kto to odgadnie(кто это отгадает; odgadnąć – отгадать ) , będzie mój mąż(будет мой муж).

A Twardowski odrzekł na to(а Твардовский ответил на это; odrzec – ответить ):

– To jest pszczółka(это пчёлка; pszczoła – пчела ) , mościwa panno(милостивая панна; mościwy = miłościwy – уст. милостивый; panna – панна /обращение к незамужней женщине/ ) ! Zgadł w istocie i wnet się ożenił(отгадал действительно и сразу женился; zgadnąć – отгадать; istota – сущность, суть; w istocie – действительно, в действительности, по существу ).

Co to za zwierzę, robak czy wąż? Kto to odgadnie, będzie mój mąż.

A Twardowski odrzekł na to:

– To jest pszczółka, mościwa panno! Zgadł w istocie i wnet się ożenił.

Pani Twardowska na rynku Krakowa ulepiła z gliny domek(пани Твардовская на (на рыночной площади Кракова слепила из глины домик; pani – пани, госпожа /вежливое наименование замужней женщины/; rynek – рынок; рыночная площадь ) ; w nim przedawała garnki i misy(в нём продавала горшки и миски; garnek – горшок ) . Twardowski za bogatego przebrany pana(Твардовский, переодетый богатым господином; przebrać się za kogoś – одеться, переодеться кем-л. ) , przejeżdżając z licznym dworem(проезжая с многочисленным двором = свитой; dwór – двор /например, королевский/ ) , tłuc je zawsze czeladzi kazał(бить их всегда челяди приказывал; je – их /форма вин. падежа местоим. one/ ) . A kiedy żona ze złości wyklinała w pień(а когда жена от злости проклинала всё на свете; że – от /об эмоц. сост./; wyklinać w pień – проклинать всё на свете ) , co żyje(что живёт = всё живое) , on, siedząc w pięknej kolasie(он, сидя в прекрасном экипаже; kolasa – уст. экипаж ) , śmiał się szczerze i wesoło(смеялся искренне и весело).