Антось Уласенка - Адбіць у чужынцаў кляйнотаў сваіх

Бальтрут Тронза ня быў бы Бальтрутам Тронзам, калі б не навучыўся па-філязофску спакойна прымаць тое, з чым нічога парабіць ня мог. Нічога, акром хіба што аднае засьцярогі. Пакончыўшы зь ёй, ёй паціснуў плячыма, разгледзеўся на бакі і ўвайшоў.

Калідор імітаваў ход, прагрызены стужачным чарвём. На шурпатых сьценах чорнымі алейнымі кроплямі праступала вільгаць. Ход пятляў і падымаўся ўгору, аж пакуль не выводзіў у полы капялюш. Памяшканьне станавіла сабою прасторную напаўсфэрычную апэрацыйную, пазастаўляную незразумелымі прыладамі старасьвецкага выгляду, мэталічныя часткі якіх пакрыліся пацінай – атмасфэра Гліцыясу не давала ім літасьці. Тут панаваў грыбны водар упярэмешку з мэдычнымі пахамі. Ніводзін прадмет ня быў маладзейшым за Тронзу. Зрэшты, пабачыць іншую карціну ў Крэсах ён і не спадзяваўся.

Большую частку пакою, здавалася, займаў тлусьцяк у белым халаце. Ён сядзеў на ўслоне й глядзеў у нікуды тупымі касаватымі вочкамі, зьведзенымі да пераносься. Мажныя шчокі й падвойнае падбародзьдзе, за якім не было відаць шыі, наводзілі на думку пра вавёрак Сўэльта. Тыя назапашвалі еміну ў ротавае поласьці на зіму й часам так стараліся, што гінулі з асьфіксіі. На грушаватую галаву тлусьцяк начапіў бліскучую антыкварную прыладу. «Лобны рэфлектар, – паслужліва падказала памяць. – Артэфакт Даўных дзён. У дадзеным выпадку не слугуе ніякай практычнай мэце». Гледзячы на дзябёлыя пальцы, Тронзу цяжка было даць веры, што перад ім слынны хірург. Ад пальцаў увага перакінулася на рукі. Можна было падумаць, іх вага настолькі вялікая, што менавіта празь яе доктар склаў ручышчы-ўпоры на каленях перад трыбухом.

Судзіць людзей паводле першага ўражаньня, да таго ж вонкавага, – справа рызыкоўная, таму Тронза ўстрымаўся ад высноваў. Адно зазначыў, як часта лекары бываюць падобныя да спалечнікаў лякарняў.

Тлусьцяк маўчаў, глядзеў у сьцяну й не выяўляў з таго ні найменшае няёмкасьці.

Тронза аказаўся:

– Доктару Лезгэ, мяркую? Вышняга вам ветру.

Той урэшце перавёў на яго няўважлівы пагляд, пасьля чаго цяжка, з задышкаю, узьняўся.

– Так-так, і вам таго ж, шаноўны незнаёмцу. Да паслугаў спадара.

Тронза разгарнуў паперу, дзе загадзя накідаў жаданы твар. Ён кагадзе зацікавіўся фізыягномікай – таемнаю ведаю Даўных дзён, якую тады каторыя лічылі за псэўданавуку. Можа, так і было, можа – не. Тронза не губляў нічога, акром часу, таму на аснове зводак Галяктычнага Рэгістру ўклаў сьпіс рысаў, што сустракаліся ў злачынцаў часьцей за іншыя. Тым рысам ён падабраў супраціўнасьці. Да іх дадаў характарыстыкі, якія, паводле фізыягномікі, сьведчылі пра абычайлівасьць носьбіта. У выніку атрымаўся непрыкметны твар: за такі ў натоўпе вока не зачэпіцца. Гэта яму й патрабавалася.

Доктар моўчкі глядзеў на накід. Тронза керхануў і для прыліку задаў колькі пытаньняў пра апэрацыю. Лезгэ ўдакладняў дэталі неахвотна; выслухваў пажаданьні Тронзы, засунуўшы ў рот адзінец, і няпэўна мыкаў; ківаў ня ў лад, быццам уласным думкам. Пажвавеў, толькі калі гаворка зайшла пра аплату.

– Пяцьсот вызнакаў. Зробім у найлепшым выглядзе.

– Чатырыста альбо разьвітаемся зараз жа. За пяцьсот на Старой Зямлі мною займаліся б некалькі дактароў у сучаснай чыстай лякарні.

– Чатырыста пяцьдзясят. На Зямлі, няма сумневу, спадар прыцягнуў бы непатрэбную ўвагу.

– У кожным разе я маю пры сабе толькі чатырыста дваццаць.

– Што ж, праходзьце, кладзецеся. Пару гадзінаў, і вы сябе не пазнаеце.

