Рыгор Бородулин - Здубавецьця (кнiга) (на белорусском языке)

- Хоць да дня дабуду, а начаваць ня буду!

Важна захаваць прынцып.

Студэнтка

Iлонка адну зьмену была ў пiянерскiм лагеры недзе каля Кублiчаў. Адбыла. Прыехала. Пытаемся:

- Якая ў вас пiянерважатая была?

- Студэнтка, што ня паступiла ў iнстытут.

Бяседа

Марушка нябыццам сур'ёзна казала:

- Лепей бяседы няма, чьм хаўтуры: ня трэба нi дары, нi грошы. Сеў, напiўся, пад'еў - хочаш, кажы дзякуй, хочаш - не. Бо, як памрэць чалавек, каб хто ў хаце памог, а як за стол - дзьверы ня счыняюцца.

Показка сумна жартуе: наеўся, як дурань на хаўтурах.

Што зварыць

Некалi мама мая пыталася ў Iлонкi:

- Што зварыць, што хутчэй, цi булён з клёцкамi?

Унучка адказала бабулi:

- Булён, бо ён даўжэй варыцца.

Абы ня есьцi.

Iдылiя

Прыйшлi жонкi адведаць сваiх мужыкоў партызанаў блiзка да перадавой. Адзiн выпiў, закусiў усiм хатнiм дый заснуў. Хропат аж сьцены гайдае, а жонка над iм сядзiць расчуленая. Спатканьне цёплае.

Другая жонка кажа свайму:

- Iванька, ты б дамоў прыехаў, курка б яечка зьнясла, ты б зьеў.

Лiрыка крутая, як цяпер кажуць. Круцей за яйка, зваранае ўкрутую.

Дома

На вушацкiм з дазволу сказаць базарчыку бабка прадае цыбулю, кроп. Прапануе нейкаму местачкоўцу са служылых. Той адмаўляецца:

- Шчаўя няма каму варыць, жонка ня дома.

- Ат, знойдзiцца. На адной сьвет клiнам ня сышоўся.

Суседка па гандляваньню пытаецца:

- А ў цябе, бабка, дзед ёсь?

- Мой ужо трыццаць гадоў як дома.

Клопат жыцьця й фiласофiя быцьця - ўсё разам, упоплечкi, як гэтыя старыя.

Хвантазiя

Фiгурнае катаньне глядзяць па тэлевiзару мама, суседкi, сусед Трахiм, Арынiн сын Васiль. Арына, мамiна сяброўка, дрэмле, але праз сон дае нейкiя каментары. Трахiм дрэмле, а пасьля:

- Васька, тваю маць, дык гэта ж хвантазiя! Ты ж так паспрабуй бяз канькоў зробiць. А то з канькамi й так.

У слове хвантазiя - i хватаньне, i хвась, i захопленасьць. Дадушы, ня хвунт разынак.

Як музыка

Распавядае адна пра пьянага мужыка:

- Як даў у палiчку, усе шкляначкi ў цурачкi, усе кубкi ў цуры.

Як музыка гучыць расповяд. А на справе гучала ня так ласкава. Слова ўсё можа й агрубiць, i абласкавiць.

Па-мацi

У Вушачы местачкоўка даганяе нейкага дзядзьку й гукае ўголас:

- Васiлевiч! Васiлевiч!..

Той iдзе i ня чуе. Махнула рукой:

- Ат, стуiбень!

Прыстоiла.

Зазвычай па-бацьку клiчуць хоць маленькiх, ды "карчоў" (так у нас завуць начальнiкаў) i яшчэ магазiншчыцаў, крамнiцаў, у мястэчку асаблiва.

Можа, каб адразу пачала клiкаць па-мацi, пачуў бы...

Наперасьцiгi

Кума куме раiць:

- Кумка мая, пасядзiм, пагаворым аб людцах, а людцы аб нас даўно гавораць.

Зразумелы клопат: ня адстаць, перагнаць, пайсьцi, як вушацкiя кажуць, наперасьцiгi.

Ацанiла

Марушка слухае па радыё выступленьне дэпутата, заўважае:

- Во, язык, мусiць, на кавадлi адкавалi - цэлы вечар лапочаць.

Як таму ваўку з казкi пра казу й казьлянятак.

Прыбабунькi

(кнiга "Здубавецьця")

Гэтае ўшацкае слова, у якiм гучыць i байка, i бабуля, i булькат каменьчыка, кiнутага ў крутавiр усьмешкi i прасьмiшкi, аб'ядноўвае такiя навуковыя паняцьцi, як прыказкi, прымаўкi, каламбуры альбо досьцiпы, са мною змалку хадзiла, бо прыбабунькi ў мамы маёй былi на кожным кроку, на першым прыскоку.

З матчынай хаты яны пайшлi са мной, каб грэць, бадзёрыць, надзеiць мяне ў халоднай дарозе жыцьця.

