Антон Алешка - Маладосць

— Жадаю ўсяго найлепшага...

— Дзякую...

Сонца выглянула з туману за сопкай. На двары спынілася машына. Міця зайшоў у кабінет начальніка і далажыў, што памочнік прыбыў і можа прыступіць да выканання сваіх абавязкаў.

— Адпачывай сёння, таварыш Шумін... Адпачывай!

— А і здорава мы іх узялі ў клешчы,— зірнуў Міця на поўны твар начальніка заставы.

Начальнік выняў з шуфляды пачак лістоў.

— Пішуць маладыя патрыёты. Хочуць служыць на нашай за­ставе. Во дзе грозная сіла паднімаецца! На, прачытай ліст брата Хмялёва,— і ён падаў яму спісаны аркуш паперы.

Заходзілі камандзіры. Міця глянуў на гадзіннік.

— Я пайду...

Дома знайшоў ліст ад Надзі, з якога зразумеў, што сяброўству канец. На некалькі лістоў Міця не даў адказу. Ён тупае па пакойчыку і не знаходзіць работы. Было шкада, што так недарэчна ўсё абарвалася. Хутка ўвайшла жонка начальніка заставы, Зоя Заха­рова, з газетай у руках.

— Прыехаў? Здаровы? Ну, і добра...

Лёгка абняла і пацалавала.

— Герою дня... Маладзец!

Міця збянтэжыўся і не разумеў у чым справа.

Зоя Захараўна разгарнула газету, паказала пастанову ўрада аб узнагароджанні адважных пагранічнікаў. Яна водзіць па радках пульхным пальцам, называе знаёмыя прозвішчы байцоў і камандзіраў.

— Старшы лейтэнант Шумін Дзмітрый ордэнам Чырвонай Звязды. І вы сядзіце? Усё тактыку вывучаеце?

— Нельга без яе, Захараўна.

— Свята сёння, свята... Не кажыце...

Зоя Захараўна толькі завіхнулася.

— Пабягу, свайму герою пакажу. Ён у кабінеце?

— У кабінеце, Захараўна...

Праз шыбу вакна ярка свеціць сонца. На двары каля будынкаў прыкметна туліцца вясна.

Частка трэцяя

1

Глуха дрыжыць паліца ў купэ.

За вакном мільгаюць узлескі. Нізенькі алешнік туліцца да насыпу і праз шырокае балота змяняецца гаем на грудку. Стромкія жоўтабурыя хвоі выносіста цягнуцца ўвысь, засланяюць сінь неба.

Замільгалі стальныя спляценні маста, бліснула срэбраная істужка ракі на зялёным лузе. У далечы, з садоў паказаліся будынкі гарадка. Міця ўзіраецца ў бялявы мініяцюрны будынак палкавой школы на беразе рэчкі. Правей відны будынкі рабочага пасёлка. Дыміць труба лесапільнага завода. Яшчэ з тэхнікума хадзіў Міця на сходы рабочых дакладчыкам, наладжваў выхады драмгуртка. Усё так знаёма!

Ад усяго вее чымсьці квола-цёплым, блізкім, вабячым. Міця выйшаў у калідор. Праз адчыненае акно цягне свежасцю поплава. Невыразнае пачуцце поўніць нутро трывожнай радасцю. Ён глядзіць, як хутка мільгаюць вуліцы гарадка.

— Прыехалі,— сказаў кандуктар.

Міця ўзяў чамадан і знік у натоўпе.

Чуюцца галасы радасных сустрэч на пероне, моцныя пацалункі. Каля выхада з пугаўямі тоўпяцца возчыкі. Міці ніхто не сустракаў. Ён адразу здаў чамадан у камеру, атрымаў веласіпед з багажнай і паехаў у гарадок. Не пазнаць гарадка. Як ён змяніўся за чатыры гады! Замест драўляных паламаных тратуараў стройна працягнуліся шырокія асфальтавыя дарожкі, высаджаныя клёнікамк рыначны пляц сустрэў яго фігурнай агарожай і там, дзе раней кожны дзень была мітусня і бойкі гандаль, зараз пышна цвілі клумбы. Дарожкі высыпаны жоўтым пясочкам. У цэнтры на высокім п'едэстале высіцца помнік Леніну. Ільіч узіраецца прыжмурана ўдаль, паказвае правай рукою шлях, па якому нястрымна ўперад крочыць краіна. Міця спыніўся. Правёў веласіпед на сквер і прысеў у цянёк пад каштанам.

Побач гуляюць дзеці... На вуліцы часта сігналяць машыны.

