Сяргей Шапран - Сяргей ШАПРАН УЛАДЗІМНезавершаная аўтабіяграфія. Старонкі новай кнігі

Так вусны адрываюцца ад вуснаў.

Так цела адрываецца ад цела.

(“Позні лістапад”)

Альбо:

...адзін аднаго

Не знайсці не маглі,

І цяпер,

Каб адзін аднаго не згубіць,

Мы крык-накрыж,

Крык-накрыж.

(“Крык-накрыж”)

Ці нават так:

Чаўнакі рук каханай

З трапяткімі пальцамі-вёсламі!

Я марыў пра славу,

Я марыў сваю Венеру

Высекчы з мармуру слоў,

Каб стыць і нямець перад цудам...

Я марыў знайсці тыя струны,

Што гучалі на арфе Арфея,

І знайсці тыя фарбы,

Якімі Мадонну ствараў Рафаэль.

Усё гэта - мёртвая кніжнасць, за якой не адчуваеш непасрэднага чалавечага хвалявання. І неяк няёмка становіцца, што пошукі паэтычнага слова аўтар уяўляе наступным чынам:

Мая матуля,

Я песню страціў.

Пайду шукаць, куды яна зляцела.

Пайду барамі ўздоўж Вяллі-ракі,

Пайду альшанікам уздоўж ракі Гярвяткі,

І буду птушак выпускаць з рукі,

І біць у ладкі,

І буду птушак выпускаць з рукі.

(“Збяры мяне ў дарогу, маці”)

Дзіўнай нечаканасцю здаецца паэтызацыя нібыта нацыянальных рыс беларусаў наступнае:

Пара дзяцюкоў

Табе такіх падкіне аплявонаў,

Што на чацвёрах папаўзеш дамоў.

(“Уступ да ненапісанай паэмы”)

З незразумелай настойлівасцю аўтар узнаўляе рэлігійныя звычкі:

На бібліі і на каране

Благаслаўляю нас дваіх.

(“Каханая, цудоўна жыць на свеце”)

І ўжо зусім несур’ёзна гучыць прысвячэнне верша “Іпадром” - “А. Каўбенаву, жакею. Ранеце, гнедай кабыле”.

А між іншым, пры жаданні аўтар можа быць без лішняга мудрагельства паэтычным, што сведчыць верш “Вытокі”, прысвечаны Коласу і Купалу:

Падобны на шэпт збажыны

І на плёскат азёрны імёны,

Якія паэтам сваім Беларусь даравала —

Колас.

Купала.

Запамінаецца верш пра асколак, якім бацька быў паранены ў гады вайны: яго

З-пад сэрца (бацькавага - С. Г.) дасталі

У сорак трэцім.

Я не браў

Ніколі той свінец у рукі,

Бо ведаю, што прапячэ

Ён мне далоні!

(“Я нарадзіўся ў сорак шостым”)

Добрыя штрыхі сустракаюцца ў вершах “Хтось затворам праклацаў”, “Штрыхі вайны”, “У самалёце”, “Засуха”, “Нядзеля з дзяўчынкай”, “Сола на саксафоне”, “Кевалач”, “Нафтавікі”. Гэтыя вершы сведчаць, што аўтар умее бачыць паэзію ў будзённых праявах жыцця. Але, па-першае, такіх твораў малавата, а па-другое, некаторыя з іх вымагаюць стылістычнай дапрацоўкі, таму аб выданні зборніка гаварыць яшчэ рана.

Уладзімір Някляеў - чалавек малады, у яго ўсё яшчэ наперадзе. І калі ён з большай патрабавальнасцю будзе ставіцца да слова, будзе браць у аснову сваіх твораў трапяткія праблемы сучаснасці, ён, несумненна, даможацца істотнейшых поспехаў.

Сцяпан Гаўрусёў

12.06.73 г.»

«Раптам атрымліваю адмоўную - так званую ўнутраную, выдавецкую - рэцэнзію. І мяне адусюль пачынаюць адпіхваць. “Ты лішні, лішні, чаго прыпёрся? Нас тут без цябе хапае”, - прыгадваў Някляеў. - Сьцяпан Гаўрусёў рэцэнзію напісаў, зямля яму пухам. Я любіў яго, энергетычна моцнага ў сваіх першых кнігах. Ягоны радок “Я вырас пад гарматнымі стваламі.” стаў нібы эпіграфам да ўсёй творчасьці пакаленьня, якое называлі “пакаленьнем, апаленым вайной”. Ды і ён, Гаўрусёў, да мяне, як старэйшы сябар ставіўся, а вось. Пасьля вінаваціўся: “Прабач, мне сказалі. А рэцэнзія, ты ж ведаеш, 25 рублёў.” Ен тады ўжо даволі моцна выпіваць пачаў.»

