Агостино Паравичини Бальяни - Тело Папы

Dykmans M. L’oeuvre. Vol. II. P. 434. Похожая ситуация описана Буркардом 2 ноября 1484 г. (Johannes Burckardus. Liber notarum / ed. E. Celani. Vol. I. P. 122). Все одеяния, найденные в покоях Каликста III († 1458) и Пия II († 1464) после их кончины, двух цветов – белого и красного. Müntz E. Les arts à la cour des papes pendant le XVe et le XVIe siècle. Recueil de documents inédits tirés des archives et des bibliothèques romaines. P., 1878. P. 213–219, 323–326.

Dykmans M. L’oeuvre. Vol. II. P. 443. N. 1362. Во время похорон императора Карла IV в Риме 2 февраля 1379 года папа не служил мессу, а присутствовал на ней одетый в закрытый шерстяной плащ и в белой митре, следуя предписанному церемониалу. Dykmans M. Le cérémonial papal. P. 194; Schimmelpfennig B. Die Zeremonienbücher. S. 288.

«In exequiis pro omnibus S.R.E. Cardinalibus defunctis Missam cantavit Illustrissimus, ac Reverendissimus D. Cardinalis Paravicinus, praesente S.R.E. Cardinalium Collegio, absente Papa, qui eis interesse non solet ». Rocca A. De rebus praecipuis a sanctissimo D.N. Clemente VIII Ferrariae gestis // Id. Thesaurus pontificiarum sacrarumque antiquitatum. T. I. P. 67.

Dykmans M. L’oeuvre. Vol. II. P. 343.

«Verumtamen modernis temporibus Romana ecclesia istis tribus utitur quasi uno colore (черный, фиолетовый, индиго), sed hac die papa utitur violaceis paramentis vel indii coloris». Dykmans M. Le cérémonial papal. Vol. IV. P. 95. Ср. пространный церемониал: Ibid. Vol. III. P. 188. N. 30.

Пространный Авиньонский церемониал (Ibid. Vol. III. P. 214); Пьер Амейль (Ibid. Vol. IV. P. 147); Церемониал Патрици Пикколомини (Id. L’œuvre. Vol. II. P. 382. N. 1130; P. 391. N. 1169). В Страстную пятницу 1288 года Николай IV служил в черном (Baumstark A. Die österliche Papstliturgie des Jahres 1288 nach dem Bericht eines syrischen Augenzeugen // Ephemerides liturgicae. Bd. 62. 1948. S. 188).

Dykmans M. L’oeuvre. Vol. II. P. 502. N. 1593: «Duobus tamen utitur coloribus, albo et rubeo, utroque in pluviali. In ornamentis autem missalibus utitur colore tempori congruente, et cum mitra simplici stola violacea. In aliis vero vestibus non sacris supra rochetum rubeo tantum, nisi a sabbato sancto usque ad sabbatum in albis inclusive. Infra rochetum utitur semper toga alba et caligis rubeis cum sandaliis aurea cruce ornatis». О белом пасхальном плаще см. выше. Вопрос «участвует ли понтифик в похоронах» Пари де Грасси обсуждал в специальном трактате о похоронах. Herklotz I. Paris de Grassi Tractatus de funeribus et exequiis und die Bestattungsfeiern von Päpsten und Kardinälen in Spätmittelalter und Renaissance // Skulptur und Grabmal des Spätmittelalters in Rom und Italien. Wien, 1990. S. 217–248. Есть об этом и в его «дневнике»: Paride de Grassi. Diarium Curiae Romanae / ed. G. Hoffmann. Leipzig, 1731. S. 466. Византийский император тоже не носил траура. Treitinger O. Die oströmische Kaiser- und Reichsidee. S. 156. N. 57; Канторович Э. Х. Указ. соч. С. 555. Прим. 376.