Міця пайшоў. Па гэтай вуліцы тры гады хадзіў ён. Вось той мост, дзе сустракаўся з Надзяй. Міця спыніўся. Паглядзеў на знаёмы сад, на новыя будынкі. Потым прайшоў і сеў на лаўку каля былога інтэрната. Насупраць спыніліся двое. Хлапчук нёс у руках драўлянае ружжо, побач стаяў большы, белагаловы. Ён тузануў за рукаў меншага.

— Дзядзя, за што табе ордэн далі?

Міця глянуў на малых. Меншы выпучыў жывот, пазіраў не міргаючы.

— А ты ведаеш, што гэта ордэн?

— У нашага дзядзі ёсць... Я бачыў...

— За абаройу краіны...

Малыя кінулі Міцю і хутка зніклі.

Далёка за горадам на шасэ спыніўся Міця, выцер хустачкай потны твар і прысеў на траву абочыны. Паволі дыхае ветрык з яравога палетку. Нячутна шавеліцца кусцісты сіні авёс. У вышыні тонуць бялявыя хмаркі. Міця прылёг на траву. Коратка падстрыжаныя валасы тапырацца спераду. 3-пад камячкоў віхрастых брывей пазіраюць добрыя задуменныя вочы. Яго здаровая постаць туга падцягнута папружкай з блішчастым клямарам. Запыленыя джымі схаваліся ў траве. Адпачнуў крыху і паехаў далей. Насустрач імчыцца пукатая спіна шасэ. Міця пазірае ўперад. Чатыры гады назад па гэтай дарозе ехаў ён з Надзяй на станцыю... Міця мацней націскае на педалі. На ячменным палетку гуртам палолі жанчыны. У канцы вёскі высілася пажарная каланча. Каля магазіна расступіліся, пазнавалі пазіраючы ўслед.

— Пагранічнік нейкі...

— Ды гэта ж Міця Шумін...

— Вырас як!..

Маці спаткала яго на двары. Доўга трымалася шурпатымі ру­камі за шыю, праслязілася ад радасці.

— Жыў мой сынок...

— Я і не думаў паміраць...

— Кажы... Пісаў, што прыедзеш у маі... Усё думалася. Пойдзем у хату.

Маці села насупраць.

— Я ў сакавіку хварэла. Думала канцы ўжо. Вышкрабалася нейк...

Прышлі суседзі. Радасна віталі і распытвалі. Maцi падышла бліжэй, пакратала пальцам.

— Гэта ордэн?

— Ордэн, мама...

— На многа прыехаў? — пыталіся суседзі.

— Пагуляю крыху, ды на вучобу...

— Пойдзем, жанчыны,— сказала маці.— Ты, Міця, пасядзі крыху... я зараз...

Выйшаў Міця ў сад. Гнецца галлё ад цяжару пладоў. 3 агароду пахне агуркамі.

2

Купчастыя прысады ўзбоч шасэ не шурхнуць лістам. Стаіць звонкая ліпеньская раніца з лёгкай сінявою на гарызонце.

Міця імчыцца ўперад. У руках блішчыць нікель руля, а пад шынамі ціха шуршыць засохлая гразь. Ён хутка апынуўся за чатыры кілометры ад свайго калгаса, параўняўся з рабочым пасёлкам. Побач бярозавы гай гамоніць на ўсе лады птушыным шчэбетам, дыхае ранішнім халадком. 3-за зелені выглянула чырвоная страха, адна, другая... Ён спыніўся каля цаглянага будынка, пакінуў веласіпед каля дзвярэй і зайшоў у паднавес. Насупраць шырока адчыненых варот, над чырвонай скрыняй камбайна капошацца двое. Зверху чуцен піск метала пад напільнікам і грудны мяккі голас запаўняе паднавес, ірвецца на волю, у шыр поля.

Споём же, товарищи, песню

О самом большом человеке,

О самом большом и любимом

О Сталине песню споем...

Чуў ён гэтую песню на манчжурскай граніцы, пад гарачым сонцам Крыма. Тут, у майстэрні, сярод неабсяжных палеткаў, гэтая песня мела нейкую асаблівую мілагучнаснь. Міця слухаў песню пра мудрага правадыра, якую пяе ўся краіна і не вытрымаў:

— Малайчына...

Песня абарвалася і з кузава выглянула чарнявая дзяўчына. Міця спытаўся. 3-пад камбайна вылез чалавек, увесь замусолены да бляску. Міця пазнаў стрэчнага брата Алеся.