Дзмітрый Кудрэц - Вясковыя гісторыі. Дваццаць год апасля

Вось i цягнулася да лесу з ранку да вечара чарада нарыхтоўшчыкаў. Хто паасобку, хто напару, а хто i ўсей сям’ей.

Ішлі ў лес – глядзелі, колькі сення Вусцiнавiч нацарапаў на прылепленай да сцяны сарайчыка паперыне. Кумекалі – здаваць сення, ці пачакаць да заўтрага. Мо, заўтра больш даcць. Але ж, вяртаючы з лесу, вырашалi не чакаць магчымага павышэння кошту. За ноч ягады могуць і сапсавацца. Хто іх потым прыме? Вусцiнавiч i гэтак вечна прычэпiцца – то ягады пабiтыя, то смецця шмат. Сам бы лерей ў лес схадзiў, чым носам круцiць.

Цетка Мар’я, як i ўсе вяскоўцы, бавiла час у лесе. Брала пяцілітровае вядзерка, насыпку і калі толькі завіднеецца, тупала ў лес. Цяжкавата, зразумела, ў ейныя гады, ды хоць рукі і галава пры справе. А тут яшчэ і пляменнікі наведаліся – Кастусь з жонкай Вольгай і двумя дачкамі – Машкай і Ангелінай. Як тут не пабалаваць сваякоў свежымi чарнiцамi. Бадай у горадзе iх цяпер i няма. Толькi цетчыных прысмак пляменнiкi i ўнучкi есцi не сталi. Як пачулi пра тое, што людзi на ягадах грошы зарабляюць, кiнулiся ў лес. Ну i цетка з iмi.

Тупала следам, намагаючыся не адстаць ад моладзi, бухцела сабе пад нос:

– Ну і назвалі дзеўчыну! Ангеліна. Хiба iншых iмен не было? І не выгаварыш. І каму такое ў галаву стукнула?

Кастусь толькі сумна уздыхаў. Агелiнай дачку назвала цешча. Гэта ей цюкнула абраць такое неблагагучнае імя. Спрачаліся, крыўдзіліся. Але ж так і пакінулі. Праўда, Ангелінай дачку нi Кастусь, нi Вольга не звалi. Звярталісь усе больш да яе проста – малая.

Мар’я, iдучы ў лес заўседы брала з сабой кавалачак хлеба альбо пару цукерак.

– Лесавiчку, – жартавала яна. – Гасцiнцы. Хай дапаможа нам ягадак назбiраць.

Малыя толькi пасмейвалiся.

– Тут сам не паварушышся, – дзiвiўся цетчыным звычкам Кастусь, – нiхто не дапаможа. Нiякi лесавiк.

– Так то яно так, – пагаджалася старая. – Але ж хто яго ведае…

I, пакiнуўшы на пяньку прысмакi, Мар’я прыймалась за справу. Пляменнiкi таксама намагалiсь не адстаць ад цеткi. Разбрыдалiсь па ўсяму балоту. Шукалi мясцiны, дзе ягад паболей. Дзе яны буйнейшыя i спялейшыя. Гукалi адзiн аднаго, каб не згубiцца. I зноў кiдалiся ў пошукi больш ураджайных лапiн.

Вольга ўвесь час трывалася ля Мар’i. Баялася заблытацца ў невядомым месце, ды i цетчыны рассказы ей былi значна цiкавейшыя, чым мужыкова мармытанне, цi стогны дачок, калi пойдзем дадому.

– А куды гэта Кастусь з малымi падзеўся? – Мар’я прадбачлiва азiралася па баках. – Не заблудзілі б.

– Не заблудзяцца, – супакойвала цетку Вольга. – Не ў першы раз у лесе.

– Не ў першы, – пагаджалася старая. – Але можа так закруціць, што і не зразумееш, як згубішся. Вунь, на мінулым тыдні, Івончык з жонкай у лесе заблудзiлі. Ажно ў Сірацінках выйшлі. Кастусь! Ты дзе?

– Тута! – адгукалася рэхам па бару.

– Ідзі да нас! Тут ягад мора!

– Ды і тут поўна! – неслася ў адказ.

Мар’я выцірала твар канцом хусткі, схілялася долу і зноўку пачынала збiраць спелыя чарнiцы.

Сонца няспешна кацілася па небу. Станавілася горача. Посуд ўжо поўны, але Мар’я не спяшалася. Яна любіла, каб назбірана было з гарой. Пляменнiкi цярплiва чакалi пакуль цетка выпрамiцца, знiме хустку. Значыцца можна iсцi дадому. Потым чакалi пакуль дзеўкi дабяруць свой посуд. Мар’я, паставiўшы свае вядзерка на вiднае месца, бегала вакол i падсыпала ўнучкам па жменьцы. Кастусь бухцеў:

– Самi хай збiраюць! Не малыя ўжо!

