Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

— Машына – будаўнікоў. Я дамовіўся пра яе з галоўным інжынэрам, паехаў на вайсковыя склады й забраў. Раней гэта былі зборныя шчытавыя домікі. Цяпер яны пойдуць на ўцяпленьне намёту.

А вось што кажа кіроўца машыны, 25-гадовы будаўнік з Магілёва Андрэй:

— Папрасілі – мы й прывезьлі. Мы сябруем зь імі, добрыя хлопцы.

Што да рэканструкцыі кальцавой, дык сёньня ля Курапатаў працягваліся земляныя работы. Геадэзісты кажуць, што ўзровень дарогі ля ўрочышча трэба будзе падвысіць прыкладна на адзін мэтар.

19 снежня 2001

ВАЛАНЦЁРАМ НЕ ХАПАЕ ДРОВАЎ

Сёньня раніцай я засьпела ў лягеры толькі аднаго валанцёра — Аляксея Капэляна. А начавалі тут чатыры чалавекі.

Ганна Соусь:

Капэлян спрабаваў распаліць «буржуйку» пры дапамозе саляркі, бо дровы былі сырыя. Аляксей кажа, што з ацяпленьнем намёту могуць быць праблемы.

АЛЯКСЕЙ: Будаўнікі нарэзалі нам дроваў, але ж яны сырыя, будуць шыпець, кіпець, а цяпла ня будзе. Нам на суткі патрэбны адзін кубамэтар. Трэба ісьці шукаць сухастой, але ж і яго застаецца ўсё меней. Ужо і так эканомім гэтыя дровы. Сёньня ўначы тры разы тушылі «буржуйку» дзеля эканоміі.

Увесь час валанцёраў пільнуе міліцыя. Адна машына з абласным АМОНам стаіць непадалёк ад ляснога масiву, а другая, з гарадзкім — з боку мікрараёну. Звычайна раніцай амонаўцы заходзяць у намёт, каб пералічыць валанцёраў. Апошнім часам Аляксей заўважыў пэўныя перамены ў міліцэйскім дзяжурстве.

АЛЯКСЕЙ: Ужо тыдзень, як гарадзкія стаяць без машыны. Прывозяць двух чалавек, выкідваюць — і мерзьніце поўны дзень. Яны й лазяць вакол Курапатаў.

— А да вас не заходзяць пагрэцца?

— Абласныя хай заходзяць, а гарадзкім сюды дарога закрытая.

— А чым абласныя лепшыя за гарадзкіх?

— Абласныя душой і сэрцам з намі. Але ж ёсьць загад, і яны нічога зрабіць ня могуць. Яны разумеюць, што гэта трэба ня толькі нам адным, а гэта патрэбна многім — нават і ім, так яны кажуць.

Паводле Аляксея, розьніца паміж гарадзкімі й абласнымі амонаўцамі была бачная яшчэ 8 і 9 лістапада, у часе затрыманьняў.

АЛЯКСЕЙ: У асноўным затрымлівалі гарадзкія. Абласныя затрымалі двух ці трох чалавек. Ёсьць у іх такі начальнік Папоў, ён аддаваў некалькі загадаў, ён крычаў на іх і ледзь насільна ня гнаў, толькі тады яны пайшлі. І не зьбівалі так, як зьбівалі гарадзкія.

Размаўляючы з Аляксеем, я заўважаю, што полымя ў «буржуйцы» амаль гасьне — сырыя дровы ня хочуць гарэць. >Аляксей спадзяецца, што неўзабаве нехта прыйдзе, тады >яны разам пойдуць у лес па сухія дровы.

20 снежня 2001

АПОШНІЯ ЗЬВЕСТКІ З КУРАПАТАЎ

Нягледзячы на тое, што абаронцам не стае харчаваньня і дроваў, яны ўладкоўваюць свой лягер і рыхтуюцца адзначыць тры месяцы абароны мэмарыялу.

Альгерд Невяроўскі:

Сёньня ў Менску стаяў марозны дзень. Будаўнікі рэканструявалі іншыя ўчасткі кальцавой дарогі і не набліжаліся да Курапатаў. Тым часам раніцай у лягеры знаходзіліся тры валанцёры — Аляксей Капэлян, Дзяніс Більдзюк і Васіль Парфянкоў Ноччу валанцёраў было ўдвая больш. Пра сёньняшнія пляны распавядае валанцёр Аляксей:

— Будзем рамантаваць шчыты, каб уцепліць намёт. Што застанецца — пойдзе на капліцу. На нашым участку работы не вядуцца.

Валанцёры гавораць, што ім не стае харчаваньня і дроваў. У навакольным лесе ўжо няма дрэваў, якія б можна было выкарыстоўваць на дровы. Пакуль абаронцы мэмарыялу паляць старыя запасы дрэва, а таксама салярку, якую ім даюць будаўнікі. Людзі часам прыносяць ім ежу, але гэтага недастаткова.