Пад'ялдычкi

На Андрэеве медзьвядзя забiлi,

Прадалi, грошы ўзялi,

Шапку купiлi.

Бай мерыў на нагу,

Пацубай на руку,

А насяру табе на галаву.

- Ну.

- Х.. гну, дуга будзiць.

- Куды?

- У сраку па жалуды.

- Натрасу й табе прынясу.

- Пакажы.

- У казы пад хвастом паглядзi.

- Хлеба.

- Падскоч пад неба.

- Скарэй!

- Калi скарэў, дык памыйся.

- Крыж на крыжы.

- Калi знаеш, нi кажы.

- Клубок.

- Скульля табе ў бок!

- Што казе будзiць,

- Як год прыбудзiць?

- Другi пойдзiць.

- Хлеб соль!

- Ядзiм ды свой.

- Добры вечар!

- Добра лечыў, ды памёр.

- Спакойнай ночы!

- Бачыць шпаковы вочы ды глядзець на палок, каб цябе чорт павалок.

- Па што, воўча?

- Па апошняе.

- Адкуль?

- З-пад кур, петухоў сын.

- Калi?

- Ня калi, а жывых пушчай!

- Гразь, гразь, чаму ты ня гарыш?

- Я б гарэла, каб ня была карэла.

I хвор Кузьма,

I нядуж Кузьма,

Прывяжыце Кузьме

Галаву к п..дзе!

- Цi ведаеш, як дзяўчына апяклася?

- Як?

- За гарачы х.. узялася.

- Цi даць табе тры паясы?

- Якiя паясы?

- Я насяру, а ты паясi.

- Чый бацька ўсраўся?

- Твой.

- А твой зьеў!

- Што на сьняданьне?

- Булён

За х.. i вон!

- Што на вячэру?

- Яглi

Пацалавалiся й спаць ляглi!

- Што на палудзень?

- Сушмi.

- Якiя сушнi?

- П..да з вушмi.

- Позна ўжо.

- Гэта ж ня ў гроб лажыць, што позна.

- Дайце нажа.

- Усярыся, бяжа!

- Дай закурыць.

- Закуры кату пад хвост (адказваюць малому).

- Значыцца...

- Калi значыцца дык i целiцца.

- Як цябе завуць?

- Чым крупы дзяруць.

- Крупы дзяруць драчкай, цябе завуць срачкай!

- Навошта ўкраў цыначкi?

- Якiя цыначкi?

- Што пад хвастом у сьвiначкi.

- Навошта ўкраў тапары?

- Якiя тапары?

- Што любаўся бяз пары.

- Расказаць табе пра белых авец?

- Раскажы.

- Вось iм i канец.

- Расказаць табе пра белага лася?

- Раскажы.

- Вось i казка ўся.

Хуткамоўкi

Ядры, сьлiвы, ядры, сьлiвы, ядры, сьлiвы.

Пi здароў! Пi здарова! Пi з даёнкi!

Авечачка, сьпi з дачкой.

Стог у яме, стог у яме, стог у яме.

Бяжыць баба, за ей банка.

Пад паветкай тры канi.

Няма сала - лупi збор!

- Чые дзецi?

- Янопавы!

- Хто Яноп?

- Я Яноп!

Пракоп

Пралез праз строп,

Праз крупы, праз муку й праз падкруп'е.

Загадкi

(кнiга "Здубавецьця")

Хто як цёхкае, шчабеча, квакае, зьвiнiць, стогне

Цiмох, Цiмох,

Павёў дзяўчыну ў мох, у мох,

Павалiў, загалiў

Торк, торк, торк, торк!

(Салавей.)

Пастух пражор на пасту йдзець - жарэць,

З пасты йдзець - жарэць.

Перапiлi, пераелi, пералушчылi,

Перапiлi, пераелi, пераласавалi...

(Ластаўка.)

- Курва, курва.

- Сама такава, сама такава.

(Жабы.)

Еў я пана, еў я цара,

Толькi рыбкi ня спытаў.

За рыбкай паганюся

I сам утаплюся.

(Камар.)

Мiкiтка-сынок,

Падай тапарок

Адсеч пупок,

Паглядзець кiшок.

Фук!

(Голуб.)

Загадкi

Перагнуў цераз мяжу,

А што зробiў,

Ня скажу.

(?)

У куточку на пруточку

Вiсяць Мэндалевы яйцы.

(Клубок нiтак.)

Цыганка ў хаце,

А сiськi на дварэ.

(Бэлька.)

Ракам настаялася,

Сракай накiвалася,

Камары наелiся,

Людзi наглядзелiся.

(Полiва.)

Машоначка бараньня

Даець i зьвечара i зраньня.

(Капшук.)

Авохцi мне,

Пяць на мне,

Шосты строчыць

I той хочыць.

(Iскрыпка, пальцы, смык.)

Кладуць старца ў дамавiну,

Х.. тырчыць напалавiну.

(Грыб у кошыку.)

Памiж двух дубоў

Вiсiць цялёнак бяз зубоў.