Агостино Паравичини Бальяни - Тело Папы

Poncelet S. Vie et miracles du pape S. Léon IX // Analecta Bollandiana. 1906. № 25. P. 290: «Matutino autem tempore venerunt omnes cleros in aecclesia beati Petri apostoli, sicut mos erat, et mane facto precepit ut tumulum eius marmoreum in aecclesia ducerent. Cumque factum fuisset, mox lectulum, in quo iacebat, in aecclesia ducere iussit». Ср. «Жизнеописание Льва IX» // Memorie istoriche della pontificia Città di Benevento. R., 1764. T. II. P. 327: «Mane autem facto; convenientibus cunctis; vir venerabilis sarcofagum quod sibi preparaverat, se quoque in lecto in ecclesiam beati Petri deferri precepit. Quod videntes Romani, estimantes illum mortuum esse, Lateranense adeunt palatium, quatinus more solito omnem illius diriperent suppellectilem. Sed tanta fuerunt sancti merita, ut nulli quidem intrandi permitteretur facultas. Interea venerabilis vir cupiens jam dissolvi et esse cum Christo; cunctis qui aderant salutifera verba, et omni dulcedine plena, sitienter infundere non cessabat…».

Poncelet S. Vie et miracles. P. 290: «Romani vero videntes tumulum eius portantes in aecclesia, irruerunt omnes unanimiter Laterani pergentes, ut palatium expoliarent, sicut solebant facere… Sed tanta fuit merita et virtutem beatissimi presulis, ut nec unus valeret introire in circuitu palatii. Videntes autem omnes Romani timore perterriti cum grande verecundia reversi sunt… Tunc ille beatissimus papa in lecto sedente in aecclesia beati Petri apostoli coepit monere et dicere: "Audite, fratres et coepiscopi seu presbyteri et laici simul omnes; in terra sedete et libenter audite quae vobis precipio. Precipio vobis ut rebus ecclesiae nec vineae, nec terras, nec castella, nec mansionibus, nec aliquam rem nullus iniuste per possessionem contentionem faciat, quia qui hoc fecerit damnatus est. Precipio vobis ut non habeatis usum iurandi, quia multa periuria fecistis, et ego propter Deum dimisi vobis et absolutionem feci, et post vestram confessionem in pristinum malum cecidistis. Precipio vobis ut non commisceamini cum vestrae consanguineae, quia qui hoc fecerit, anathemizatus est. Precipio vobis ut de omnibus quae vobis Dominus dederit, sive animalia vel cuncta quae possidetis, decimas et primitias libenter donate ecclesiae, quia, si hoc non facitis, salvi esse non potestis. Precipio vobis ut ad servos sancti Petri, qui in oratione veniunt, non faciatis iniuria nec mala negotia"».

Mansi G.D. Vol. VII. Cap. XXII. P. 390 n°: «Non licere clericis post mortem episcopi sui rapere pertinentes ad eum res, sicut jam praecedentibus regulis statutum habetur. Si vero haec fecerint, periclitari se noverint in proprio gradu». Вся глава XXII посвящена дисциплине клира.

Ibid. Vol. VIII, Cap. VI. P. 836 n°: «Ut episcopus qui ad sepeliendum episcopum venerit, evocatis presbyteris in unum, domum ecclesiae adeat, descriptamque idoneis personis custodiendam sub integra diligentia derelinquat, ut res ecclesiae ullorum improbitate non pereant».

Ibid. Vol. VIII. Cap. XVI. P. 614–615.