Пры тым частка валанцёраў адмаўляецца браць грошы з прэміі, якую ўручыла абаронцам Курапатаў «Хартыя-97». А яшчэ ў некаторых абаронцаў зьяўляюцца нечаканыя фінансавыя выдаткі. Так, учора міліцыянты затрымалі каля ўласнага дому Васіля Парфянкова Суд пакараў яго штрафам 200 тысяч рублёў за тое, што ён 9 лістапада перашкаджаў руху будаўнічай тэхнікі ў бок Курапатаў Міліцыянты адвезьлі Васіля ў банк і прымусілі аплаціць гэты штраф Нягледзячы на складанасьці, валанцёры вырашылі арганізаваць 24 сьнежня сустрэчу сяброў з нагоды іхнага 3-месячнага знаходжаньня ва ўрочышчы. Кажа Аляксей Капэлян:

— Я запрашаю ўсіх прыходзіць сюды 24 сьнежня а 12-й гадзіне. Людзі прыйдуць, нам будзе весялей.

21 снежня 2001

ВАРТА Ў КУРАПАТАХ ПРАЦЯГВАЕЦЦА

Будаўнікі сёньня вазілі з кар’еру пясок — падвышалі ўзровень дарогі А валанцёры працягваюць вартаваць Курапаты.

Ганна Соусь:

Распавядае Аляксей Капэлян:

— Вечар і ноч прайшлі добра. Нарыхтоўвалі дровы — прыносілі зь лесу, а потым пілавалі й калолі іх. Начавалі ў намёце восем чалавек — два «зубры», астатнія — зь Беларускай Партыі Свабоды.

Аляксей частуе мяне мёдам. Надоечы нехта падараваў валанцёрам некалькі літраў. Мёд у лягеры цяпер вельмі патрэбны. У Курапатах марозна, і актывісты часта хварэюць.

У намёце абаронцаў прыбрана — цёплыя коўдры акуратна складзеныя, на самаробным стале замест ручніка ўлёткі, посуд чыста вымыты (па ваду валанцёры ходзяць на аўтастанцыю альбо да знаёмых жыхароў мікрараёну). Ля «буржуйкі» сушацца сырыя дровы Цімох Атрошчанкаў вартуе Курапаты ўжо больш за два месяцы, амаль зь першых дзён. Цімох вучыцца ў адным зь менскіх эканамічных інстытутаў.

ЦІМОХ: Тут амаль усе мае канспэкты. І я з вучобы адразу сюды — раблю тут свае хатнія заданьні. І зранку — а 8-й — адразу на вучобу.

Заўтра Цімоху спаўняецца 18 гадоў. «Нарэшце мяне змогуць пасадзіць на «суткі», — жартуе хлопец. Цімох згадвае, як больш за два гады таму ён вырашыў размаўляць толькі па-беларуску.

ЦІМОХ: Гэта было 21 ліпеня 1999 году, калі я ўпершыню трапіў на апазыцыйны мітынг, што быў прысьвечаны заканчэньню тэрміну кіраваньня Лукашэнкі. Увосень таго году я прыняў рашэньне размаўляць толькі па-беларуску, за што шмат пацярпеў. І ў школцы, і ад сяброў — шмат хто не разумеў, называў мяне калгасьнікам. Але я зь дзяцінства хадзіў зь бел-чырвона-белым значкам. Мне проста падабаліся гэтыя колеры, а вось палітычнае жыцьцё пачалося менавіта тады.

Апошні раз Цімоха затрымлівалі за распаўсюд улётак у часе перадвыбарчай кампаніі. А найбольш пацярпеў ён на футбольным матчы паміж Украінай і Беларусяй — тады яго моцна зьбілі амонаўцы. Пасьля гэтага ў Цімоха часта баляць ныркі, асабліва гэта адчуваецца ў Курапатах, калі халодна.

Цімох згадаў, як правёў у Курапатах чатыры з паловай тыдні запар. Яго бацькі прыходзілі ў лягер і спрабавалі забраць сына дахаты, але беспасьпяхова. На маё пытаньне, што ў Курапатах для яго найбольш складана, Цімох адказаў наступным чынам:

— Па-першае, псыхалягічна тут вельмі цяжка, бо кожны дзень адчуваеш, што знаходзісься на чалавечых костках. Зараз ужо да гэтага прызвычаіўся паціху, але спачатку было вельмі цяжка. Асабліва, калі засынаў — у сьне прыходзілі людзі, прасілі, каб я іх не расстрэльваў... А па-другое, канечне, халодна. Зіма ўсё ж такі.