Максим Дзевенис - Польские сказки

W pewnej wsi mieszkał owczarz, który miał trzech synów; dwaj starsi byli mądrzy, a trzeci był głupi i nazywał się Maciuś.

Trafiło się raz, że owczarz poszedł na jarmark, więc dwaj starsi synowie mieli paść gromadę. Maciuś nie chciał iść w pole, bo zawsze siadywał w piecu i piekł perki w popiele i spał. Tego jednak dnia zbudzili go matusia w samo południe i kazali mu zanieść braciom obiad, i dali mu dwojaczki; w jednym garnuszku było kwaśne, a w drugim kluski. W torbę włożyła matka pół bochenka chleba i rzekła:

– Idź(иди; iść ) , Maciuś(Мацюсь) , do owczaryszków(к братьям: «к подпаскам»; do – к; owczarczyk – овечий подпасок ) , a bądź mądry po drodze(и будь умный по пути, droga – дорога путь; po drodze – по пути ) ! Usłuchał Maciuś matki i poszedł w pole(послушался Мацюсь матери и пошёл в поле) . Ale zaraz na zapłociu miał przechodzić po moście(но сразу за забором ему нужно было проходить по мосту; zapłocie – место за забором; płot – забор; most – мост ) , w którym była dziura(в которым была дыра) . Bał się tedy Maciuś(и потому Мацюсь боялся; tedy – книжн. и потому, следовательно ) , ażeby w nią nie wpadł i nogi nie złamał(чтобы в неё не провалился = не провалиться бы в неё и ногу = ноги не сломать; wpaść – упасть; провалиться ) ; bo nogę złamać jest to wielkie głupstwo(потому что ногу сломать – это большая глупость) , a matula kazała mu być mądrym(а матушка велела ему быть умным) ! Poszedł więc do głowy po rozum(тогда он додумался; pójść po rozum do głowy – разг. догадаться, додуматься ) , dobył z torby pół bochenka chleba i zatkał ową dziurę(вынул из сумки полбуханки хлеба и заткнул ним ту дыру) ; potem ją przeskoczył i obejrzał się(потом её = через неё перепрыгнул и огляделся) , czy nie wpadł(не провалился ли) . A gdy się obejrzał(а когда осмотрелся) , postrzegł cień swój za sobą(заметил свою тень сзади: «за собой»; postrzec – уст. заметить; увидеть ).

– Idź, Maciuś, do owczaryszków, a bądź mądry po drodze! Usłuchał Maciuś matki i poszedł w pole. Ale zaraz na zapłociu miał przechodzić po moście, w którym była dziura. Bał się tedy Maciuś, ażeby w nią nie wpadł i nogi nie złamał; bo nogę złamać jest to wielkie głupstwo, a matula kazała mu być mądrym! Poszedł więc do głowy po rozum, dobył z torby pół bochenka chleba i zatkał ową dziurę; potem ją przeskoczył i obejrzał się, czy nie wpadł. A gdy się obejrzał, postrzegł cień swój za sobą.

Wyląkł się okropnie(испугался он ужасно; wylęknąć się – испугаться ) , bo mu się zdało(потому что ему показалось) , że coś za nim stoi i chce go zjeść(что за ним что-то стоит и хочет его съесть; stać – стоять ) . Więc w nogi(поэтому взял ноги в руки: «поэтому в ноги») , mój drogi(мой дорогой) , jak zacznie zmykać przez rowy(как начнёт удирать через канавы; zacząć – начать; zmykać – убегать, удирать; rów – канава, ров ) , przez zagony(через пашни; zagon – загон, полоса; гряда; zagony pola – загоны поля ) , aż się za nim kurzyło(так, что даже пятки сверкали; aż – так, что даже; kurzyć się – пылиться; uciekać aż się kurzy – удирать так, что только пятки сверкают ) . Ale co się obejrzy(но каждый как раз, когда оглядывался: «оглянется»; co – каждый раз , когда; obejrzeć się – осмотреться; оглянуться ) , to cień bliżej niego(тень ближе к нему = за ним; blisko kogoś, czegoś – близко к кому-л., чему-л. ) – co Maciuś prędzej(каждый раз, когда Мацюсь /начинал бежать/ быстрее; prędki – быстрый ) , to cień też prędzej(тень тоже /бежал/ быстрее) . Więc się też już wreszcie zmęczył i stanął(так что он наконец устал и остановился) , otarł pot z czoła i rzekł do cienia(вытер пот со лба и сказал тени; otrzeć – вытереть; rzec do kogoś – сказать кому-л. ) :

Wyląkł się okropnie, bo mu się zdało, że coś za nim stoi i chce go zjeść. Więc w nogi, mój drogi, jak zacznie zmykać przez rowy, przez zagony, aż się za nim kurzyło. Ale co się obejrzy, to cień bliżej niego – co Maciuś prędzej, to cień też prędzej. Więc się też już wreszcie zmęczył i stanął, otarł pot z czoła i rzekł do cienia:

– Jeżeli mnie nie zjesz(если ты меня не съешь) , to ci dam klusek z okrasą(я тебе дам клёцок с приправой; ci – тебе )!