Ibid. Vol. X. Cap. X. P. 541–42: «Et quia multae tergiversationes infidelium Ecclesiam Dei quaerunt collatis privare donariis, secundum constitutionem praecedentium pontificum id convenit inviolabiliter observari, ut testamenta quae episcopi, presbyteri, seu inferioris ordinis clerici, vel donationes, aut quaecumque instrumenta propria voluntate confecerint, quibus aliquid ecclesiae, aut quibuscumque personis conferre videantur, omni stabilitate subsistant. Specialiter statuentes, ut etiamsi quorumqumque religiosorum voluntas, aut necessitate, aut simplicitate faciente, aliquid a legum saecularium ordine visa fuerit discrepare, voluntas tamen defunctorum debeat inconvulsa manere, et in omnibus, Dei auspice, custodiri. De quibus rebus si quis animae suae contemptor aliquid alienare praesumpserit, usque ad emendationis suae, vel restitutionis rei ablatae tempus, a consortio ecclesiastico, vel a Christianorum convivio habeatur alienus».

Ibid. Vol. X. Cap. VII. P. 1191: «Ut defuncto presbytero, vel abbate, nihil ab episcopo auferatur, vel archidiacono, vel a quocumque, de rebus parochiae, vel xenodochii, vel monasterii aliquid debeat minuere. Quod qui fecerit, juxta statuta canonum debeat coerceri».

Ibid. Vol. XI. P. 28–29.

Правда, Толедский собор 655 года осуждает «разный народ, повинный в грабеже».

Конечно, если не считать постановления Римского синода 595 года, которое не касается разграбления дворца, но укоренившегося среди верующих обычая разделять между собой облачения, в которые одевали прах папы и «которые больше не следует использовать». MGH. Epistolae. Bd. I. S. 364: «Ex amore quippe fidelium huius sedis rectoribus mos ultra meritum erupit, ut, cum eorum corpora humi mandanda deferuntur, haec dalmaticis contengant easdemque dalmaticas pro sanctitatis reverentia sibimet partiendas populus scindat: et cum adsint multa a sacris corporibus apostolorum martyrumque velamina, a peccatorum corpore sumitur, quod pro magna reverentia reservetur. De qua re praesenti decreto constituo, ut feretrum quo Romani pontificis corpus ad sepeliendum ducitur, nullo tegmine veletur. Quam decreti mei curam gerere sedis huius presbiteros ac diaconos censemus». Как можно видеть, задачи у этой меры отличны от решений тех синодов, что мы приводили ранее: Римский синод прежде всего воспротивился использованию «разных покровов», принадлежащих «священным телам апостолов и мучеников», которые традиционно применялись для облачения останков папы. Аргументация такова: эти покровы, заслуживающие «высочайшего уважения», попав в руки людей, оказываются в контакте с «телом грешников». Таким образом, постановление направлено не столько против разграбления папского имущества, сколько против недолжного (и в некотором смысле «кощунственного») использования покровов, считавшихся как бы реликвиями (Braun J. Die liturgische Gewandung im Occident und Orient. Freiburg, 1907. S. 254). Отметим также вслед за Каспаром, что происшествие после смерти папы Северина (640) стало результатом не народного грабежа, но настоящей конфискации имущества (Caspar E. Geschichte des Papsttums von den Anfängen bis zur Höhe der Weltherrschaft. Tübingen, 1933. S. 528). Поэтому рассказанный в жизнеописании Северина эпизод следует исключить из серии «ритуальных» разграблений, связанных со смертью понтифика (LP. Vol. I. P. 328–329).

Vita Stephani VI // LP. Vol. II. P. 192: «Deinde cum venerabilibus episcopis et augustali legato ac honorabili senatu per omnia sacri palatii perrexit vestaria, quae in tantum devastata repperit ut de sacratis vasis quibus mensas tenere festis diebus pontifices consueverant paucissima invenirentur, de reliquis vero opibus nichil omnino. Sed quid mirum si vestariorum gazas ablatas repperit, qui sacraria perquirens de pluribus donariis et aecclesiarum ornamentis pene nichil invenit? Crux etiam aurea illa famosissima quam Belaesarius patricius ad honorem beati Petri principis apostolorum instituit et plurime sacratissimorum altarium auree vestes cum reliquis pretiosis ornamentis defuerunt».