Тронза распрануўся, выпрастаў стрэлкі на нагавіцах, спраўна склаў вопратку на канапе ля сьценкі. Без ваганьняў лёг на апэрацыйны стол у цэнтры.

Доктар Лезгэ падкаціў да яго праржавелы рыплівы апарат. «Саматужная прылада для зьнячуленьня, – паведаміла памяць. – Чарговы рэлікт Даўных дзён».

Доктар прыціснуў маску з трубкаю да ягонага твару. Падаў газ. Тронза пару разоў глыбока ўздыхнуў, і ягоная сьвядомасьць расьцьвецілася калейдаскопам відзежаў.

Тлусьцяк у залітым крывёю халаце пяшчотна схіляецца над ім, адкусвае нагу й ручышчамі-ўпорамі запіхвае сабе за шчаку. Смачна храбусьціць. Нахіляецца над другою. Тронза скочваецца на падлогу й колькі змогі скача прэч на адной назе. Вакол праносяцца модулі станцыі Альдрэма. Ён імчыць паўз гатэль Друі Нуё, дзе спыняўся днямі, калі праварочваў афэру з Старычынам Рэнзо. Залятае за рог і наскоквае на адліваную браму. На ёй – выгнуты сьвятлісты надпіс:

ВАНДРОЎНЫ ЦЫРК-ЗЬВЯРЫНЕЦ КАСЬМІЧНЫХ ВЫРАДКАЎ

СП. ЛЕЗГЭ

Шалапуты, блазны, нелюдзі, бажаволкі й размаітыя пачвары

Самасьцьвярджайцеся за кошт калекаў, якія моўчкі праглынуць любыя кпіны

Пасьпейце на векапомны выступ, пакуль цырк не паляцеў далей

Пад ім – прыпіска на аркушы кардону:

32—36 бакагрэя, пятая гадзіна. Наступныя імпрэзы: Гліцыяс, Вальрая, Папілюс

Тронза навальваецца на браму. Яна з скрыгатам расчыняецца.

Ён апрытомнеў і разьляпіў вочы. Пахла нечым рэзкім і непрыемным. Адчувалася лёгкая замарака, млявасьць. Ад доўгага ляжаньня зашэрхнулі ногі. Калі лахманы туману ўваччу паразьвейваліся, Тронза зразумеў, што відзежы па зьнячуленьні ня зьніклі. З круглага вакна ўгары на яго глядзеў жудасны курдупель: аблавухі, з масыўнымі брывянымі дугамі, вытырклымі скуліцамі й параю гнілякоў у роце. Твар яго крывіўся грымасаю бясьсільнае нянавісьці. Ногі ад сярэдзіны сьцёгнаў ператвараліся ў караценькія кавёлы. Так мог выглядаць дзікі насельнік Даўнажыўнае эры.

Курдупель зьнік як і не было. Тронза сьцяміў: гэта не вакно – гэта доктар Лезгэ адсунуў ад сталу вялізнае круглае люстра. Ён назіраў за ўласным адбіткам.

– Ну як вам, даражэнькі Бальтруце? – пачуўся знаёмы далікатны голас. – Як на мяне, харызматычна й густоўна. Адчуваецца дотык самабытнага творцы.

– Старычына Рэнзо? – прасыкаў Тронза. Без бальшыні зубоў прамовіць нават гэтыя два словы было няпроста.

Ён амаль не зьдзівіўся. Сьвядомасьць ужо складвала кавалачкі мазаікі, і вынік атрымваўся бязрадасным. Рука міжволі цягнулася да праменявіка, які ён узьвёў перад уваходам.

– Спадар Рэнзо. Рэнзо Лезгэ. Панібрацтва не пасуе дачыненьням шэфа з падначаленым. Мяркую, вы пагадзіцеся са мною, Бальтруце. Вам, натуральна, патрэбны час, каб асэнсаваць новы стан рэчаў. Не магу вас папракаць.

Тронза павярнуў нехлямяжую галаву і ўгледзеўся ў свайго супольніка – лупатага сухарлявага чалавечка ў гадох, як заўжды пры гальштуку й гарнітуры. Трыкутная галава з вузкім падбародзьдзем і высокім ілбом падавалася завялікаю для ягонага кволага цельца. Выцягнутыя, бы ў кажана, вушы амаль сягалі падбародзьдзя. Абвіслая скура мела зеленаватае адценьне – вынік доўгага жыцьця на станцыях пад узьдзеяньнем сонечнае радыяцыі. Сьлязістыя вочы даўно выцьвілі й зацягнуліся плевачкай, празь якую прасьвечвалі шэрыя зрэнкі. Гэтымі вачыма Рэнзо жаласна глядзеў на Тронзу, рыхтык перапрашаў за сваю бытнасьць.