I rzucił jedną kluskę za siebie(и бросил одну клёцку за себя) , potem jeszcze jedną(потому ещё одну) , potem trzecią(потом третью) , czwartą(четвёртую) : i tak rzucał(и так бросал) , póki mu nie zabrakło(пока /они/ ему = у него не кончились; zabraknąć – не хватить ) . A gdy brakło klusek(а когда кончились клёцки; braknąć – не хватать ) , strach nowy(снова испугался: «страх новый») , bo matusia kazali mu być mądrym(потому что матушка велели ему быть умным) , a to jednak wielkie głupstwo dać się zjeść(а ведь это огромная глупость – дать себя съесть; się – себя ) ! Rzekł tedy Maciuś do cienia(тогда Мацюсь сказал тени) :

– Jeżeli mnie nie zjesz, to ci dam klusek z okrasą!

I rzucił jedną kluskę za siebie, potem jeszcze jedną, potem trzecią, czwartą: i tak rzucał, póki mu nie zabrakło. A gdy brakło klusek, strach nowy, bo matusia kazali mu być mądrym, a to jednak wielkie głupstwo dać się zjeść! Rzekł tedy Maciuś do cienia:

– Jak mnie nie zjesz(если ты меня не съешь) , to ci dam kwaśnego z flaczkami(я дам тебе капустника с рубцами; flaki/flaczki – внутренности; рубцы ) – i wylał jedną łyżkę za siebie(и вылил одну ложку за себя) , potem drugą(потом вторую) , trzecią(третью) , póki nie zabrakło(пока не кончилось) . A gdy i kwaśnego brakło(а когда и капустник кончился) , więc na nowo uciekać zaczął i przybiegł do braci swoich(снова начал убегать и прибежал к братьям своим; przybiec – прибежать ) , i dał im dwojaczki(и дал им два горшка) , które były próżne(которые были пусты).

– Gdzież strawa, niegodziwcze(где же еда, негодяй; niegodziwiec ) ? – zapytali owczarkowie(спросили подпаски) . A Maciuś pokazał cień swój i rzekł(а Мацюсь показал /на/ свою тень и сказал) :

– Jak mnie nie zjesz, to ci dam kwaśnego z flaczkami – i wylał jedną łyżkę za siebie, potem drugą, trzecią, póki nie zabrakło. A gdy i kwaśnego brakło, więc na nowo uciekać zaczął i przybiegł do braci swoich, i dał im dwojaczki, które były próżne.

– Gdzież strawa, niegodziwcze? – zapytali owczarkowie. A Maciuś pokazał cień swój i rzekł:

– Oto ten czarny diabeł gonił mnie i chciał mnie zjeść(вот этот чёрный чёрт гнался за мной и хотел меня съесть; gonić kogoś – гнаться за кем-л.; diabeł – чёрт, дьявол ) , więc dałem mu klusek i kwaśnego(поэтому я ему дал клёцок и капустника) , żeby mnie nie zjadł(чтобы он меня не съел).

Owczarkowie gniewali się bardzo i mówili(подпаски сердились очень и говорили) :

– Przecież to cień(это же тень) , nie diabeł(не чёрт) , głupcze(дурак; głupiec )!

– A toście mi mogli powiedzieć(а могли бы мне это /раньше/ сказать; to – это; jesteście – вы есть ) – rzekł mądry Maciuś(сказал умный Мацюсь) – teraz już nie będę tak głupi(теперь я уже не буду так = такой глупый).

– Oto ten czarny diabeł gonił mnie i chciał mnie zjeść, więc dałem mu klusek i kwaśnego, żeby mnie nie zjadł.

Owczarkowie gniewali się bardzo i mówili:

– Przecież to cień, nie diabeł, głupcze!

– A toście mi mogli powiedzieć – rzekł mądry Maciuś – teraz już nie będę tak głupi.

Cóż po tym(что ж делать: «что же после этого») , kiedy owczarkowie byli głodni(если подпаски были голодные; kiedy – прост. если ) . Postanowili zatem iść na obiad do domu(решили они таким образом пойти на обед домой) , a Maciusiowi kazali paść przez ten czas gromadę i uczyli go(а Мацюсю велели в это время пасти отару и учили его; przez – в течение ) , żeby strącał owce do kupy(чтобы сталкивал овцы = овец вместе: «в кучу»; strącać – сталкивать; сбрасывать, скидывать; do kupy – в кучу ) , jak mu się zaczną rozchodzić(если они у него начнут расходиться) , i mówili(и говорили) :