Вось i ў дзевак пацiху гарушкi выраслi. Можна i дадому вяртацца.

– Дзякуй богу! Дзякуй лесу! – Мар’я падхапiла вядро з адборнымi, нiбы на малюнку, ягадамi i няспешна патупала па пыльнай дарозе ў напрамку весцы. Пляменнiкi i малыя накiравалiся за ей следам.

Iшлi моўчкi. Нагаварылiся, пакуль збiралi ягады. Машка з Ангелiнай пабеглi наперад. Вольга iшла побач з цеткай, адмахiваючы ад камароў галiнкай. Кастусь цягнуўся апошні, паабапал дарогі выглядваючы грыбы.

– Падзiвiцесь, – Мар’я спынiлася ля вялiзнай лужыны пасярод дарогi. – Цуд прыроды. Дажду бадай два тыдні не было, а лужына не высахла.

Абыйсцi лужыну можна было толькi з аднаго боку, дзе памiж ей i густым зараснiкам малiны сотняй ног была пратоптана вузенькая сцяжынка. Машка з Ангелiнай шпарка праскачылi мiма лужыны, быццам i не сцяжынка тут была, а шырокая дарога. Вольга таксама без уселякiх перашкод пераадолела перашкоду. А вось Мар’я замроілася, не ўтрымалася на нагах, падслізгнулася і з’ехаўшы са сцяжынкi ў лужыну, залямантавала:

– Ягады! Ягады ратуйце!

Кастусь кiнуўся да цеткi, лоўка падхапіў каштоўную ношу. Толькi некалькi ягад рассыпалася па зямлі чорнымi пацеркамi.

– Вось і памылася! – абуралася на сваю нязграбнасць цетка, вылезаючы з лужыны. – I лазню тапiць не трэба.

Машка з Ангелiнай цiха пасмейвалiся.

– Чаго рагочыце? – Мар’я абтрасла спаднiцу. – Дажывеце да маiх гадоў, мо не так летаць будзеце.

Пайшлi далей. Праз поўгадзiны ўжо грукалi да Вусцiнавiча.

– Гэй! Есць хто дома? Ягады прымайце!

Вусцінавіч павольна вылез са сваей схованкі.

– Ну чаго дзверы ламаеце? Пачакаць не можыце? Іш ты! Колькі вас тут! Усім кагалам у лес вырашылі? Няйначай увесь лес вынеслi.

– А што? – Мар’я прысела на лавачку ля сарайчыка. – Чаго ў хаце дарма сядзець, калі жывыя грошы ў рукі лезуць.

– Вам паасобку лічыць, – Вусцiнавiч адчынiў сваю гаспадарку, – альбо разам?

– Разам, – адказаў Кастусь.

Машка з Ангелiнай незадаволена засапелi. Яны ўвесь шлях прыкiдвалi куды патрацяць свае грошы. Але з бацькай спрачацца не сталi.

Ссыпалі ягады ў дзве скрыні. Вусцінавіч паставіў скрынi на вагі, пасунуў туды-сюды гiркi, дастаў з кішэні калькулятар, пачаў падлічваць. Памыліўся. Пералічыў. Зноў памыліўся. Зноў пачаў пералічваць.

– Сорак дзве пяцьсот, – не вытрывала малая.

– Правiльна, – Вусцінавіч здіўлена пагледзеў на калькулятар, потым на дзеўчыну, потым зноў на калькулятар.

– Ты глядзі! – войкнула Мар’я. – У цябе, Вусцінавіч, две вышэйшых адукацыі, а ў малой ні воднага, а як хутка падлiчыла. Не тое што твая тэхніка!

Вусцінавіч прамаўчаў. Працягнуў грошы і знiк са скрынямi недзе ў цемры сарайчыка.

Мар’я i кампанiя накiравалiся далей.

Машка з Ангелiнай зноўку пасмейвалiся. На гэты раз з Вусцiнавiча.

– Прыемшчык знайшоўся! – здзiўлялася малая. – Два інстытута скончыў, а з калькулятарам падлічыць не можа.

– І шкарпэткі дзіравыя, – дадавала Машка. – Хіба зашыць некалi?

– Мо i некалі, – уключалась у размову Мар’я. – Увесь дзень ягады прымае.

– Мог бы і новыя купіць, – раіла Ангеліна.

– У яго на новыя грошай няма, – жартаваў Кастусь. – Каб былі, дык ягады не прымаў.

– Вось нарэшце і датупалі, – Мар’я з палегкай уздыхнула. – І ці думала я, што дажыву да такога часу? Тры пакаленні ў лес адразу ходзяць. І калі такое бывала?

– А што гэта вы з пустым посудам вярнулiся? – па-за плотам з’явілася галава суседа Мiколы. – Дзе ж вашы ягады?