«Cum vero papa eundem militem videret in extremo vite articulo positum et spiritum in summitate pectoris vix palpitantem, exhibitis ei exequiarum et absolutionum beneficiis, dispositis custodibus qui exitum suum diligenter considerarent, ipsum Deo commendans, abscessit» (Richerius. Gesta Senoniensis Ecclesiae // MGH SS. Bd. XXV. S. 297).

Alexander a Turre Cremensis. De fulgendo radio hierarchiae ecclesiae militantis // Rocaberti J.Th. Bibliotheca. T. II. P. 41–63 (переиздание 13 «лучей», radii, из книги IV и первой части книги V).

Lib. V. Radius XIX: «De singulari ornatu summi Romani pontificis» (Ibid. T. II. P. 44–47); radius XXII: «De calceis atque sandalis aurea Cruce obsignatis» (Ibid. T. II. P. 55–57); radius XXIV: «De pontificio pluviali; ubi longitudo, latitudo, sublimitas, atque profundum pontificiae auctoritatis enucleatur» (Ibid. T. II. P. 59–63). Lib. V. Radius XXI: «De candidis, atque purpureis summi Romani praesulis indumentis» (Ibid. T. II. P. 53–55).

Ibid. T. II. P. 53: «Propterea Herodes in ludibrium et irrisionem, huiusmodi clare gloriae Regem convestivit: linea insuper alba vitae adhuc ingloriae erat indicium»; ср.: Лк 23, 11; Ibid. T. II. P. 53: «Ecclesia igitur, quae optime novit Christi ludibria in sui ese translata atque conversa honoraria; aequissima constitutione decrevit, ut ecclesiae Praeses eo in ornamentum operiretur colore, quo ipsius redemptor in probrum, et ignominiam contectus est. Et revera solus hic color purus et minime inquinatus, solus praesignificat mundiciem, puritatem, et integritatem»; Ibid. T. II. P. 53: «Romanae igitur Ecclesiae Antistitem, cuius est praeclariori vitae integritate catholicam fidem servare… habitum candidum induere maxime decet».

Ibid. T. II. P. 54: «Quid iam igitur miri est, si Catholicae Ecclesiae Pontifex in argumentum, quod mitissimi semper et obedientissimi Agni Christi personam exhibet, purpureum indumentum huiusmodi pelliculis circumdatum gestet? Pellis illa ob sui candorem saepe innuit animi mundiciem vitaeque innocentiam et puritatem, qua itidem tantum Sacerdotem oportet esse praeditum».

Ibid. T. II. P. 54: «Illa autem albi, purpureique coloris superficies, quae superne apparet, a Pythagoricis dicta epiphania idest corporis in extremo apparentiam… quae quidem luculenter praesignificat, Pontificis esse in toto christiano orbe, claris puritatis ac charitatis praefulgere ornamentis. Candidus enim purpureusque colores, potius lumina quam colores esse arbitrantur». Торквемада цитирует книгу V Тита Ливия, Вегеция и Вергилия, отсылает к Пифагору и т. д.

См.: Moroni G. Vol. 96. P. 219: «Папы облачаются одновременно в белое, чтобы явить чистоту священства, и в пурпур, чтобы в одеянии засвидетельствовать свое призвание, вечное свое обетование пролить кровь за супругу – вселенскую Церковь». Представленный здесь же (P. 235) список одеяний, которые нужно подготовить для нового папы (согласно рукописи папского ризничего Ландуччи 1655 года), называет два цвета: белый и красный.

«Smaragdus signum sit virginitatis eo quod portatus a rem veneream exercente sponte frangitur… ejusmodi color non est reijciendus a papa». Rocca A. An Summo pontifici sacrum facienti conveniat uti sacris vestibus colore viridi affectis // Id. Thesaurus pontificiarum sacrarumque antiquitatum. T. I. P. 78.