У выніку Някляеў зноў зазбіраўся ў Маскву.

ПАНЧАНКА. КІРСАНАЎ

«В 69-м году минувшего столетия издательство “Мастацкая літаратура”, в которое отослал я рукопись своей первой книги, очень удачно располагалось напротив входа в ресторан “Минск”. Года через три, когда рукопись помурыжили и зарубили, я решил уехать в Москву, где готовилась к изданию моя книга на русском языке - и никто её не рубил. Я учился в Москве в Литературном институте, меня брали на работу на Центральное телевидение, всё у меня там было хорошо.

В день отъезда пришёл я забрать рукопись белорусской книги, и Бородулин, встретив меня на узкой нейтральной полосе между издательством и рестораном, сказал, что, коль уж я навсегда уезжаю, так надо бы проститься по-человечески. Сам-то он тогда уже не пил, поэтому пришлось мне прощаться за двоих - и в результате не смог я осилить совсем недалёкий путь от ресторана к вокзалу, в иное будущее. Кабы судьба на руках в вагон занесла и на полку положила, уехал бы, да вот не судьба.

Пока приходил я в себя и осознавал произошедшее, Бородулин отдал мою рукопись на повторную рецензию, которая была написана прямо на титульном листе и оказалась короче пути к вокзалу: “Калі выдаваць першыя кнігі вершаў, дык такія”. И подпись: Пімен Панчанка, народны паэт Беларусі.

В те времена вернуть рукопись к жизни мог только тот, чей авторитет был выше авторитета рецензента, книгу зарубившего, а таким авторитетом обладали лишь народные поэты. Бородулин хотел отдать рукопись ещё и Аркадию Кулешову, но решили, что два народных поэта на одного ненародного рецензента будет чересчур. Тем более что к рецензенту я хорошо относился и его рецензия на отношения не повлияла. Разве только чуть, когда он признался, что ему сказали, какую написать рецензию. Мол, раз обретается Некляев в Москве, так пускай у москалей и издаётся».

Тут трэба забегчы наперад і сказаць, што яшчэ неаднойчы пасля Пімен Панчанка палічыў неабходным даць ацэнку паэтычнаму таленту Уладзіміра Някляева. Да прыкладу, напісаў у 1987-м: «Помніце, я заўсёды верыў і веру і ўсюды сцвярджаю, што Вы - адзіны па-сапраўднаму таленавіты, арыгінальны і патэнцыяльна вялікі паэт (з сярэдняга пакалення). У чым з любоўю і распісваюся».

Да таго ж трэба зрабіць удакладненне і назваць яшчэ адну прычыну, па якой Някляеў адмовіўся ад «рускай» кніжкі. Прычыну, якая, па яго словах, «может показаться опять же придурочной, однако она имела существенное значение. Задумчивое значение, я бы сказал»: «Ніяк і ні з кім, вядома ж, не раўняюся, але я меў уласны вопыт вершаванага пісьма па-руску, нават кніга ў Маскве павінна была выйсці. І яна выйшла б, каб сапраўды бліскучы рускі паэт і віртуозны знаўца мовы Сямён Кірсанаў, прачытаўшы рукапіс, не сказаў мне: “Всё это насколько хорошо, настолько не по-русски”. Я чакаў ад яго, паэта з эпохі Блока, Маякоўскага, Хлебнікава, любога прысуду, толькі не такога. Помню, што з нечаканкі нават пакрыўдзіўся і згадаў ягоную крэўную нацыянальную прыналежнасць: “У-у, а яшчэ рускай мове вучыць мяне будзе”. Толькі Кірсанаў на тое пляваў і, папіваючы каньячок з каўкай, як двойчы два давёў мне, што паэзія - гэта не граматыка і не сінтаксіс, і нават не лексіка. Ва ўсякім разе гэта не прамыя значэнні слоў, а тое, што адбываецца з імі ў іх спалучэннях і аддаленасцях. Гэта найперш інтанацыйны спосаб мыслення, менш ці больш метафарычны. “А ў цябе, - ён сказаў, - усё добра, толькі ўсе словы слоўнікавыя, інтанацыя не руская і спосаб мыслення не рускі. Не ведаю, якія, але не рускія”».