LP. Vol. II. P. 192: «Idcirco gravi merore affectus est, quia devastatis vestariis horrea simul et cellaria vacua inventa sunt, et quid erogaret clero et scolis non habebat, vel unde captivos redimeret, orfanos et viduas pasceret in tam validissima que instabat fame, carebat. Quid faceret? Conversus ad patrem, facultates quas incliti sui parentes possiderant abstulit, et larga dextera pro posse pauperibus erogavit, et ita Deo miserante factum est ut famis inopiam suo studio mitigaret».

LP. Vol. II. P. 192: «Nam ideo ipse beatissimus papa coram tantis testibus ea requirere praevidit ut cuncti cognoscerent nil tale suis temporibus esse adtemptatum».

Mansi. Vol. XVIII. P. 225: «Quia scelestissima etiam consuetudo inolevit, ut obeunte sanctae Romanae Ecclesiae sedis pontifice, ipsum patriarchium depraedari soleat: et non solum in ipso sancto patriarchio, sed etiam per totam civitatem, et suburbana ejus talis bacchatur praesumptio».

Ibid. Vol. XVIII. P. 225–226: «Nec non quia et inultum hactenus neglectum est, adeo ut omnia episcopi eadem patiantur uniuscujusque Ecclesiae obeunte pontifice: quod ne ulterius praesumatur, omnimodis interdicimus. Quod qui facere praesumpserit, non solum ecclesiastica censura, sed etiam imperiali indignatione seriatur».

Lesne E. Histoire de la propriété ecclésiastique en France. Lille, 1920. Vol. II. P. 49 n. 1.

О Стефане VI см.: Flodoardus. Historia Remensis Ecclesiae. IV, 1 // MGH SS. Bd. XIII. S. 557–558: «Privilegium denique a Sede Romana quaesitum idem papa huic concessit scriptumque transmisit presuli super rebus ecclesiasticis huic Remensi collatis vel conferendis, ut nemo eas invadere vel detineri presumeret, et ut post ejus decessum nullo modo aliquis hunc episcopatum vel episcopii res occupare illicite auderet, cum interminatione haec inhibens apostolicae sedis censurae». О Формозе: Ibid. S. 559: «nemo regum, nullus antistitum, nemo quilibet christianus decedente Remorum episcopo ipsum episcopatum vel res ipsius ecclesiae suis compendiis applicet neque sub suo dominio teneat».

Flodoardus. Historia. IV, 5 // MGH. SS. Bd. XIII. S. 49 n. 3.

Mansi. Vol. XVIII. P. 302–303: «quia inter nostrates hic pessimus inolevit mos ut defuncto ecclesiae episcopo, mox a quibuscumque potentoribus pervadantur res ecclesiasticae quasi episcopi fuerint propriae, cum etiam ei ejus essent, contra omne jus id fieret»; cf. Lesne E. Histoire de la propriété ecclésiastique. Vol. II. P. 49 n. 4.

Boretius A. Capitularia regum Francorum. Bd. I. Hannover, 1881. S. 323: «2. Ut depraedationes quae hactenus fieri solebant prohibemus ne fiant, neque vivente pontifice neque defuncto; si quis vero ulterius hoc fecerit, sciat se legali sententia esse condemnandum. Quae autem retro actae sunt, placet nobis ut per dispositionem nostram fiant legaliter emendatae». Lesne E. Histoire de la propriété ecclésiastique. Vol. II. P. 49 n. 1. Через несколько лет, в 832 году, Лотарь издал аналогичный капитулярий для Италии, ограбление описывается в нем как нечто современное (moderno tempore). Boretius A. Capitularia. Bd. II. Hannover, 1897. P. 64: «Depraedationibus quoque, quae moderno tempore defunctis episcopis a diversis hominibus factae sunt in rebus ecclesiasticis, ut, qui eas fecerunt, legaliter emendent cum emunitate nostra»; cf. ibid. Bd. II. P. 49 n. 1.