Ibid. P. 75: «Papa illius vices gerit, de quo Sponsa ejus canit: Dilectus meus candidus, et rubicundus Cant. 5. Ergo candida tantum, et rubentia paramenta papae conveniunt»; Ibid. P. 78: «Nam Pontificis, sive domi se continentis, sive in publicum prodeuntis vestes omnes subtaneae, non nisi albae sunt, et vestis linea, quae Rochetum vulgo dicitur, semper candidissima est. Capitium vero, et Biretum, et quaecumque alia superinduit pro temporis opportunitate indumenta, et ipsi quoque Galeri semper sunt rubei coloris… semper prodit candidus, et rubicundus»; Ibid. P. 78–79: «Candor est lucis aeternae; rubor vero propria est nota hominis; qui de terra rubra formatus creditur propter quod primus hominum parens vocatus est Adam… Et cum naturam divinam omnino immutabilem fide credamus, humanam vero mutabilem esse, plusquam satis experientia ipsa doceamur, convenientissime a Patribus decretum fuisse dicimus, ut interiores vestes, quae numquam non albas esse oportet, nullam patiantur mutationem»; Ibid. P. 79: «nempe quod vestes illae familiares, quarum unae albae semper sunt, et aliae rubrae, in Pontificem Christum dominum nostrum deum, et hominem simpliciter repraesentant»; Ibid. P. 79: «Quod si quis ejusdem propositae materiae, et Tropologicam interpretationem aliquam audire cupiat, non inepte diceretur, per quotidiana indumenta, quae nunquam non alba sunt, et quae ejusdem coloris sacra facturus Pontifex, prima superinduit paramenta, quae sunt Amictus, et Alba, numquam in alium colorem mutanda, innocentiam, et vitae puritatem, ac munditiam certissimo significant, sine ipsa enim nedum in sacris, sed nec in terrenis rebus gerendis Dei ministros unquam esse oportet; in quem sensus fideles quosque qui carne, et mente candidissimus fuit Apostolus Joannes eos admonuit in haec verba: ‘Omni tempore vestimenta tua sint candida’» (на самом деле Еккл 9:8). Идея, содержащаяся в первой половине библейского стиха, уже присутствует в VI проповеди Иннокентия III на IV Латеранском соборе. Говоря об одеянии Первосвященника, т. е. верховного понтифика, папа утверждает: «Vir vestitus lineis… id est honestis moribus et bonis operibus adornatus. Juxta quod alibi dicitur: ‘Omni tempore vestimenta tua sint candida’, id est opera tua munda. Linum enim munditiam et honestatem designat propter candorem, ad quem per carnis macerationem et contritionem perducitur, de quo vestis sacerdotalis fiebat in lege» (PL. T. 217. Col. 676).

Petrus Damiani. Die Briefe. Bd. I. S. 336–339 n° 35 (JL. 4210); S. 337: «Perversam autem, et prorsus execrabilem quarundam plebium consuetudinem fama vulgante cognovimus, ut videlicet suo defuncto episcopo domum episcopi hostiliter irrumpentes invadant, facultates eius praedonum more diripiant, praediorum domos incendant, vites insuper et arbusta bestiali inmaniores feritate succidant. Quod nimirum nisi aecclesiastici vigoris fuerit censura correctum, haud dubium quin regionibus illis repentini furoris imineat gladius».

Ibid. Bd. I. S. 338: «Etsi enim sacerdos quilibet ex debito humanae conditionis obiit, sed Christus, qui animarum nostrarum episcopus est, ex virtute divinitatis in aeternum vivit…. defuncto autem eo, ad iniuriam Christi, qui inmortalis Aecclesiae sponsus est, fel odii et virus malitiae, quod eatenus occultabat, effudit. Et fortassis episcopus in vita sua aliquem laesit: sed Christus, qui Aecclesiae custos relictus est, quid peccavit? Si ergo illi, qui nocuit, malum pro malo non redditur, cur aeterno pontifici, qui nobis bona pro malis reddidit, reverentia non habetur? Verumtamen si Aecclesiae praedo Dei filium inmortalem proculdubio pontificem crederet, si eum ubique praesentem omnia nosse ac posse consideret, coram eius oculis admittere tam impium tam sacrilegum facinus non auderet».